Qadınlara qarşı zorakılıq hallarının sayı artmaqda davam edir, qarşısını almaq getdikcə çətinləşir...

Dünyada insan alveri qurbanlarının 80 faizi qadınlardır. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə hər üç qızdan biri 18 yaşına çatmamış ərə verilir. Bütün bunlara baxmayaraq, vəziyyətin dünyada nisbi olaraq müsbətə doğru dəyişdiyini demək olar. Məsələn, son 30 ildə Afrikada qadın sünnəti 50 faiz azalıb.

Mütəxəssislərin fikrincə, gender əsaslı zorakılığı birdəfəlik aradan qaldırmaq üçün təhsili və qanunvericiliyi təkmilləşdirməli, sosial normaları dəyişdirməliyik.

BMT-nin məlumatına görə, 2023-cü ildə 51100qadın partnyoru və ya ailə üzvü tərəfindən qətlə yetirilib. Belə ki, dünyada hər 10 dəqiqədən bir qadın öldürülür. Bu problem iş yeri və onlayn daxil olmaqla müxtəlif kontekstlərdə getdikcə daha çox yayılır və hərbi münaqişə və iqlim dəyişikliyi ilə daha da şiddətlənir.

Ümumiyyətlə, dünyada qadınlar daha çox intim partnyorları tərəfindən zorakılığa məruz qalırlar. Qadınlar partnyorları tərəfindən fiziki, cinsi və ya psixoloji zorakılığa məruz qalırlar. Qadınlara qarşı zorakılıq nümunələri bir deyil, beş deyil...

Avropa Şurası insan hüquqlarının müdafiəsində aparıcı rolunu nəzərə alaraq, Qadınlara və məişət zorakılığının qarşısının alınması və onunla mübarizə haqqında Konvensiya (İstanbul Konvensiyası kimi tanınır) qəbul etmişdir. İstanbul Konvensiyası geniş yayılmışdır və qadınlara qarşı zorakılığın qarşısının alınması üçün ən mühüm hüquqi alət kimi tanınır. 2011-ci ildə imzaya açılandan bəri Konvensiya bütün səviyyələrdə ciddi dəstək aldı. Konvensiya 2014-cü ildə qüvvəyə minib və üzv dövlətlərin necə hüquqi müstəvidə öhdəlik götürməli olduğunu nümayiş etdirir. İstanbul Konvensiyasının əsas məqsəd qadınlara qarşı zorakılığa və məişət zorakılığına son qoyulmalsıdır. İstanbul Konvensiyası onu ratifikasiya edən hökumətləri qadına qarşı zorakılığın bütün formalarına qarşı mübarizə üçün kompleks tədbirlər kompleksi qəbul etməyə çağırır. Qadınlara qarşı zorakılığın və məişət zorakılığının qarşısının alınması və onunla mübarizə üzrə Avropa Şurasının Konvensiyası İstanbul Konvensiyası 46 ölkə tərəfindən imzalanmış və bu günə 37 ölkə tərəfindən ratifikasiya edilmişdir. Məhz ratifikasiya dövləti zorakılıqla mübarizə üçün lazımi şərait yaratmağa məcbur edir. Məsələn, 14 Avropa ölkəsi konvensiyanı ratifikasiya etdikdən sonra təcvüzü razılıq olmadan cinsi yaxınlıq kimi müəyyən edən qanunlar qəbul etdi. Qanunun 2018-ci ildə qüvvəyə mindiyi İsveçdə 2017-2019-cu illər arasında zorlama ittihamlarının 75 faiz artdığı bildirilir.

Eyni zamanda, konvensiyanı imzalayan ilk ölkə olan Türkiyə 2021-ci ildə ondan çıxdı. Türkiyə rəsmilərinin göstərdiyi səbəb, ilkin olaraq qadınların hüquqlarını qorumaq məqsədi daşıyan konvensiyanın “homoseksuallığı normallaşdırmağa çalışan bir qrup şəxs tərəfindən qəbul edilməsi” olub ki, bu da Türkiyənin sosial və ailə dəyərlərinə uyğun gəlmir. Türkiyədə qadınlara qarşı zorakılıqla bağlı vəziyyət kifayət qədər kəskindir.

2014-cü ildə aparılan araşdırmaya görə, evli və ya heç vaxt evlənmiş türk qadınlarının 38 faizi nikahda fiziki və ya cinsi zorakılığa məruz qaldıqlarını etiraf edib. Türkiyə hökuməti ölkənin bütün qadınların hüquqlarını qorumağa və məişət zorakılığı ilə mübarizəyə davam edəcəyini bildirsə də, sazişdən çıxmaq qərarı tənqid və kütləvi nümayişlərlə qarşılanıb.

Türkiyədə qadınlara qarşı zorakılıqla bağlı statistika da pisləşib. Belə ki, 2021-ci ildə ən azı 339 türk qadını kişilər tərəfindən öldürülüb.

Polşada da oxşar vəziyyət yaranıb. Ölkə 2015-ci ildə konvensiyanı ratifikasiya edib, lakin 2020-ci ilin yayında ondan çıxmaq niyyətini açıqlayıb. Bildirilib ki, konvensiya qadınların müdafiəsi baxımından yaxşı olmasına baxmayaraq, onun “ailələrin və qadınların maraqlarına zərbə vuran” və “ailə, nikah, din” mövzusunu şübhə altına alan gizli ideoloji hissə var. Etiraf etmək lazımdır ki, İstanbul Konvensiyasının məqsədləri qadınların zorakılıqsız yaşamaq hüququnu təmin etməkdir.

Qeyd edək ki, Azərbaycan İstanbul Konvensiyasını imzalamayıb. Qadınlara qarşı zorakılıq dünyada hər gün baş verir. Bunun qarşısını almaq isə, asan deyil...

İradə Cəlil, Bizimyol.info

Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi

Məqalə Medianın İnkişafı Agentliyinin onlayn media subyektlərinə (veb-saytlara) maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

İstiqamət: 6.3.18. gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması.

Məqalə Medianın İnkişafı Agentliyinin onlayn media subyektlərinə (veb-saytlara) maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

İstiqamət: 6.3.18. gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması.

Məqalə Medianın İnkişafı Agentliyinin onlayn media subyektlərinə (veb-saytlara) maliyyə dəstəyi əsasında hazırlanıb.

İstiqamət: 6.3.18. gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması.