“Prinsipləri olan insan” mənasızlığı Orxan Saffari yazır…

Əlbəttə, cəmiyyətdə müsbət qarşılanan, hörmət edilən, müqəddəsləşdirilən bir anlayış da “Prinsip”, “Prinsipli adam” anlayışıdır.

Adətən, illərlə dəyişilməyən, düşüncəsi inkişaf etməyən, xüsusilə də qorxaq adamlar prinsipli adamlar kimi tanınır.
Bu baxımdan, prinsipli olmaq, əslində, mənasız hikkədir.

Bəs prinsip doğrudanmı müqəddəs anlayışdır?

“Düşüncəsini dəyişməyən təkcə ölülərdir” misalı kimi, prinsiplərini dəyişməyən, ənənəvi qaydaları ilə ömür sürən adamlar da, əlbəttə, ən yaxşı halda natamam adamlardır. Düşünə bilən insan da hansısa mahiyyəti itən prinsiplərə söykənərmi? Üstəlik, dünyadakı bütün prinsiplər hardasa, hansısa məqamda aktuallığını itirir. Bəlkə də, insan özündən yeni prinsip, bu formada yeni bir əxlaq yaratsa, o zaman üstinsan ola bilər. Əks halda, var olan prinsiplərə söykənməyin artıq dəyişən dünyada elə də böyük dəyəri yoxdur.

Ümumiyyətlə, insan təbiət etibarı ilə vicdanlı, ləyaqətli, mərd, cəsarətli olla bilmədiyi kimi, prinsipli də ola bilməz. Bir şeyə ilişib qalmaq, ömür uzunu o prinsiplərlə yaşamaq, əlbəttə, təbii olaraq mümkün deyil. Sadəcə, əlacsızlıq, geri dönə bilməmək qorxusu və daha çox pafos, mənasız romantika buna mane olur.
Prinsip, əslində, insanın qorunma mexanizmidir, instiktir. Çox vaxt adamlar “prinsiplərim var” deyirlər. Ancaq bununla həm də qorxularını gizlədir. Yəni “düşünmək istəmirəm, çünki prinsiplərim mənim yerimə düşünür” təfəkkürü.

Prinsipləri olmaq həm də yenilənməmək, köhnə qalmaq deməkdir.

Dəyərlər, həyat, yaşam dəyişirsə və bunlarla bərabər insan prinsipləri dəyişmirsə, bu, həm də mənasızlıqdan xəbər verir.

Adətən, prinsip kasıb düşüncənin, qul təfəkkürünün, qul əxlaqının məhsulu olur. Bu anlayış kənardan gücü olmağı göstərsə də, əslində, zəifliyin simvoludur. Çünki kasıb təfəkkür, zəif mənəviyyat nələrəsə söykənməyi tələb edir.

Bu baxımdan, güclü insanın prinsipli olmağa ehtiyacı olmur. Prinsip çox vaxt qürurun maskası da olur.
İnsan “prinsipim var” deyərək həm də öz inadını təmizləyir.

Prinsip xüsusilə azadlığı məhdudlaşdırır. Əgər sən hər zaman “bunu etmərəm”, “bura getmərəm”, “filan işi görmərəm” deyirsənsə, artıq öz azad iradəni dondurmusan deməkdir.

Ümumiyyətlə, insan öz mahiyyətini özü yaradan varlıqdır. İnsanın əvvəlcədən təyin olunmuş heç bir “doğru yolu” yoxdur. Bu baxımdan, əvvəldən təyin olunmuş prinsiplər doğru ola bilməz.
Prinsipə sahib insan öz rolunu yox, cəmiyyətin ona yüklədiyi rolu yaşayır.

Bəs kimdir prinsipsiz insan?

Prinsipsiz insan məhz bu strukturları sorğulayan, öz həqiqətini axtaran insandır.

Orxan Saffari
Gununsesi.info