Vergi Xidməti niyə bu məlumatları “sızdırır”?

İnformasiyaların açıqlanması könüllülük əsasında baş versə də...

İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidməti ötən il ən çox vergi ödəmiş yüz şirkətin adını açıqlayıb. Yerli ekspertlərin fikrincə, qeyd olunan məlumatların açıqlanması könüllülük əsasında baş versə və geniş beynəlxalq təcrübədə məcburi xarakter daşısa da, şəffaflığın artırılması üçün reytinqin dərci vacibdir.

Vergi Xidmətinin məlumatları ekspertləri daxili iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində vəziyyət haqqında nəticələr çıxarmağa yönəldir. Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüzün qeyd etdiyi kimi, vergi məlumatları texnologiya və telekommunikasiya sektorunun hələ də qeyri-qənaətbəxş inkişafını işıqlandırır və bu sektorun iqtisadiyyatda payı çox arzuolunandır. Ekspertin sözlərinə görə, ən çox vergi ödəyən şirkətlər siyahısına “Azercell” (127,6 milyon), “Bakcell” (41,8 milyon), “Nar” (25,8 milyon), “Azerconnect” (23,1 milyon), “Delta Telekom” (19,5 milyon), “RSHAD ELECTRONICS” (14,3 milyon), “BestComp Group” (12,05 milyon), “Telecom” (12,05 milyon), “Azinvest” şirkətləri daxildir.

“Məlumatlar göstərir ki, texnologiya sektoru ən yaxşı 100 vergi ödəyicisi tərəfindən ödənilən ümumi vergilərin yalnız 3,5 faizini təşkil edir. Bütün bunlar onu göstərir ki, texnologiya və telekommunikasiya sektoru hələ də inkişaf etməyib və onun iqtisadiyyatda payı çox azdır. Əslində, bu reytinqə dövriyyəsi milyonlarla ölçülən, dövlət resurslarından yaxşı səmərə alan bir sıra iri İT şirkətlərinin və operatorların daxil edilməməsi kifayət qədər təsiredicidir. Digər məsələlərlə yanaşı, məlumatlar göstərir ki, daha çox vergi ödəyən əsasən mobil operatorlar və internet provayderləridir, yəni müştərilərə birbaşa xidmət göstərən və bundan əhəmiyyətli gəlir əldə edən təşkilatlardır. Ən böyük vergi ödəyicilərinin İT şirkətləri olduğu qlobal təcrübədən fərqli olaraq, bizdə böyük gəlirlərə malik belə bizneslərin sayı çox məhduddur”, - deyə Gündüz AYNA.AZ-a şərhində bildirib.

Əlavə edib ki, ötən il Dövlət Vergi Xidməti ilə İnnovasiya və Rəqəmsal İnkişaf Agentliyi arasında iri İT şirkətlərinin vergidən azad edilməsi ilə bağlı ciddi fikir ayrılıqları yaranıb: “Belə bir üstünlüyün ciddi fayda gətirəcəyinə inanmıram. Bir qayda olaraq, imtiyazlar fəaliyyəti əsasən xarici bazara yönəlmiş İT şirkətlərinə, həmçinin startaplara, kiçik və orta sahibkarlara verilir. Bizim hesablamalara görə, dövlət sektorunda İT sifarişlərinin həcmi ildə 0,5 milyard manata çatır. Üstəlik güzəştlər və üstünlüklər də əlavə etsək, bu sahədə xeyli dövlət vəsaiti istifadə olunur və ona görə də onlardan istifadənin səmərəliliyinə nəzarətin gücləndirilməsi vacibdir”.

Ekspert hesab edir ki, bundan əlavə, biznes mühitinin inkişafına, xarici bazarlara çıxışa, xarici fəaliyyətdən əldə olunan gəlirlərin vergidən azad edilməsinə, vençur maliyyələşdirmənin inkişafına, o cümlədən startap və kiçik biznesin dəstəklənməsinə diqqəti artırmaq lazımdır: “Vergi xidməti “Google”, “Meta”, “Apple”, “TikTok”, “Yandex” və s. kimi qlobal şirkətlərdən tutulan “Google vergisi” adlanan verginin ödənilməsi ilə bağlı məlumatları da açıqlamalıdır. İki il əvvəl Dövlət Vergi Xidməti faydalı addım atdı. Ölkədə qlobal nəhənglərə Azərbaycanda vergi ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçməyə və burada vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsini əldə etməyə imkan verən rəqəmsal platforma yaradılıb. Ona görə də böyük xarici şirkətlərin ölkəmizdə vergi ödəməsi ilə bağlı məlumatların da açıqlanacağına ümid var”.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov da mövzuya toxunub. Onun sözlərinə görə, bu cür məlumatların dərci təcrübəsindən əksər ölkələrdə istifadə olunur və bir çox ölkələrdə bu, məcburi xarakter daşıyır.

“Son vergi hesabatları şirkətlərin şəffaflığının və onların iqtisadiyyata töhfələrinin qiymətləndirilməsi üçün mühüm təsirlərə malikdir. Əksər ölkələrdə bu məlumatlar açıq biznesə üstünlük verərək istehlakçı davranışına təsir göstərir. Bundan sonra müəssisələrin siyahılarını sektorlar üzrə qruplaşdırmaq daha məqsədəuyğun olacaq, çünki bu, vergi güzəştləri verilərkən nəzərə alınır. Nəhayət, Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna ödənişlər üçün belə reytinqlərin hazırlanması yaxşı olardı, çünki bu yolla biz hansı şirkətlərin sosial təminat sahəsində ən çox töhfə verdiyini öyrənə bilərik”, - deyə deputat söyləyib.

Ötən ilin yekunlarına görə, əsas vergi ödəyicilərinin siyahısına Dövlət Neft Şirkətinin “Azneft” İstehsalat Birliyi (1 milyard 495,1 milyon manat) başçılıq edir. İkinci yerdə “Tabaterra” MMC (689,3 milyon manat) gəlir. İlk üçlüyü “BP Exploration (Azerbaijan) Limited” şirkətinin nümayəndəliyi (664,3 milyon manat) tamamlayır.