Türkiyə Suriyada sabitlik və ya sülh mühiti axtararkən, İsrail tamamilə əks istiqamətdə hərəkət edir

ABŞ Prezidenti Donald Tramp Senatda Türkiyəyə qarşı CAATSA sanksiyalarının ləğvi prosesini başlatdı. Məsələ yanvar ayında (Miladdan sonra) yekun müzakirə üçün Senatın gündəliyinə salına bilər. Proses uğurlu olarsa, Türkiyə ABŞ silah bazarındakı bütün məhdudiyyətlərdən azad olacaq və Amerika istehsalı olan silah və hərbi texnikanı sərbəst şəkildə almaq imkanı əldə edəcək. Bu addım Vaşinqton-Ankara münasibətlərində uzun müddətdir davam edən gərginliyin yumşaldılması kimi qəbul edilir.

Xatırladaq ki, CAATSA sanksiyaları Türkiyənin Rusiyadan S-400 hava hücumundan müdafiə sistemləri almasına cavab olaraq tətbiq edilmişdi. Nəticədə, Ankara F-35 proqramından kənarlaşdırıldı. İndi Tramp administrasiyasının bu təşəbbüsü ABŞ-nin Türkiyəni yenidən strateji hərbi tərəfdaş kimi görmək istədiyinin açıq bir siqnalı kimi qəbul edilir.

Türkiyəli politoloq Hüsamettin İnanç Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, Türkiyəyə F-35-lərin verilməsi istiqamətində danışıqlarda əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edilib, lakin burada qeyri-müəyyən bir vəziyyət mövcuddur: “Həm Vaşinqtonda, həm Tramp-Ərdoğan sammiti zamanı, həm də sonrakı proseslərdə Türkiyədən S-400-ləri Rusiyaya qaytarması istənildiyi deyilir. Buna görə də, məlum olduğu kimi, Ukrayna-Rusiya müharibəsindəki mövcud vəziyyət Türkiyəni Rusiyadan uzaqlaşdırarkən Ukrayna və Avropa xəttinə yaxınlaşdırır, Rusiya da buna xüsusilə reaksiya verir”. Politoloqun fikrincə, görüşlərdə bunu açıq şəkildə bildirməsə də, Türkiyənin mövqeyindən dolayı yolla narahatlığını müxtəlif yollarla ifadə edir.

Hüsamettin İnanç

“Türkiyə Avropa Birliyinin arxitekturasını təchiz etməyi və qurmağı hədəfləyən, sözdə CAATSA layihəsində fəal rol oynayacaq. Ukraynaya əhəmiyyətli silahlar təmin edir və eyni zamanda Vaşinqton sammitində Rusiyadan enerji alışının, yəni neft və təbii qazın məhdudlaşdırılması ilə bağlı əhəmiyyətli bir irəliləyiş var.

Nəhayət, bildiyiniz kimi, son hadisə Azərbaycandan qayıdan təyyarəmizin vurulması oldu. Burada Qara dənizdə PUA-ların görünməsi və Qara dənizdə və Aralıq dənizində türk gəmilərinə hücumlar Türkiyəyə təsir edən digər problemli proseslər arasındadır. Görünür, Rusiyanın bu proseslərdə əli var. Çünki Rusiya nümayiş etdirir ki, Türkiyə aktiv neytrallıq siyasətini kifayət qədər yürütmür, Avropa və Ukrayna istiqamətində irəliləyiş əldə edir. Buna görə də, S400 PUA-nın alınması, yəni PUA-ların Rusiyaya qaytarılması və Türkiyənin də bu proseslərdə iştirak etməsi ilə bağlıdır”-deyən politoloq hesab edir ki, buna görə də, Türkiyə son zamanlar Rusiyanın qəzəbinə səbəb ola biləcək bir vəziyyətdədir.

Hüsamettin İnançın fikrincə, Türkiyə, xüsusən də Papanın səfəri ilə katolik və pravoslav dünyaları arasındakı münaqişəni alovlandırdı, hətta Rusiya-Ukrayna münaqişəsi zamanı Ukraynanın Moskva Patriarxlığından Türkiyədəki Ümumdünya Patriarxlığına çevrilməsi belə əhəmiyyətli bir addım kimi qəbul edilə bilər.

“Başqa sözlə, Türkiyənin F-35 proqramına qayıtması S-400-lərlə əlaqəli olarsa, Türkiyə bu S400-ləri Rusiyaya qətiyyən qaytarmayacaq. Çünki Türkiyə və Prezident Ərdoğan bunu müstəqilliyin simvolu kimi görürlər. Digər tərəfdən, Türkiyə-Amerika münasibətləri o qədər etibarsız bir xətt üzərindədir ki, hətta Türkiyə bu gün S400-ləri təhvil versə belə, F-35 proqramına qayıtmaq asan olmayacaq. Çünki regionda Amerikanın diqqət yetirdiyi yeganə şey İsrailin təhlükəsizliyidir. Əgər İsrail Türkiyənin F-35-ləri əldə etməsi ilə regional hava üstünlüyünü itirərsə, bu, mütləq olacaq – o zaman Türkiyəyə qətiyyən F-35-lər verilməyəcək”-deyə politoloq qeyd edib.

Hüsamettin İnanç hesab edir ki, bu gün Türkiyənin Amerika ilə münasibətləri normallaşdırdığı doğrudur: “Tramp özü ilə Ərdoğan arasındakı şəxsi dostluğu daha da gücləndirmək üçün hərəkət edir. Lakin bu yanaşma, xüsusən də İsrailin müdaxiləsi ilə qarışır.

Çünki İsrail Amerikanı Yaxın Şərqdə saxlamağa çalışır və Türkiyə, xüsusən də Suriyada sabitlik və ya sülh axtararkən, İsrail tamamilə əks istiqamətdə hərəkət edir və əslində İsrail ilə Türkiyə arasında münaqişəyə səbəb olur. Bu, nə qədər səy göstərilsə də, Türkiyə-Amerika münasibətlərinin normal səviyyəyə çatdırıla bilmədiyini göstərir”-deyə politoloq bildirib.

İradə Cəlil, Bizimyol.info