Xarici jurnallarda çıxışlar elmimizə nə qazandırır?

Son illərdə beynəlxalq indeksli jurnallarda məqələ çap etdirmək alimlərimizə nüfuz və elmi imic qazandıran amillərdən biri kimi aktuallıq qazanıb. Elmi araşdırmaların təsdiqində və akademik karyerada üstünlük qazandıran belə məqalələrin milli elmimizə nə qazandırması ilə bağlı qəzetimiz vasitəsilə zəruri açıqlama verən Bakı Dövlət Universitetinin cəbr və həndəsə kafedrasının müdiri, Ali Attestasiya Komissiyası riyaziyyat və mexanika üzrə ekspert şurasının sədri, professor Arif Səlimov bildirdi:

– Beynəlxalq indeksli jurnallarda dərc olunmanın önəmi bir neçə cəhətdə özünü göstərir. Belə jurnallar ciddi ekspert rəyindən keçir, bu da məqalənin etibarlılığını təmin edir. Məqalə dünya elmi ictimaiyyətinə açıq olur və digər tədqiqatçılar ondan sitat gətirə bilir. Nəticədə, belə bir məqalənin dərc olunması akademik dəyər qazanmağa kömək edir və elmi dərəcə, elmi ad və elmi layihələr üçün göstərici kimi istifadə olunur.

Qeyd edilən indeksli jurnallarda məqalələrin çap olunması, həm də ölkənin elmi səviyyəsini dünyaya tanıtmaq və tədqiqatçıların fəaliyyətini artırmaq üçün önəmli alətlərdən biridir. Lakin hər jurnal elmi keyfiyyət və nüfuz daşımır. Bəzi pullu və tez nəşr edilən jurnallarda məqalələrin çap olunması elmi potensialın imicinə heç də xeyir vermir və müəllifə uğur gətirmir.

Azərbaycan alimlərinin yalnız məhdud bir qismi beynəlxalq elmi mühitdə yüksək nüfuzu olan jurnallarda keyfiyyətli araşdırmalarını dərc etdirməklə ölkənin elmi mövqeyinin güclənməsinə töhfə verir. Digər bir qrup tədqiqatçı isə əsasən pullu jurnallara yönəlməklə formalaşmaqda olan müsbət imicə gerçək və davamlı təsir göstərə bilmirlər.

Bu baxımdan, alimlərin çap fəaliyyətlərinin təhlili və təlimatlandırılması vacibdir. Mətbuatda dərc edilən əvvəlki yazılarımda məsləhət görülməyən jurnalları üç və dördüncü sinfə ayırmış və ictimaiyyətlə paylaşmışdıq. İndi isə 3-cü sinfin ən “parlaq” nümunəsi olan MDPI (çoxşaxəli rəqəmsal nəşriyyat institutu) jurnalları haqqında məlumat vermək istəyirəm.

MDPI jurnalları İsveçrədə mərkəzləşmiş və açıq şəkildə pul qarşılığında məqalə çap etdiklərini bildirən bir qurumdur. Onların 100-ə yaxın jurnalı “Web of Science”da, 300-ə yaxın jurnalı isə “Scopus”da indekslənmişdir. Sürətli çap və rahat giriş imkanları bu jurnalları bəzi tədqiqatçılar üçün cəlbedici edir. Lakin dünyanın bir sıra qabaqcıl ölkələri MDPI jurnallarında çap olunan məqalələrə görə təşviq, mükafat, elmi dərəcə və adların verilməsində məhdudiyyətlər tətbiq etmişdir.

Azərbaycan alimlərinin MDPI jurnallarında fəaliyyətinin təhlili göstərir ki, 727 məqalə müxtəlif sahələrdə çap olunmuşdur və müəlliflər doktorantlardan professorlara qədər müxtəlif elmi səviyyələri əhatə edir. Eyni zamanda, bəzi məqalələrdə Azərbaycan universitetlərinin adının keçdiyi xarici müəlliflər də iştirak edir.

Bildiririk ki, elm və təhsil qurumlarımız qeyd olunan məsələni ciddi şəkildə təhlil etməli, MDPI və buna bənzər jurnallarda Azərbaycan alimlərinin nəşr fəaliyyətinə obyektiv qiymət verməli, bu nəşrlərin ölkəmizin beynəlxalq elmi nüfuzuna təsirini ortaya qoymalı və müvafiq qurumlar üçün əsaslandırılmış strateji tövsiyələr hazırlamalıdır.

Hazırladı:
Namiq QƏDİMOĞLU
XQ