USAİD in postsovet məkanındakı rolu: fərqli maliyyə yardımları, siyasi müdaxilələr

Apa.az-dan alınan məlumata görə, Icma.az xəbər verir USAİD in postsovet məkanındakı rolu: fərqli maliyyə yardımları, siyasi müdaxilələr.

USAİD-in Gələcəyi və Yeni Tramp Administrasiyası Dövründə Qeyri-Müəyyənlik

USAID-in (ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi) gələcəyi yeni Tramp administrasiyası dövründə qeyri-müəyyəndir. Agentlik sərt tənqidlərə məruz qalıb, Prezident Donald Trump onu radikal sol təbliğatın təşviqində ittiham edib. Onun administrasiyası Agentliyin işçi heyətini 10 mindən 290 nəfərə qədər azaldıb.

USAİD-in siyasi müdaxiləsi

1961-ci il-də təsis edildiyi gündən bəri, USAID demokratiyanın, iqtisadi inkişafın və insan haqlarının təşviqinə yönəlmiş fəaliyyət göstərib. Lakin onun postsovet ölkələrindəki hərəkətləri tez-tez siyasi müdaxilə ittihamları ilə qarşılaşıb.

Elon Mask-in USAİD Haqqında Tənqidlər

Elon Musk açıq şəkildə USAID-i cinayətkar təşkilat adlandırıb və onun elan etdiyi missiyanın xaricində fəaliyyət göstərdiyini iddia edib. Lakin hüquqi çətinliklər USAID-in tamamilə ləğv edilməsini dayandırıb, ABŞ federal hakimləri administrasiyanın onun fəaliyyətlərini tamamilə dayandırma səlahiyyətini şübhə altına alıb.

USAİD-in Postsovet Məkanında Fəaliyyətləri və Təsiri

Son üç onillikdə, USAİD postsovet məkanında demokratiyanın təşviqi, medianın inkişafı və vətəndaş cəmiyyətinin təşəbbüsləri üçün milyardlarla dollar yönəldib. Lakin bölgədəki bir çox hökumətlər Agentliyi maliyyə yardımlarını siyasi təsir vasitəsi kimi istifadə etməkdə günahlandırıblar.

Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistandakı Yardımlar

USAİD-in bölgədəki maliyyə ayırmaları geniş şəkildə fərqlənib. Anewz Televizyasının məlumatına görə, USAİD Azərbaycana cəmi 450 milyon dollar media dəstəyi ayırıb. Bu dəstək QHT-lər və iqtisadi islahatlar üzrə fokuslanılıb.

Gürcüstana isə 1.8 milyard dollar ayrılıb, bu vəsait

demokratiya islahatları, məhkəmə sistemi və enerji təhlükəsizliyi sahələrini əhatə edib.

Ermənistana isə 3.3 milyard dollar ayrılıb. Bu vəsait, əsasən, humanitar yardımlar və vətəndaş cəmiyyətinin gücləndirilməsi sahələrinə sərf olunub.

Ukrayna və Moldova: Yardımların Artımı

Ukraynaya 2022-ci ildən əvvəl 3 milyard dollardan çox, 2023-cü ildə isə əlavə olaraq 16.6 milyard dollar verilib. Bu vəsait xüsusən Rusiya ilə müharibənin şiddətlənməsi ilə bağlı artırılıb.

Moldovada 2.6 milyard dollar əsasən seçki islahatları və Avropa inteqrasiyası səylərinə yönəldilib.

Gərginliklər və Hökumət Reaksiyaları

Buna baxmayaraq, USAİD-in fəaliyyətləri ev sahibi hökumətlərlə gərginliklərə səbəb olub. Bir neçə dövlət Agentliyi ya ölkədən qovub, ya da onun fəaliyyətlərini ciddi şəkildə məhdudlaşdırıb.

Rusiya 2012-ci ildə USAİD-i müxalifət qruplarını maliyyələşdirməkdə və daxili siyasətə müdaxilə etməkdə ittiham edib.

Belarus 2003-cü ildə Agentliyi müxalifət etirazlarını maliyyələşdirməkdə ittiham edərək qovub.

Özbəkistan Əndican hadisələrindən sonra sabitliyi pozmaqda günahlandırıldığı üçün USAID-i tərk etmək məcburiyyətində qalıb.

Türkmənistanda hökumətin nəzarəti səbəbindən USAID-in mövcudluğu məhdud olub.

USAID-in Siyasi Keçidlərdə İştirakı

USAID-in siyasi keçidlərdə iştirakı geniş müzakirə olunub. Məsələn, 2014-cü ildə Ukraynada "Maydan" etirazlarını maliyyələşdirməsi və nəticədə Qərbyönlü bir hökumətin qurulması üçün USAİD ciddi maliyyə ayırıb.

Gürcüstan 2003-cü ildə USAİD-in dəstəklədiyi QHT-lər "Qızılgül inqilabı"nda mühüm rol oynayıb.

Ermənistanda 2018-ci ildə USAİD-in maliyyələşdirdiyi təşkilatların Paşinyanın hakimiyyətə gəlməsinə kömək etdiyi iddiaları mövcuddur.

USAID-in Genişlənməsi və Trampın Gələcəyi

Prezident Co Bayden dövründə USAİD daha əvvəl görünməmiş bir genişlənmə yaşayıb, 2022-ci ildə büdcəsi tarixi səviyyəyə - 74 milyard dollara çatıb.

Trampın yenidən hakimiyyətə gəlməsi ilə USAİD-in gələcəyi sual altındadır. Agentlik ya tamamilə ləğv ediləcək, ya da onun əməliyyatları köklü şəkildə yenidən qurulacaq.