Icma.az
close
up
RU
Yerli istehsalı inkişaf etdirmək üçün Tramp siyasətindən istifadə etməliyik

Yerli istehsalı inkişaf etdirmək üçün Tramp siyasətindən istifadə etməliyik

Icma.az, Oxu.az portalına istinadən məlumatı açıqlayır.

Pərviz Heydərov yazır...

Trampın tarif siyasətindən dolayı dünya iqtisadiyyatında yaranan məlum vəziyyət böyüklüyündən-kiçikliyindən, inkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq bütün ölkələr üçün təhdidlər törədir. Düzdür, hələ tam dəqiqliyi ilə bilinmir hansı fəsadlar ortaya çıxacaq. Lakin, demək olar bütün ölkələr istənilən təhlükəni dəf etmək üçün təcili hərəkətə keçiblər.

Və odur ki, bu fonda Azərbaycanda da konkret tədbirlər görmək və müvafiq addımlar atmaq vacib sayılır. Çünki müşahidəçi qismində dayanmaq və yaxud oturub gözləmək bizim kimi ölkələr üçün daha ağır nəticələrə gətirib çıxara bilər.

Ümumiyyətlə, ilk gündən qeyd etmişdim ki, ABŞ-nin yeni liderinin siyasəti nəticəsində xüsusən iki cəhət özünü ciddi şəkildə büruzə verə bilər: bunlardan birincisi dolların bahalaşacağı, ikincisi isə neftin ucuzlaşacağıdır. Hansı ki, hər ikisi də bizim üçün inflyasiya təsir və təzyiqlidir. Birincini qoyuram kənara... Neftin ucuzlaşması ölkəmiz üçün həmişə xüsusən ciddi təhdid və təhlükə xarakterli məsələ və hadisə sayılıb və sayılır.

Məsələ isə bundan ibarətdir ki, Tramp tarif siyasətini hələ açıqlamamışdan öncə OPEC+ ölkələri apreldən neft hasilatını artırmaq qərarına gəlmişdilər ki, qiymətlər onsuz da enəcəkdi. Trampın tarifləri bunun üçün sadəcə, əlavə fundament rolunda çıxış etdi.

Yeri gəlmişkən, D.Tramp hələ birinci, yəni 2017-2021-ci illərdə prezidentliyi dövründə Səudiyyə Ərəbistanını neftin qiymətini yüksək həddə saxlamaqda ittiham edirdi. D.Tramp o vaxt da bəyan etmişdi ki, neft 50 dollardan aşağı olmalıdır.

Düzdür, qiymətlərin 50 dollardan aşağı düşəcəyi haqda danışmaq hələ tezdir, lakin real olan budur ki, OPEC+ ölkələrinin qərarından sonra neft 70 ABŞ dollarının üzərinə düşmüşdüsə, tarif söhbəti ortaya çıxan kimi 60 dollara yaxınlaşdı. Odur ki, ucuzlaşmanın proses halını alacağı qaçılmaz görünür. Bu isə ən azı, büdcədə neftin bir barelini 70 ABŞ dollarından götürməyimiz baxımından bizə sərfəli sayılmır.

Lakin, təkcə bu faktor deyil. Dünya bazarlarında neftin ucuzlaşacağı təqdirdə yanacaq və buna uyğun olaraq da logistik xərclərin də azalacağına baxmayaraq, aparıcı ölkələrin qarşılıqlı rüsum tətbiq etmələri səbəbindən ciddi bahalaşma təhlükəsi də gözlənilir ki, bizdə isə inflyasiya hələ yenicə səngimişdi.

Bir sözlə desəm, neftin ucuzlaşacağı və ümumən qiymətlərin bahalaşacağı, kəskin inflyasiya dalğasının ortaya çıxacağı ölkəmiz üçün cari ilin qalan dövrü ərzində ciddi təhdid və təhlükəli amillər xarakteri daşıyır. Tərs də bu, elə bir vaxta düşür ki, dövlət büdcəmiz üzrə xərclər geniş xarakter daşımaqla da bərabər, qeyri-neft-qaz sektoru üzrə əvvəlkindən daha çox dəstək tələb olunur.

Yuxarıda dolların bahalaşacağı riskinə toxundum. Məsələ bundadır ki, enerji daşıyıcıları, yəni neft və qaz ucuzlaşarkən adətən, ABŞ dolları dəyərə minir. Lakin hazırda tarif siyasəti bütün ənənəvi qanunauyğunluqları o qədər alt-üst edib ki, dollar da ucuzlaşır. Və bu da, neftin ucuzlaşmasından əlavə ölkəmiz üçün, xüsusən də manatın məzənnəsi üçün ikiqat artıq, təhlükə törədir.

Başqa sözlə, ucuz dollar inflyasiya idxalını bir az da daha çox təzyiqli edir.

Yeri gəlmişkən, 2025-ci ilin I rübündə dövlət büdcəsinə Dövlət Neft Fondundan (ARDNF) transfert 3 milyard 620,3 milyon manat təşkil edib. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 425 milyon manat və ya 13.3% çox deməkdir. 2024-cü ilin eyni rübündə Fonddan büdcəyə 3 milyard 195.3 milyon manat transfert edilmişdi ki, qeyd edim, bu il ARDNF-dən büdcəyə 14 milyard 481 milyon manat köçürülməlidir. Bu, 2024-cü il üzrə ARDNF-dən büdcəyə transfert həcmindən 13.3% və ya 1.7 milyard manat çoxdur.

Göründüyü kimi, cari il üçün dövlət büdcəmizin həcmi çoxdur - xərcləri genişdir. Bəli, neftin qiyməti yuxarıda qeyd etdiklərimə əsasən, daha çox azalacağı təqdirdə daxili bazarda qiymətlərə təzyiqlər istər-istəməz getdikcə bir az da çox artacaq. Yəni, idxal inflyasiyasının təsir gücü genişlənəcək.

Odur ki, ilin ortasında neftin dövlət büdcəmizdə fiksəolunan qiyməti aşağı salınmalıdır. Hesab edirəm bu, bayaqdan bəri sadalanan gözlənilən təsir və təzyiq amillərindən sığortalanmaq məqsədilə Tramp siyasətinə qarşı birinci addım olmalıdır.

Ölkəmizdə 2025-ci ildə orta illik inflyasiya göstəricisi 4.6% səviyyəsində proqnoz edilib. Ümumiyyətlə, sözügedən göstərici İqtisadiyyat Nazirliyinin baza ssenarisinə görə, 2025-ci ildə 4.6% təşkil etməklə 2026-2028-ci illər ərzində 3.9% həddində olmalıdır.

Ancaq bu il qeyd etdiyim səbəblər nöqteyi-nəzərindən inflyasiya çox güman, 10%-ə yaxın təşkil edəcək. O səbəbdən ki, bunu həm daxili, həm də yazdığım kimi xarici təsirlər şərtləndirəcək.

Odur ki, hesab edirəm, daxili istehsal getdikcə daha çox xarici istehsal komponentlərindən qorunmalı, ümumiyyətlə, yerli istehsal sırf daxili xammal məhsulu ehtiyatları hesabına təşkil olunmalıdır.

Bunun üçünsə tədarükçü-istehsalçı əlaqələrini inkişaf etdirməli, yeni texnologiyalar tətbiq etməli və xammala tələbat sırf yerli imkanlar hesabına təmin olunmalıdır. Başqa sözlə, yerli istehsal xarici istehsal elementlərindən birdəfəlik yaxa qurtarmalıdır.

Ölkəmizdə yerli istehsal baha başa gəlir. Çünki xarici istehsala məxsus idxal komponentlərsiz keçinmək mümkün deyil. Odur ki, ilk növbədə məhz bunun qarşısı alınmalı, idxalda şəffaflığı təmin etmək üçün inhisarçılıq tam aradan qaldırılmalıdır. Daxili bazar azad rəqabət şəraitində təşkil olunmalıdır ki, yerli istehsal da inkişaf edə bilsin.

Digər zəruri tədbir, yaxud addımlarsa qeyri-neft-qaz sektorunun inkişafına dəstəyi artırmaqdan ibarət sayılır. Bu baxımdan, bəlkə, biz də D.Trampın siyasətinə uyğun olaraq müəyyən sahələrdə idxalı məhdudlaşdırmalıyıq. O səbəbdən ki, yerli istehsal inkişaf etsin.

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:120
embedMənbə:https://oxu.az
archiveBu xəbər 09 Aprel 2025 15:15 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see275

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see249

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see181

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see176

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see138

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see133

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see131

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see129

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see128

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see128

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see127

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see127

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see126

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see126

On dörd yaşlı futbolçu qız məktəbdəki zorakılığa görə intihar edib FOTO

19 Oktyabr 2025 04:02see126

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see124

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see123

Luvr muzeyində Azərbaycan nəfəsi: Parisdə gənc rəssam Diana Quliyevanın əsərləri sərgilənir Foto

19 Oktyabr 2025 09:10see123

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see122

“Ramiz Mehdiyevin qurduğu şəbəkənin bütün üzvləri ifşa olunacaq”

18 Oktyabr 2025 23:45see121
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri