Təndiq etməyin mənasızlığı Orxan Saffari yazır…

Daha çox sənət sahələrinə aid edilən çürük ifadələr var.

Məsələn, “Tənqid vacibdir”, “Tənqid olmasa, inkişaf olmaz”.

Ancaq doğrudan da belədirmi?

Görəsən, indiyədək nə qədər sağlam tənqid yazılıb, deyilib?

Həqiqətdə tənqid nə deməkdir?

Əslində, tənqid inkişafın deyil, daha çox müqavimətin, qısqanclığın, özünü sübut ehtiyacının, eqonun yan məhsuludur.

Ümumiyyətlə, müasir dövrdə tənqid funksional da deyil.

Üstəlik, belə demək olarsa, yer üzündə tənqid edildiyi üçün dəyişən şəxs, düzələn nəsnə yoxdur.

Kimisə tənqid etmək gücün maskasıdır. Daha dəqiq, “intellektual muskul” göstərməkdir.

Obrazlı desək, tənqidçi olmaq eqonun təmizlənməmiş ehtirasıdır.

Başqa sözlə, müdrik insan heç tənqid etmir.

Bəlkə də, ən yaxşı tənqid nəyisə demək yox, sadəcə olanı nümunə kimi göstərməkdir.

Tənqid həm də natamamlıqdır, təsdiqolunma cəhdidir, diqqət əskikliyidir.

Digər tərəfdən, birini tənqid etmək həm də ondan qorxmaqdır. Dah dəqiq, tənqid başqasının gücündən qorxan beynin müdafiəsidir.

Tənqid, əlbəttə, inkişafa xidmət etmir, əksinə, tənqid heç kimə yaxşı da təsir etmir. Şüuraltıda olsa, tənqid edilən insan müdafiə mexanizminə keçir, düşüncə qapanır.

Tənqid insanı yaxşılaşdırmır, daha çox qəzəbləndirir, incidir, soyuqlaşdırır.

Ümumiyyətlə, mütləq həqiqətin olmadığı dünyada hansı tənqiddən söhbət gedə bilər?

Tənqid subyektiv eqonun kosmik hökm verməyə cəhdidir həm də.

Tənqid etmək təxminən budur:

Daxilində işıq olmayan adam, başqasının qaranlığını göstərməklə parıldamaq istəyir.

Təkcə sənət sahəsində yox, elə digər sahələrdə də tənqid funksional deyil.

Məsələn, siyasətdə.

Ədəbiyyatda etirazı satira yatırdığı kimi, siyasətdə də etiraz hissini tənqid yatırdır.

Siyasi sistemlər üçün tənqidçilərin olmağı, əlbəttə, avantajdır.

Çünki xalq danışdıqca yorulur, yorulduqca razılaşır, razılaşdıqca alışır.

Hakimiyyətə qarşı tənqid qəzəb boşaldır,
struktur yaratmır, güc toplamır, strategiya doğurmur.

Tənqid özünü qəhrəman kimi təqdim edən silahsız qəzəbdir.

Başqa sözlə, tənqid siyasi azadlıq deyil, siyasi təskinlik metodudur.

Tənqid xalqı azad etmir: xalqı sakitləşdirir.
Tənqid sistemləri yıxmır: sistemləri qoruyur.
Tənqid düşüncə deyil: səslənmiş acizlikdir.

Daha dəqiq, tənqid xalqa terapiyadır, hakimiyyətə isə vakuum.

Orxan Saffari

Gununsesi.info