Təqvimində müstəqillik günü olmayan ölkə So­sial şə­bə­kə­də ya­zı­lan­lar

Qalib Əsədov, həkim:

- Dünyada yeganə dövlətdir ki, Böyük Britaniyanın təqvimində müstəqillik, azadlıq günü yoxdur.

Çünki heç vaxt kiminsə müstəmləkəsi və ya asılılığında olmayıb. Hətta zamanında bütün xristian dünyası Roma papasından asılı olanda belə, ingilislər papadan imtina ediblər. Yalnız idarə ediblər.

ABŞ, Kanada, Avstraliya, Yeni Zelandiya kimi dövlətlər yaradıblar.

Dünyanın ən güclü Universitetlərinə sahib olublar. Dilləri dünya dilinə, pulları dünya puluna, birjaları dünya birjasına çevrilib.

Dünyada yeganə dövlətlərdəndir ki, Böyük Britaniyanın Konstitusiyası yoxdur. Dəyişməz ənənələr və yazılmamış qaydalar var. Heç kim dəyişdirə bilməz bu qaydaları.

Sadəcə olaraq, Avropanın şimalında bir adada məskunlaşaraq heç bir qonşuyla quru sərhədinə malik olmayıblar. İşğal olunmayıb bu məğrur və döyüşkən ada..

İngilislərin ən böyük xoşbəxtliyi həm də güclü qonşularının olmamasıdır. Bizdən fərqli olaraq.

Güclü qonşularının olmaması onları Azadlıq günündən məhrum edib.

Nə böyük xoşbəxtlik...

Vüqar Zifəroğlu, filologiya elmləri doktoru:

- Vurğulamaq lazımdır ki, İranın sonuncu şahı Məhəmməd Rza Pəhləvin oğlu Rza Pəhləvi son illərdə, xüsusilə də İranda 2022-ci ildən sonra baş verən "Qadın, Həyat, Azadlıq" etirazlarından sonra daha fəal şəkildə beynəlxalq səviyyədə çıxışlar edir, bəyanatlar verir və İslam Respublikasının legitimliyini sorğulayan fikirlər səsləndirir. Rza Pəhləvi özünü bu boşluğu doldura biləcək sima kimi təqdim etməyə çalışır. Bu səbəbdən hazırda gedən İran-İsrail münaqişəsi fonunda da aktivləşməsi təəccüblü deyil.

Rza Pəhləvi verdiyi müsahibələrdə açıq şəkildə monarxiyanı bərpa etmək məqsədindən danışmasa da, bəzi tərəfdarları onu gələcək İranın "konstitusiyalı kralı" kimi görmək istəyir. 1979-cu il inqilabından sonra Pəhləvilərin üz tutduğu Qərb ölkələrində fəaliyyət göstərir və çıxışlarını ingilis dilində edir. Qərbin İrana qarşı strategiyasında "rejim dəyişikliyi" ilə bağlı fərqli ssenarilər müzakirə olunur və Rza Pəhləvi özünü potensial "alternativ lider" kimi təqdim etməyə çalışır.

Lakin burada önəmli məqam İran xalqının Pəhləvilərə münasibətidir. Bu ssenari real baxımdan gerçəkləşməsi olduqca çətin olan ssenaridir, çünki İran xalqı üçün monarxiya dövrü, yumşaq desək, xoş xatirələrlə yadda qalmayıb. İran daxilində onun nüfuzu məhduddur. Xüsusən də gənc nəsil onun haqqında çox az bilgi sahibidir və Şah dövrünün repressiyaları haqda kollektiv yaddaş hələ də canlıdır. Bəzi dairələrdə nostalji olsa da, bu, geniş xalq dəstəyinə çevrilmir. Onun sabit və kütləvi şəkildə təşkilatlanmış bir hərəkatı yoxdur. Sosial mediada tanınsa da, yerli səviyyədə aktiv bir struktura və dəstəyə malik deyil.

ABŞ və Avropa isə onu bir "müxalifətin səsi" kimi dinləsə də, ciddi siyasi alternativ kimi dəstəklədikləri inandırıcı deyil. İndiki proseslər fonunda Qərbin İranda rejim dəyişikliyi üçün aktiv addım atması da real görünmür. Bu yalnız daxildən gedən proseslərlə ola bilər ki, burada da Pəhləvilərin dəstəyi yoxdur. İranın daxili mübarizələri çoxşaxəlidir: mühafizəkarlar, reformistlər, islahatçılar, sol, millətçi və islami qüvvələr, kürd, türk, ərəblər kimi etnik hərəkatlar var. Rza Pəhləvinin bu palitrada vahidləşdirici sima olması çox çətindir.

Bu mənada Rza Pəhləvinin taxtı geri alması və ya xalqın geniş dəstəyini qazanaraq ölkə rəhbərliyinə gəlməsi real deyil. Amma İran daxilində rejim böhranı dərinləşərsə və liderlik vakuumu yaranarsa, o zaman onun rolu, Qərbin də dəstəyi ilə yeni formada aktuallaşa bilər - lakin bu, yenə də əsasən İran xalqının öz seçimi və daxili siyasi güc balansından asılı olacaq.

Asif Nərimanlı, jurnalist:

- İsrailin İrana hücumundan iki gün öncə - 11 iyunda Tehranın Vanak meydanında Araş Kamangirin (Oxatan Araş) heykəli ucaldılıb. Araş Kamangir İranın Turana - türklərə qarşı müharibəsinin mifik qəhrəmanı hesab olunur. Mifə görə, Araşın atdığı ox bir neçə min kilometr uçaraq, İranla Turanın sərhədini ayırdı. Buna görə Araş Kamangir obrazı İranda həm də sərhədin bütövlüyünü simvolizə edir.

Bu heykəlin qoyulması birmənalı qarşılanmır. Çünki İslam dövləti qurduğunu iddia edən İran rejimi həmişə millətçiliyə qarşı olduğunu bəyan edib. İndi - İsraillə müharibə fonunda dini motivlərə əsaslanan rejim pəhləvilərin irqçi mifinə heykəl ucaltmaqla fars şovinizmini önə çıxarır. Və belə görünür ki, rejim qabığını yeniləməklə həlledici müharibədə fars millətçiliyinin İranı qorumaq hərəkatına bel bağlamaq niyyətindədir. Rejimə qarşı beynəlxalq planlarda məhz fars şovinizminə xidmət edən pəhləvilərin hakimiyyətə gətirilməsi istisna edilməyən variantlardandır. İran rejimi də pəhləvi irqçiliyinə heykəl ucaldaraq, bu xətti də öz tərəfinə çəkmək istəyir.

Araş Kamangirin oxunun məhz Arazın bu tayına - Azərbaycana tuşlanması ilə bağlı fikirlər də xüsusilə diqqət çəkir. Və o qədər də təəccüblü qarşılanmamalıdır. Rejimin Azərbaycanı İran sərhədlərinə - fars şovinizminin bütöv İran ideologiyasına təhlükə mənbəyi kimi göstərməsi ilk hal deyil, hərçənd son 5 gündə İranın düşdüyü vəziyyət fonunda bu cür simvolika tragikomediyaya bənzəyir.

Bizə isə Araşın oxunun İsrail qarşısında "nəyə qadir olduğuna" tamaşa etmək qalır.

Osman Gündüz, Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti:

- Azərbaycanın beynəlxalq axtarışa verdiyi milyarder Samvel Karapetyan Ermənistanda saxlanılıb. Bu, həmin şəxsdir ki, Ermənistanın bütün internet, telekommunikasiya və enerji sektoruna nəzarət edir.

44 günlük müharibədən sonra,  müharibədən məğlub çıxan Ermənistanın Rusiya ilə münasibətləri gərgin olan zamanlar Rusiyaya məxsus bütün şirkətlərlə bağlı problem yaranmışdı.

O zaman Rusiyanın "Rostelekom" operatoruna məxsus olan  Ermənistanın əsas telekommunikasiya operatoru "GNC Alf"a şirkətinin də bütün səhmlərini məhz həmin bu Samvel Karapetyan 25 milyon dollara almışdı.

Samvel "Taşir" Holdinqin və Ermənistan Sahibkarlar Assosiasiyasının rəhbəridir.

"Ermənistan elektrik şəbəkəsi" də "Tashir" Holdinqə məxsusdur.

Ermənilərin nəhəng fiqurlarından biridir, milyarderdir. Samvel Karapetyanın adı "Forbes" və "Blomberg"in zəngin biznesmenlərlə bağlı siyahılarında da xüsusi yer tutur.

Samvel Karapetyan ötən günlər  Paşinyanla ciddi konfliktdə olan Erməni Apostol Kilsəsini müdafiə edərək hakimiyyətin kilsəyə qarşı apardığı siyasəti tənqid etmişdi.

Rusiyanın siyasi və biznes elitasına yaxın olan bu şəxsin belə açıqlaması təsadüfi ola bilməzdi.

Görünür ki, Paşinyan da məhz bu çıxışından sonra ona məxsus olan Ermənistan Elektrik Şəbəkəsini yenidən milliləşdirəcəyini açıqlamışdı.

Bundan sonra isə Ermənistan polisi onun evində axtarış apararaq saxlayıb, hazırda ona cinayət işinin açılacağı gözlənilir.

Xatırladıram ki, Samvel Karapetyan 2021-ci ildə Qarabağdakı döyüş əməliyyatları dövründə silah, sursat və hərbi texnika qaçaqmalçılığı təşkil etməkdə ittiham edərək Azərbaycanın Baş Prokurorluğu tərəfindən beynəlxalq axtarışa verilib.

Ermənistan müxalifəti də onu dəstəkləyir. Xatırlayıram ki, bir neçə il öncə, Ermənistanın keçmiş prezidenti Robert Köçəryanı həbsdən xilas etmək üçün həmin bu Samvel  4 milyon dollar girov qoymuşdu.

Zamanında Ermənistana və "Artsax"a ən böyük investisiya yatıranlardan biri olub.

Beləliklə, Ermənistanın bütün telekommunikasiya, internet və enerji infrastrukturuna sahib olan,  Azərbaycanın da axtarışa verdiyi Samvel Karapetyanın saxlanılması ciddi hadisədir.

Ümid edirəm Azərbaycana ekstradisiya da olunar.

Səadət Məmmədova, jurnalist:

- Azərbaycanda mövcud olan dini tolerantlıq mühiti və multikultural ənənələri ən təbii proseslərdən biridir, bu sayğı bizim insanların canında, qanındadır. Ona görə də bütün dinlərin nümayəndələri  özlərini Azərbaycanda məmnun hiss edir. Katolik kilsəsinin mətbuat katibi Toral bəy deyir ki, hətta bəzi Avropa ölkələrində Azərbaycandakı tolerant mühitdən danışanda onlara fantastik görünür, çünki özlərində bu keyfiyyət yoxdur.

Bu mövzuda Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi yanında İctimai Şuranın bir qrup üzvü ilə Bakıda yerləşən Müqəddəs Məryəm Katolik Kilsəsini ziyarət zamanı da ətraflı danışdıq.

Yepiskop Vladimir Fekete ölkəmizdə katolikliyin tarixi və fəaliyyəti, dövlətin icmaya göstərdiyi qayğıdan danışdı. Cənab Fekete özü slovakiyalıdır və uzun illərdir Bakıda xidmət edir. O qədər öyrəşib ki, bizim insanlarla doğmalaşıb, tədbirlərdən, xeyir-şərdən geri qalmır, mediaya isə xüsusilə açıqdır. Dini konfessiya nümayəndələrinin hansısa məsələyə münasibətini öyrənmək lazım gələndə birinci müsahibə verən cənab Fekete olur. Buna görə ona ayrıca təşəkkür etdim.

Azərbaycanda xristian kilslərinin maraqlı tarixi var. Ötən əsrin əvvəlində - 1902-ci ildə Bakıda, indiki Şəhriyar adına Mədəniyyət Mərkəzinin yerində böyük bir katolik kilsəsi tikilib. Deyilənə görə, H.Z.Tağıyev də bu tikintiyə öz dəstəyini əsirgəməyib. 1934-cü ildə Stalin dövrünün dinə və dini məkanları repressiyası zamanı kilsə dağıdılıb, yerində Djerzinski klubu (indiki Şəhriyar sarayı) tikilib.

İndiki Bülbül adına Musiqi məktəbi, 189 nömrəli məktəb yerləşən ərazidə isə böyük bir provaslav məbədi - Aleksandr Nevski kilsəsi tikilibmiş. Stalin onu da dağıtdırır. Həmin kilsə o qədər böyük imiş ki, sonra yerində bir neçə bina tikilib.

Həmin dövrdə Bibiheybət məscidi də dağıdılmışdı. Yəni Stalin hökuməti inanc yerlərinin hamısına qənim kəsilmişdi - ya tamam sökürdülər, ya da təyinatını dəyişib klub, anbar, aptek və s. edirdilər, yaxud qapısından yekə bir qıfıl asıb ziyarəti yasaqlayırdılar.

Bir sözlə, maraqlı görüş idi və digər icmalarla görüşü məmnuniyyətlə gözləyirəm. Onlardan dövlətimiz və xalqımızın ünvanına eşitdiklərimlə qürur duyuram.