Şüurun təbiətinə yeni baxış təklif edildi...

...İllərdir ki, elmdə şüurun təbiəti ilə bağlı mübahisələr dairələr şəklində davam edir. Bəzi tədqiqatçılar düşünürlər ki, düşüncə və subyektiv təcrübə beyində və ya kompüterdə tətbiq olunmasından asılı olmayaraq, tamamilə mücərrəd hesablamalar kimi təsvir edilə bilər.

Digərləri isə şüurun biologiyadan ayrılmaz olduğunu, yəni heç bir maşının onu təkrarlaya bilməyəcəyini iddia edirlər. Yeni bir araşdırma müəlliflərin fikrincə, bu çıxılmaz vəziyyətdən çıxış yolu təklif edən üçüncü bir yanaşma təklif edir.

Əsər Neuroscience & Biobehavioral Reviews (N&BR) jurnalında dərc olunub. Alimlər iddia edirlər ki, "hesablama beyni" anlayışı köhnəlib. Beyin həqiqətən də hesablamalar aparır, lakin bunu müasir kompüterlərdən tamamilə fərqli şəkildə həyata keçirir. Onlar bu yeni yanaşmanı "bioloji hesablama yanaşması" adlandırırlar: onda hesablama fiziki maddədən ayrılmır, əksinə onun ayrılmaz xüsusiyyətidir.

Müəlliflər bu cür hesablamanın üç əsas xüsusiyyətini müəyyən edirlər.

...Birincisi, bu, hibriddir. Beyin diskret hadisələri - məsələn, sinir impulslarını - davamlı proseslərlə birləşdirir: elektrik sahələri, kimyəvi qradiyentlər və ion axınları. Bu səviyyələr daim bir-birinə təsir edərək mürəkkəb dinamik sistem yaradır.

...İkincisi, beyində hesablama miqyas baxımından ayrılmazdır. "Proqram"ın "aparat təminatından" aydın şəkildə ayrıla biləcəyi kompüterlərdən fərqli olaraq, sinir sistemində fiziki səviyyədə - ion kanallarının işləməsindən tutmuş bütün neyron şəbəkələrinin fəaliyyətinə qədər dəyişikliklər - informasiyanın emal üsulunu birbaşa dəyişdirir.

Burada tətbiqin harada bitdiyini və alqoritmin harada başladığını dəqiq müəyyən etmək mümkün deyil.

...Üçüncüsü, beyin əsasən enerji ilə məhdudlaşır. Nisbətən az enerji sərf edir və onun arxitekturasını, öyrənmə metodlarını və uğursuzluğa qarşı dayanıqlığını formalaşdıran məhz bu məhdudiyyətdir. Alimlərin fikrincə, bu "enerjili birləşmə" düşüncə və şüurun anlaşılması üçün ikinci dərəcəli deyil, fundamentaldır. Bu, vacib bir nəticəyə gətirib çıxarır: beyində hesablama simvolların mücərrəd manipulyasiyası deyil, zamanla inkişaf edən fiziki bir prosesdir.

Buradakı alqoritm maddi mühitdə "işlədilmir" - hərəkətdə olan mühitdir.

Müəlliflər vurğulayırlar ki, bu, süni intellektə qadağa qoymaq və ya şüurun yalnız canlı orqanizmlərdə mümkün olduğu iddiası deyil. Lakin, əgər şüur ​​həqiqətən bu tip hesablamaya əsaslanırsa, onda sadəcə rəqəmsal alqoritmlərin gücünü artırmaq kifayət etməyə bilər.

Həqiqətən "ağıllı" sistemlərin yaradılması, hesablamanın ətraf mühit dinamikası və enerji məhdudiyyətləri ilə sıx bağlı olaraq təbəqələr arasında paylandığı yeni fiziki platformaların inkişaf etdirilməsini tələb edə bilər.

Nazlı Almuradova