Sevimli ZƏHƏR: İndiki uşaqların çoxu yaxın gələcəkdə infarkt, insult olacaq

Həkim-fitoterapevt bildirib ki, hər gün minlərlə valideyn öz övladının gələcəyini məhv edir  

Əlində çips paketi və "Cola" tutan məktəbliləri, tələbələri hər addımda görmək mümkündür. Metroda, avtobusda, təhsil müəssisələrinin qarşısında… Çips və "Cola" azyaşlıların da, yeniyetmə və gənclərin, hətta yaşlı-başlı adamların da gündəlik rasionunun ayrılmaz parçasına çevrilib. Burgerlər, “Xrustyaşiy” çubuqlar da həmçinin. Nə verir, bu süni qidalar bizə? Uşaq anlamır, yeniyetmə israr edir, gənc “kefindən” qalmır, bəs böyüklər, az-çox dünyagörüşü, savadı olan böyüklər, orta yaşlılar niyə bu qidalara həvəs göstərir? 

Səbəb sadədir. Süni qidaların istehsalında istifadə edilən, tərkibinə qatılan xüsusi maddələr var ki, insanlarda asılılıq yaradır. Bu qidaları qəbul etdikcə, orqanizm də ona vərdiş edir və beləcə “tələbat” yaranır. Bunu qidalanma sahəsi üzrə mütəxəssislər təsdiq edir. Rusiyalı terapevt Nadejda Cernışova çipslərin orqanizmə zərərindən və gün ərzində hansı miqdarda çips yemək olar barədə danışıb. Terapevt qeyd edib ki, çips trans yağ və natrium baxımından orqanizm üçün ən zərərli qidadır: “Çipsinin 100 qramında 30 qram yağ, 500 kilokalori var. Yəni əlavə bir qutu çips bədənimizə çoxlu kalori əlavə edəcək. Çipslərin yüksək temperaturda qızardılması zamanı kanserogen təsir göstərən maddələr əmələ gəlir. Çipslərin müntəzəm yeyilməsi xərçəngə tutulma riskini artıra bilər. Bundan əlavə, belə yağlı və çox qızardılmış qidalar qastrit, pankreatit, xolesistit, yəni mədə-bağırsaq traktının bütün xəstəliklərinin kəskinləşməsinə gətirib çıxarır, həmçinin xolesterinin artmasına və aterosklerozun inkişafına kömək edir”. Həkim vurğulayıb ki, bu qida qəlyanaltı hesab edilməməlidir və hər gün yeyilməməlidir: “Deyək ki, ayda bir dəfə 70 qramdan çox olmayan çips yeyilməməlidir. Ya da ayda 2 dəfə hər dəfə 30 qram yeyilə bilər”. 

“Sherg.az” azərbaycanlı həkim-fitoterapevt Füzuli Hüseynovun çipslərin zərəri barədə fikirlərini öyrənib. F.Hüseynov bildirib ki, hər gün minlərlə valideyn öz övladının gələcəyini məhv edir: 

- Dünyada hər gün minlərlə uşaq haqsızlığın qurbanı olur, biz öz əllərimizlə öz uşaqlarımızı həyat təhlükəsi ilə üz-üzə qoyuruq, öz əllərimizlə uşağın immun sistemini məhv edib həyatın ağuşuna atırıq. Əvvəllər valideynlərimiz kişmiş, ərik, alça, əncir qurusu kimi faydalı çərəzləri uşaqların ciblərinə töküb məktəbə göndərərdilər, indi isə uşaqların “çərəz” adı altında çips verirlər. Bəzən də özlərini təmizə çıxarmaq üçün deyirlər ki, “biz almırıq, uşaq özü alır!”. Pulu verən valideyndir, uşağın marketdən, məktəbin yaxınlığındakı kioskdan nə alıb yediyini valideyn bilməlidir də! Çipslər niyə ziyanlıdır, çünki onların, eləcə də digər sintetik çərəzlərin (keklər, pan-keklər, “çubuqlar”, “balıqcıqlar” və sair, bunlar paketlənmiş qidalardır, sənaye üsulu ilə hazırlanır, tərkibinə cürbəcür kimyəvi qatqılar əlavə edilir) hazırlanmasında trans- yağlardan istifadə olunur. Trans yağlar nə deməkdir? Trans yağlar, əsasən neft məhsullarından alınır, şirniyyatlar, tortlar, çipslər bu yağla bişdikdə daha cazibədar görünür, qiyməti də ucuz başa gəlir. Nəzərinizə çatdırım ki, Avropada artıq bu yağların istifadəsi qadağan olunub. Bu yağlar insan orqanizmində tam parçalanmır, damarların mənfəzini tutub qanın normal hərəkətinin qarşısını alır, bu yağlardan daimi istifadə edənlərdə başağrısı, halsızlıq, ürəkbulanma baş verir və ən əsası uşaqların yaşıdlarından əqli cəhətdən geri qalmasına səbəb olur. Trans yağlar damar divarına hopub üst-üstə toplanır, sonda belə insanlar infarkt, insult, ateroskleroz kimi xəstəliklərə daha tez tutulurlar. Belə yağlar həm də bağırsaq xovlarının arasında ilişib qalır, bağırsağın filtr qabiliyyətini pozur və beləliklə də, immunsistemini məhv edir. Üstəlik, çipsləri süni surətdə dadlandırmaq üçün qlütamatlardan istifadə olunur. Bu maddələr isə asılılıq törədir, ağız dadını dəyişir və başqa yeməklər belə insanlara dadsız gəlir artıq, yəni uşaq evdə ananın bişirdiyi heç bir yeməyi sevmir, imtina edir. Hazır qidalara meyl edir, onlardan istəyir.  

Həkim qeyd etdi ki, çipsinin tərkibi ilk baxışda sadə görünür. Deyirsən burada zərərli nə var, kartof, bitki yağı, duz… Amma “sadə” görünənin əsasında insan orqanizmi üçün real təhlükə dayanır. Çipsidə istifadə olunan kartof  yüksək glikemik indeksə malikdir, bu da qan şəkərinin sürətlə yüksəlməsinə səbəb ola bilər.

 İkincisi, çipsinin hazırlanmasında istifadə olunan yağ, adətən trans yağlarla zəngin olur. Bu trans yağlar ürək-damar xəstəliklərinin riskini artıran xolesterol səviyyəsini yüksəldir. Çipsinin hazırlanmasında yüksək istilikdə qızdırılan yağlar istifadə edilir. Bu proses nəticəsində trans yağlar əmələ gəlir. Trans yağlar bədəndə LDL  xolesterolun artmasına və HDL xolesterolun azalmasına səbəb olur. Bu dəyişikliklər ürək-damar xəstəliklərinin riskini xeyli artırır. Bundan əlavə, yüksək dərəcədə qızdırılmış yağlar çipsidə akrilamid adlı karsinojen bir maddənin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Akrilamid xərçəng riskini artıra biləcək bir kimyəvi maddədir. Çipsi yüksək kalorili və aşağı qida dəyərinə malik bir qidadır. Bu, həddindən artıq istehlak edildiyi zaman piylənmənin artmasına səbəb olur. Piylənmə bir çox digər sağlamlıq problemlərinə yol açır, o cümlədən ürək xəstəlikləri, 2-ci tip diabet və bəzi növ xərçəng xəstəlikləri. Həmçinin, piylənmənin psixoloji aspektləri də var, məsələn, özünəinamın azalması və depressiya. Uşaqları bu zərərli qidadan uzaqlaşdırmaq mümkündür. Valideynlər mərhələ-mərhələ, qəfil yox, uşaqları meyvə qurularına, hamımızın tanıdığı yerli çərəzlərə - qoz-fındıq, kişmiş, müxtəlif meyvələrin qaxaclarını yeməyə yönləndirməlidir. Bunları daddıqca uşaqlarda onlara qarşı istək yaranacaq, xeyri də inanılmaz olacaq. Uşaqlarda mədə-bağırsaq problemi, qəbizlik aradan qalxacaq, bədən vitamin qəbul etməyə başlayacaq. Uşaqların zehni də inkişaf edəcək, immunitetləri güclənəcək. Yetişkin insan çipsin zərərlərini gözardı edirsə, daha nə deyək?! Heç olmasa, uşaqları qoruyaq.