Trampın “Qızıl qübbə”si və Reyqanın yolu ilə “təhlükəli gələcəyə” doğru

Darli Kimball: “Tramp dünya tarixində ilk dəfə olaraq kosmosa silah yerləşdirməyə başlamaq istəyir”

Mayın 20-də ABŞ Prezidenti Donald Tramp bəyan edib ki, Amerika “Qızıl qübbə”ni üç il ərzində istismara verməyi planlaşdırır. Prezident vurğulayıb ki, bu, ABŞ-ın 40-cı Prezidenti Ronald Reyqanın başlatdığı proqramı tamamlayacaq tarixi layihədir.

Həmçinin mayın 22-də ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatası Prezidentin yeni raketdən müdafiə sistemi layihəsinin həyata keçirilməsi üçün ilk vəsaiti ayırmağı planlaşdıran daxili siyasət qanun layihəsini qəbul edib.

Qeyd edək ki, “Qızıl qübbə” ideyası ilk dəfə Trampın əvvəlki administrasiyası dövründə səslənib, lakin həyata keçirilməyib. 2025-ci il yanvarın 20-də hakimiyyətə qayıdan Prezident yanvarın 27-də bu raketdən müdafiə sisteminin yaradılması haqqında fərman imzalayıb. Layihəyə ABŞ Kosmik Qüvvələrinin generalı Mixael Qetleyn rəhbərlik edir.

“Reuters”in məlumatına görə, söhbət bütün planetdə raket buraxılışlarını izləyəcək 400-1000 peykdən ibarət qrupdan gedir. 200 zərbə peykindən ibarət ayrıca bölmə kosmosda raketləri tutmaq üçün lazerlərlə təchiz ediləcək. Eyni zamanda Tramp “Qızıl qübbə”dən təkcə müdafiə deyil, həm də hücum məqsədləri üçün istifadə oluna biləcəyini etiraf edib.

CNN-in bu ilin martında Pentaqondakı mənbələrinə istinadən verdiyi məlumata görə, Ağ Ev hərbçilərə həm sayca, həm də texniki göstəricilərə görə İsrailin “Dəmir qübbə”sini geridə qoymağı tapşırıb.

“Reuters” agentliyinin məlumatına görə, amerikalı milyarder və Hökumətin Səmərəliliyi Departamentinin (DOGE) rəhbəri İlon Maska məxsus “SpaceX” şirkəti yeni raketdən müdafiə sisteminin yaradılması üzrə müsabiqəyə rəhbərlik edir. Ehtimal olunur ki, “Qızıl qübbə” Pentaqona məxsus olmayacaq. Əvəzində ABŞ Müdafiə Nazirliyi kommersiya şirkətlərindən raketdən müdafiə sisteminin təqdim etdiyi xidmətlərə abunə olacaq.

“SpaceX” ilə birlikdə kəşfiyyat orqanları və banklar üçün proqram təminatı hazırlayan startap “Palantir” tenderə rəhbərlik edir. Şirkət ABŞ-ın vitse-prezidenti J.D.Venslə əlaqələri ilə tanınan alman əsilli amerikalı milyarder Peter Tillin rəhbərlik etdiyi bir qrup “PayPal” məzunu tərəfindən təsis edilib. Bundan əlavə, layihədə Amerikanın müdafiə korporasiyası “Lockheed Martin” də iştirak edir. Hərbi satış həcminə görə dünyada birinci yerdədir və ABŞ Konqresinin ən böyük lobbi qüvvələrindən biridir.

Rusiya və Çin Trampın “Qızıl qübbə” yaratmaq planına sərt reaksiya verib. Bu barədə mayın 8-də Rusiya lideri Vladimir Putin və Çin lideri Si Cinpin arasında görüşdən sonra imzalanan iki ölkənin birgə bəyanatında bildirilir. Qeyd olunub ki, raketdən müdafiə sistemi “sabitliyi poza bilər”. Xüsusən də Moskva və Pekin Trampın layihəsinin hücum və müdafiə silahları arasındakı sərhədi pozacağından ehtiyat edir. Çünki o hər iki istiqamətdə istifadə edilə bilər. Bundan əlavə, qeyd olunur ki, “Qızıl qübbə” kosmosun hərbiləşdirilməsinə gətirib çıxaracaq.

“Amerikanın “Qızıl qübbə” proqramı birbaşa kosmosda döyüş əməliyyatlarının aparılmasını nəzərdə tutur. Bu, kosmosu silahların yerləşdirilməsi mühitinə və silahlı qarşıdurma arenasına çevirir”, Rusiya və Çinin Qlobal Strateji Sabitliyə dair Birgə Bəyanatında vurğulanıb.

Eyni zamanda, mayın 22-də Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Sergey Ryabkov vurğulayıb ki, “Qızıl qübbə” çaxnaşma üçün əsas deyil. O izah edib ki, bu, “sabitliyi pozan layihədir”, lakin Rusiyanın strateji kompleksləri bu cür raketdən müdafiə sistemlərinin öhdəsindən gəlməyə qadirdir.

Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov isə qeyd edib ki, “Qızıl qübbə” Rusiya ilə ABŞ arasında strateji sabitlik üzrə təmasların bərpası və bu sahəni tənzimləyən yeni sazişlərin imzalanması üçün səbəb ola bilər.

Silahlara Nəzarət Assosiasiyasının (ACA) icraçı direktoru Darli Kimball “Lenta.ru”ya bildirib ki, Tramp administrasiyasının yeni raket əleyhinə müdafiə sistemi olan “Qızıl qübbə” yaratmaq üçün həyata keçirdiyi irimiqyaslı layihə açıq-aşkar Rusiya və Çinə qarşı yönəlib. Bununla yanaşı, analitik hesab edir ki, onun effektivliyi sual altındadır: “Trampın layihəsi nüvə güclərinə qarşı səmərəsiz ola bilər. Cavab olaraq, onlar ABŞ-ın raket əleyhinə müdafiə sistemlərini alt-üst etmək və ondan yayınmaq üçün nisbətən aşağı qiymətə və qısa müddətdə çoxsaylı və mürəkkəb hücum raket sistemləri hazırlayacaqlar”.

“Tramp dünya tarixində ilk dəfə olaraq kosmosa silah yerləşdirməyə başlamaq istəyir. “Qızıl qübbə”nin məqsədi Amerikanın imkanlarını və hipersəs və qanadlı raketləri tutmaq qabiliyyətini genişləndirməkdir. Tramp ABŞ-ın müdafiəyə daha çox pul xərcləməli olduğu fikrini artıq qəbul edib”, Kimball qeyd edib.

Kimball xatırladıb ki, Trampın qeyd etdiyi layihənin üç il ərzində 175 milyard dollara başa gələcəyi gözlənilir. Lakin onun fikrincə, bunlar reallıqla az əlaqəsi olan sözlərdən başqa bir şey deyil: “Xüsusilə, “Bloomberg” layihənin 1 trilyon dollardan çox başa gələ biləcəyini hesablayıb. Halbuki 2002-ci ildən Pentaqon raketdən müdafiə sisteminə 200 milyard dollardan az xərcləyib. Ancaq ekzotik fövqəladə proqramlara nə qədər yüz milyardlar xərclənsə də, ABŞ-ın effektiv raketdən müdafiə sisteminin tezliklə mümkün olacağına inanmaq qeyri-realdır”.

Ekspert strateji silahlarla bağlı yeni danışıqlar perspektivinə də diqqət çəkib. O xatırladıb ki, Rusiyanın nüvə arsenalını məhdudlaşdıran Strateji Silahların Azaldılması Müqaviləsi (START) 2026-cı ilin fevralında başa çatacaq: “Moskva Ukrayna müharibəsi fonunda 2023-cü ildə START-da iştirakını dayandırıb. ABŞ və Rusiyanın dərhal strateji sabitlik üzrə danışıqlara başlaması və böyük nüvə arsenallarında praktiki məhdudiyyətlərin saxlanması ilə bağlı danışıqlara başlaması vacibdir. Əks halda biz hamımız maneəsiz nüvə və kosmik silahlanma yarışının acısını çəkəcəyik və daha təhlükəli gələcəklə üzləşəcəyik”.