Yer üzünün ən böyük və ən kiçik HEYVANLARI

Yer üzünün ən böyük heyvanı – Mavi balina (Balaenoptera musculus)Mavi balina, bu günə qədər yer üzündə yaşamış ən böyük heyvan hesab olunur. Hətta tarixdəki ən iri dinozavrlar belə mavi balinanın ölçüsü ilə müqayisədə kiçik qalır. Bu möhtəşəm canlıların uzunluğu orta hesabla 25–30 metr arasında dəyişir, lakin bəzi fərdlər 33 metrə qədər çata bilir. Onların çəkisi isə 150 tondan başlayaraq 200 tona qədər arta bilər. Təkcə mavi balinanın dili bir Asiya filinin çəkisi qədər, yəni təxminən 2–3 ton ola bilər. Onun ürəyi avtomobil ölçüsündədir və saniyədə bir dəfə döyünə bilər.

Lent.az dünyanın ən kiçik və ən böyük heyvanlarını sizə təqdim edir:

Mavi balinalar əsasən planktonlarla, daha dəqiq desək, krill adlanan balaca dəniz canlıları ilə qidalanır. Gündə 4 tona qədər krill yeyə bilirlər. Onlar qidalanmaq üçün ağızlarını çox böyük açaraq tonlarla su udur və sonra suyu süzərək yalnız qidaları saxlayır. Bu heyvanlar suda yaşadığı üçün onların bədəni axınlara uyğunlaşdırılıb və suda asanlıqla hərəkət edə bilir. Mavi balinalar çox böyük olmalarına baxmayaraq, çox sakit və zərif şəkildə hərəkət edirlər. Onların ömrü 80-90 ilə qədər çata bilər, bəzi hallarda 100 ildən çox yaşayanları da müşahidə olunub.

Mavi balinalar dünyanın bütün okeanlarında yayılmışdır – Arktikadan Antarktikaya qədər. Onlar adətən tək və ya kiçik qruplar halında üzürlər. Bu heyvanlar çox böyük səslər çıxara bilirlər və onların səsi su altında yüzlərlə kilometr uzaqlığa qədər yayıla bilir. Mavi balinaların qorunması vacib məsələdir, çünki keçmişdə insanlar bu heyvanları yağ və ət üçün çox ovlayırdılar və bu səbəbdən onların sayı kəskin azalmışdı. Hal-hazırda bir çox ölkələr bu canlıları qorumaq üçün ciddi tədbirlər görür.

Yer üzünün ən kiçik heyvanı – Paedocypris progenetica (ən kiçik onurğalı balıq)
Yer üzündə yaşayan ən kiçik heyvanlar arasında yer alan Paedocypris progenetica adlı balıq, İndoneziyanın bataqlıq və torf meşələrində yaşayır. Bu balığın uzunluğu cəmi 7.9 millimetrdir – yəni 1 santimetrdən də kiçikdir. Onlar o qədər balacadırlar ki, adi insan gözü ilə onları suyun içində görmək çox çətindir. Bu balıqlar son dərəcə nazik və şəffafdırlar, onların skeleti tam inkişaf etməmiş formada qalır, bəzi sümük strukturları ümumiyyətlə yoxdur.

Paedocypris balıqları turş mühitə dözümlüdür və çox aşağı oksigen səviyyəsində belə yaşaya bilirlər. Bu xüsusiyyət onları çox fərqli və maraqlı edir. Alimlər bu balığı ilk dəfə 2006-cı ildə kəşf ediblər və o vaxtdan bəri bu balıq “ən kiçik onurğalı” kimi tanınır. Dişi balıqlar erkəklərdən bir qədər böyük olurlar, bu da onların yumurta daşıma qabiliyyəti ilə bağlıdır.

Bu balıq növünün yaşadığı mühit çox həssasdır – torf bataqlıqları insan fəaliyyəti nəticəsində məhv olmaq təhlükəsi ilə üz-üzədir. Bu səbəbdən, Paedocypris progenetica da təbiətin qorunmasına ehtiyac duyan canlılar siyahısına daxildir. Onların öyrənilməsi, canlıların təkamülü və mühitə uyğunlaşması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Digər mikroskopik heyvanlar haqqında maraqlı faktlar
Əgər heyvanlar aləmini yalnız çoxhüceyrəli canlılar olaraq yox, daha geniş mənada mikroskopik ölçülü canlıları da nəzərdə tutsaq, Trichoplax adhaerens adlı orqanizm ən sadə quruluşlu heyvanlardan biridir. O, yalnız bir neçə yüz hüceyrədən ibarətdir, sinir sistemi, qan dövranı və həzm sistemi yoxdur. Onun ölçüsü 0.2 millimetrdən kiçikdir. Trichoplax daha çox canlı və cansız maddə arasındakı sərhəddi simvolizə edən varlıq kimi tanınır. Bu canlı təkamül baxımından olduqca qədimdir və heyvanların necə formalaşmağa başladığını anlamaq üçün əhəmiyyətli bir model hesab olunur.

Əlavə olaraq: Quruda yaşayan ən böyük heyvan – Afrika fili (Loxodonta africana)
Quruda yaşayan ən böyük canlı isə Afrika filidir. Onların boyu 3-4 metrə, çəkisi isə 6-7 tona qədər çata bilər. Filin böyük qulaqları, uzun xortumu və ağıllı davranışları ilə tanınır. Afrika filləri meşə və savannalarda yaşayır və sosial heyvanlardır – böyük ailə qruplarında hərəkət edirlər. Onlar həmçinin yüksək yaddaşa malikdirlər və uzun məsafələri yadda saxlaya bilirlər. Təəssüf ki, fillər də ovçuluq və yaşayış yerlərinin itirilməsi səbəbindən təhlükə altındadır.

Yer üzündəki canlılar ölçü baxımından heyrətamiz dərəcədə müxtəlifdir. Mavi balina kimi okeanların nəhəngi ilə mikroskopik ölçülü balıqlar və orqanizmlər arasında inanılmaz fərq mövcuddur. Bu müxtəliflik təbiətin nə qədər zəngin və heyrətamiz olduğunu bir daha göstərir. Həm böyük, həm də kiçik canlılar ekosistem üçün vacib rol oynayır və onların hər biri təbiətdə özünəməxsus yer tutur.