Vulkanlar qlobal istiləşmə səbəbindən “oyana” bilər Yeni təhlükə barədə xəbərdarlıq

Buzlaqların əriməsi yalnız çayların quruması və ətraf ərazilərdə ekoloji və iqtisadi problemlərlə nəticələnməyəcək. Alimlər hesab edirlər ki, nəticələr daha dağıdıcı ola bilər: buzlaqların əriməsi güclü vulkan püskürmələrinin seriyasını başlada bilər.

Qaynarinfo "The Guardian”a istinadla yazır ki, yeni araşdırmalar buzlaqların çəkisinin azalmasının yeraltı maqma anbarlarına olan təzyiqi zəiflətməsi ilə nəticələndiyini göstərir. Bu isə püskürmələrin ehtimalını artırır.

Bu cür proseslər daha əvvəl tektonik plitələrin qovşağında yerləşən İslandiyada qeydə alınıb. Lakin son çilili tədqiqat bu fenomenin kontinental miqyasda – son Buz dövrünün sonundan sonra – baş verdiyini sənədləşdirən ilk elmi sübutlardan biri olub.

Hazırda isə fosil yanacağın yandırılması səbəbindən baş verən qlobal istiləşmə buzlaqların əriməsini sürətləndirir. Qərbi Antarktida xüsusi narahatlıq doğurur: burada buz təbəqəsinin altında 100-dən çox vulkan ola bilər. Proqnozlara görə, bu buz təbəqəsi onilliklər və ya əsrlər ərzində yox ola bilər.

Vulkan püskürmələri, bir tərəfdən, atmosferə günəş işığını əks etdirən hissəciklər buraxaraq Yer kürəsinin müvəqqəti soyumasına səbəb ola bilər. Digər tərəfdən isə, bu püskürmələr uzunmüddətli olarsa və karbon qazı (CO₂) və metan kimi istixana qazlarının atmosferə atılması ilə müşayiət olunarsa, o zaman qlobal istiləşməni daha da gücləndirən təhlükəli bir dövrə yaranır:

buzlar əriyir → təzyiq azalır → vulkanlar püskürür → istixana qazları artır → istiləşmə daha da sürətlənir.

Tədqiqatın rəhbəri, Viskonsin-Madison Universitetindən Pablo Moreno-Eger qeyd edir:

"İqlim dəyişikliyi səbəbindən buzlaqlar geri çəkildikcə, nəticələrimiz göstərir ki, bu vulkanlar daha tez və daha partlayışlı şəkildə püskürür”.

Onun komandası And dağlarının yüksəkliyində sahə araşdırmaları aparıb və oradakı Moço-Toşuenko vulkanını tədqiq edib. Onlar buz dövründən əvvəl, buz dövrü zamanı və sonrakı dövrlərdə yaranmış vulkanik süxurların radioizotop tarixlənməsini həyata keçiriblər.

Nəticələr göstərib ki, təxminən 26 000–18 000 il əvvəl regionu örtən 1500 metr qalınlığında buz təbəqəsi maqmanın yerin 10–15 km dərinliyində toplanmasına şərait yaradaraq püskürmələri saxlayıb. Təxminən 13 000 il əvvəl buz əriyəndə isə təzyiqin azalması bir sıra partlayışlı püskürmələrə səbəb olub.

Moreno-Eger əlavə edir:

"Araşdırmamız göstərir ki, bu hadisə yalnız vulkanizmin artdığı İslandiya ilə məhdudlaşmır. Antarktidada da bu baş verə bilər. Həmçinin Şimali Amerikanın bəzi hissələri, Yeni Zelandiya və Rusiya da artıq daha ciddi elmi diqqət tələb edir”.

Qeyd edək ki, yeni araşdırmalara görə, qlobal istiləşmə Avropada istilərdən ölüm hallarını üçqat artırıb. Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, istilik dalğaları "səssiz kütləvi qətliam” xarakteri alır.

Bundan əlavə, Barselona şəhər rəhbərliyi dözülməz istiyə qarşı mübarizə çərçivəsində "iqlim sığınacaqları” layihəsini həyata keçirir.

Alpər