Şələ qoy:Gürcülərin bizdən oğurladıqları ermənilərin oğurladıqlarından az deyil MÜSAHİBƏ

Oğurluq ermənilər genetikasın da mühüm bir xüsusiyyət olduğunu bilməyən yoxdur. Ən peşəkar oğrular isə ermənilərin “istedad” deyib, fəxr etdikləri məşhur ermənilərdir. Məsələn, əsl adı Soqomon Soqomonyan olan, keşiş Komitas adı ilə məşhurlaşaniri var. Ermənilər onu ilk bəstəkarı olaraq hər il təmtəraqla doğum və anım gününü qeyd edilər. Bu peşəkar yalançı 1890-cı illərdə kənd yerlərini qarış-qarış gəzərək 3000-ə qədər erməni, Azərbaycan, Anadolu, Türk, Kürd və Fars xalq mahnısını toplayaraq nota köçürür, kolleksiya yaradır. Bu səbəbdən də ermənilər bir çox mahnı və musiqilərimizi öz dədəsinin malı kimi mənimsəyib.
Daha sonra isə “peşəkar erməni milli musiqinin əsasını” qoyanlardan biri  bəstəkar -plagiat-oğru Aram Xaçaturyan Azərbaycanın “Vağzalı”, “Uzundərə”, “Mirzəyi” və “Muşlu oğlan” kimi xalq mahnı və rəqslərini ermənilərinki kimi qələmə verdi.

 Onun “Qayane” baletində erməniləşdirilmiş “Şalaxo” Azərbaycan rəqsindən də geniş istifadə olunub. Ötən gün sosial şəbəkələrdə böyük oğruların oğurladığı əsəri kiçik oğrular- sosial şəbəkə üzvü olan ermənilər yenə də öz rəqsləri kimi müdafiə edir, hətta Azərbaycanlı istifadəçiləri onların “qədim erməni irsini oğurlamaqda” suçlayırdılar. Ermənilərin həyasızlığının bu həddi təəccüblü olmasa da , hər halda əsəbləşdirici haldır.

Odur ki, bu “Şoloxo” rəqsinin tarixi ilə bağlı bilgilənmək üçün üz tutdum siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Zaur Əliyevə...

- Zaur müəllim, Şoloxo”nu Qafqazın 3 xalqı öz arasında bölüşə bilmir. Bu rəqsin kökü hara aparıb çıxarır.
- Azərbaycan Qafqazın qədim bir coğrafiyası olmaqla yanaşı Şərqin aparıcı mədəniyyət mərkəzlərindən biri olub. Ölkəmizin ərazisində karvanasaray tipli qonaqlama yerlərinin çoxğluğu göstərir ki, tarixin bütün dövrlərinə baxsaq burada çoxsaylı səyyahların və ticarət məqsədli səfər edən insanların sayı çox olub.
Coğrafiyamıza sonradan köçən xalqlar yerli xalqların adətlərini, mahnılarını, folklorunu, mətbəxini və maddi və qeyri maddi irsə məxsuluqlarını özününküləşdiriblər. Ermənilər bəlidir, qaraçılar olaraq oğurluq onların genindən gəlir, bəs gürcülər niyə belə edir? Sualın sadə cavabı var, şanlı tarixi və coğrafiya ilə aborigen bağlılığı olmayan gürcülər Qafqaza köçüb gələndən sonra özlərinə bir mədəniyyət və tarix yaratmalı idilər, bu isə əlbətdə, Azərbaycan coğrafiyasında olan hazır məhsulu götürüb özününkü etmək daha rahat oldu.

- Deməli , hələ erməni oğruları gəlməmiş, artıq gürcü oğruları vardı...?!
- Təəssüf ki, fakt budur...Yüzlərlə bizə məxsus maddi və qeyri maddi irsimiz hazırda əksər torpaqlarımız kimi gürcülər tərəfindən işğal edilib. Məsələn, “Gürcüstanın tarixi ərazisi” kimi göstərilən Lori əslində azərbaycanlılara məxsusdur. Adı Dağ Borçalı olub və qədim Borçalı vilayətinin yüksək dağlıq zonasıdır. Borçalının əsasən Ermənistan SSR-in tərkibində qalan hissəsi bu gün Loru (Lori) adlanır. Rusiya tərəfindən işğal edildikdən sonra 12 sentyabr 1801-ci ildə Gürcüstan quberniyası daxilində Borçalı distansiyası yaradılır. 1880-ci ildə Tiflis quberniyası daxilində Borçalı qəzası təşkil edilir və onun ən böyük nahiyəsi də Loru olur. Loru Borçalının dağlıq hissəsini təşkil etdiyindən ona “Dağ Borçalısı” da deyirlər.

Bu ərazidə bir vaxtlar Loru şəhərinin mövcudluğu və həmin şəhərin 1236-cı ildə monqollar tərəfindən dağıdıldığı, XIV-XV əsrlərdə yenidən bərpa olunduğu, XV-XVIII əsrlərdə Osmanlı və Səfəvi hücumlarına məruz qaldığı yazılır.Paradoksa baxın, bizim torpaqlarımız üzərində “mənimdir” davası edənlərin heç biri yerli əhali deyil. Hər iki gəlmə toplum anlayır ki, heç birinin Qafqazda “qədim izləri” yoxdur. Anlayırlar və qədim izi olanlara psixoloji olaraq nifrətlə yanaşırlar.
1139-cu ilin sentyabrında güclü zəlzələ şəhəri dağıdıb və bundan istifadə edən Gürcü çarı Demetre hücum edib şəhəri talayıb, qənimətlər arasında Gəncə qapısını da aparıb. Bu gün Gürcüstan məktəblilərinin bəzilərini Gürcüstanın Kutaisi rayonundakı Helat monastırına aparanda onların "tarix müəllimləri" əsrlərdi orda saxlanılan Gəncə qapılarını şagirdlərə göstərib deyirlər: "Baxın, bu qapılar böyük gürcü xalqı tərəfindən tatarların Gəncə şəhərini almasından sonra zəfər rəmzi kimi gətirdiyi tarixi abidədir".
Sərhəddimizdə yerləşən, Qafqaz Albaniyası dövrünə aid olan “Keşikçidağ” monastrımızı Gürcüstan “David Qareci” etmək istəməsi indiyə qədər mənimsədiklərinin məntiqi davamı deyilmi?

 - Hər iki toplumun bizdən oğurladıqları bəs deyil, hələ bizi də az qala Qafqazdan çıxaralar...Əlacları olsa, bizi bir qaşıq suda boğarlar...
-Bəlkə də xatırlayarsınız, 2018-ci ildə Gürcüstanda yerli mətbuatda orada satılan fincanın üzərindəki xəritədə gürcüstanlı həmyerlilərimizin təhqir olunması haqda xəbərlər yayılmışdı. Sözügedən xəritədə eşşək təsviri olan hissənin azərbaycanlılar yaşayan ərazi olduğunu bildirmişdim. Həmyerlilərimizin yaşadığı əraziyə eşşək şəkli çəkilib və başının üstündə yekəqarın gürcü kişisi yumruğunu sıxıb, eşşək isə müti halda başını aşağı salıb. Bu əlbəttə ki, “gələnlər”in yerlilərə qarşı qısqanclığı, nifrətidir.
- Oğurluq, mənimsəmə torpaqdan sonra onun üzərində olan maddi-mənəvi irsə də yönlənir. Gürcülər Qafqaza yerləşdikdən sonra təbii ki, Qafqazın ən qədim xalqı olan türklərin maddi-mənəvi bazasından qidalanaraq özlərinə “qədim tarix yarada bildilər. Şalaxo”nun oğurlanmasının da tarixi keçmişi uzaqlara gedib çıxır deyə, gürcülər artıq bu rəqsi tam mənimsəyiblər.
- Mənimsənilən mədəni irsimizdən biri də, qədim tərəkəmə-oğuz rəqsi olan ŞƏLƏ-QOYdur.Azərbaycanda qədimdə əhalinin əsas işi maldarlıq və heyvandarlıqla yanaşı şax, odun, taxıl, yonca və digərləri daşımaq idi. Buna biz el arasında “Şələ bağlamaq” deyirik. Şələni çiyinlərinə alanlar onun tez daşınması üçün yallı rəqsində olduğu kimi sıra-sıra dururdular və onu bir birinə ötürüdülər. Bu zaman isə ritmik musiq sədaları ifa olunurdu ki, ney, nağara və sazda işçilər motivasiya olsunlar. Buna qədim yazılarda "Şələ qoy" rəqsi deyirlər.
Azərbaycanda Atabəylər dövründən başlayaraq xalq arasında toylarda və el şənliklərində ifa olunan bu rəqs zamanla bütün Qafqaza yayılmışdır.
- Amma gürcülər rəqsə tam sahibdirlər...

-Gürcü dilində və tarixində ŞƏLƏ sözü ilə bağlı bir ifadə belə yoxdur. Yox olduğu üçün də onlar bu sözü özününkləşdirib Şalaxo ediblər. Məhz 1970-ci illərdə AZTV-nin o illərdə xoreqarafı Kamal Həsənov gürcülərlə dava edib ki, rəqsin adını niyə dəyişmsiniz. Bunun adı “Şələ qoy”dur. Gürcülər bu günə qədər də Şalaxo sözünün mənası ilə bağlı bir elmi fakt və sübut ortaya qoya bilməyiblər.
- Bəs ermənilər oğurluqlarına nə “don” geyindirdilər?

-Ermənilər isə lap irəli gedərək saxta bir məlumat yayırlar ki, guya bu mahnı erməni Nikoqayus Tiqranyan 1895-ci ildə bəstələyib. Halbuki ilkin orta əsr və orta əsr qaynaqlarında bu mahnının Azərbaycanda ifa edildiyi barədə kifayət qədər qeydlər var.
Bu ermənilər o qədər hətta irəli gedib Azərbaycan rəqsi, “Basqalını” erməni Şalaxosu (Somxuri Şalaxo) kimi qələmə verirlər.
Məşhur musiqişünas A.Koroşşenko özünün “Şərq, daha çox Qafqaz musiqisi üzərində müşahidələr” əsərində yazırdı: “...ermənilərin özlərinin xalq musiqisi yoxdur” 
Lakin həm gürcü, həm də ermənilər yaxşı bilirlər ki, bu xalq rəqsini Səid Rüstəmov 1937-ci ildə nota köçürüb və bütün SSRİ-bu rəqsin Azərbaycana aid olduğunu təsdiq edib.
Bu gün Gürcülər və Ermənilər bu mahnının onlara məxsus olduğunu iddia edirlər. Lakin ən azından ritmə və musiqinin ifa tərzinə baxanda burda nə gürcü və nə də erməni elemenləri görmək olar.
-Yeri gəlmişkən, ermənilər hətta tanınmış bəstəkar Fikrət Əmirovun əsərini də öz adlarına çıxıblar.

- Hə yaxşı xatırlatdınız... 2017-ci il idi... Masazır qəsəbəsi 3 saylı tam orta məktəbdə Bilik Günü Fikrət Əmirovun “Qarabağ inciləri” ifası səsləndiriləndə sosial şəbəkələrdə müzakirələr başladı ki, guya bu mahnı erməni bəstəkarı Ara Gevorqyanın “Artsax” kompozisiyasıdır. bu mahnının müəllifinin F.Əmirov olması Müəllif Hüquqları Agentliyində 1954-cü ildə qeydiyyata alınıb. Bu barədə rəsmi sənəd də var. Fikrət Əmirovun oğlu Cəmil Əmirov da deyir ki, bu, atama aid deyil.

Bəziləri iddia edir ki, bu musiqi Azərbaycan musiqisinə intonasiya cəhətdən bənzəyir və əlavə edir ki, xalqlar yüz illərdir qonşudurlar, musiqinin bir-birinə oxşaması təbiidir. Belələrinə demək istəyirəm ki, imkan olsa, erməni bəstəkarlarının əsərlərinə baxsınlar. Azərbaycanda musiqi sənətinin banisi Üzeyir bəy Hacıbəyli belə ermənilərin tarixən Azərbaycan, türk və gürcü mahnılarını öz adlarına çıxdığını deyir.

- Geniş müsahibəyə görə təşəkkür edirik...

Əntiqə Rəşid