525 ci qəzet Elə bilirdim, unutmuşam... Düşüncə fraqmentləri silsiləsindən

Sevinc MÜRVƏTQIZI

...Bu şəhərin sükutunda addımlarımı sayarkən ruhumun kölgəsinin qatılığında illərlə sənə anladacağım hekayələri saxladım. Allahın ver günü içimdə kitablar yazılır - oxucusu sən olmayan kitablar.İ lhan Berkdən yaxşı necə deyim ki: "Hala her şeyi sana anlatacaqmış gibi biriktiriyorum..." Cümlə-cümlə döyüntülər keçir könlümün evindən - qoşun kimi. Sənə demədiyim sözlər qum fırtınası kimi ələnir kirpiklərimin çəpərindən... Həyatımın hər günü bir şüşə içində dənizə atılan məktub kimidir. O şüşələr açılırmı, o məktublar oxunurmu bilmirəm?.. Bildiyim odur ki, "Ben senin gittiğin günün ertesiyim!" Bu, sən olmayanda yaşam fəlsəfəm oldu. Zaman illüziyası yaddaşımla oynadı. Sən əslində vardınmı, yoxdunmu, bunu belə çözümləyib başa çıxa bilmədiyim vaxtlar oldu. Ən dadlı ziddiyyət də bu idi: bu mahiyyətdə "var olmaq" üçün varlığına möhtac qalmaq lazım imiş. Bütün qəlbim sənə minnətdarlıqla doludur: yoxluğun üzərində varlığımı inşa etmişəm, bəlkə sən həyatımda "olsaydın", mən həyatda olmayacaqdım...

...Bu yazıda sonacan İlhan Berkle birlikdəyəm. Yazdıqlarıma o nəzarət edir bu gün, səninlə sükutun dilində danışmaq istəyirəm əslində, amma "yaz" deyir. Öz dilində öz misrası ilə cavab verirəm: "Bize, yazdığımızı değil, yüreğimizi okuyacak insanlar lazım". Susur... Bilir ki: "Sensiz karanlığın çizgisine koymuşlar umudu..." İllərin o üzündə dəfn edilən xatirələrimiz də, yəqin ki, "əsl müsəlman qaydasınca" dəfn edilib, məzarın yeri torpağa qarışıb, itib... Amma istəyirəm biləsən ki, "Bazı şeyleri sana yazdığımı düşünüyorsan, yanılıyorsun, her şeyi sana yazıyorum..." Hər şeyi qaldıra bilməyəcəyini bilərək... Sevildiyini bilmək gözəldir demişdin, bəlkə heç ağlına da gəlməmişdi çox sevilməyin yolunun dəlicə sevməkdən keçdiyini. Sən sevilən tərəfdə qal... "Ben az konuşurum, sen çok anal..." Çünki tək ehtiyacım sənin anlamağındı. "Madem ben dokunamıyorum sana, bari yazdıklarım dokunsun..."

...Sonuncu rastlaşmağımızda sakitcə, hətta bəlkə də laqeyd ədayla danışdığımız yerdə anidən baxışımın içinə dalıb sirli işıltı ilə gözündən gülmüşdün... Elə bilirdim, unutmuşam... Amma beynin mübhəm oyunları var, bağışladığımı sandıqlarım da unutduqlarımmış... Elə bilirdim silinib hər şey yaddaş kitabımdan. Sadəcə "əməl dəftəri"mdə qaldığını düşünürdüm... O an - o baxış, o gülüş, hardan peyda olduğu bəlli olmayan o sehrli parıltı - hamısı birləşdi, qəribə bir yaddaş oyanmasımı, oynamasımı baş verdi. Qəfildən bütün unutduqlarımı xatırladım. Unudulmuş bildiyim bir həqiqət dirilmişdi - beynimin köhnə, amma "minalanmış" sərhədlərində sərbəst gəzişən kölgə kimi... O aidiyyət gülüşü bütün silinən xatirələrimi geri qaytarırdı, məni tək bir anın içində, zamanın çox uzaq, amma cazibə orbitindən qurtulması mümkünsüz olan o hüduda doğru sürükləyirdi. Gözündəki sadəcə mənim bildiyim parıltının işığında, o gülüşdə hər şeyi xatırladım - o mistik sərxoşluğu, "bir gün Alzeymer olsam belə, bunu unutmaram" deyişini, "fələstinlilərin Qüdsü, yəhudilərinYerusəlimi istədiyi kimi" arzulayışını, gerçəkliklə illüziyanın sərhədlərinin qarışıb itdiyi anları... Və o anlardan sonra başlayan əbədiyyət kimi məsafəni, lap məsafəni, çox məsafəni, məpməsafəni... Unudulanlar və xatırlananlar arasında uçurum yaradır zaman. Bəzən düşünürəm ki, biz nə qədər unutmağa çalışsaq da, yaddaşın öz aləmində heç bir şey həqiqətən silinmir, hər şey şüuraltının altında saxlanc kimi qorunur. Onun yalnız üzərini örtüb, dərinlərdə gizlənməsini təmin edirik. Bütün o illər, bütün o mərhələlər, o "məpməsafə"nin arxasında gizlənir. Düşünürəm, bu "məpməsafə" bəlkə də sadəcə bizim yaşadıqlarımızın fərqli qatlarını təmsil edən bir ruh halıdır, vəssalam. Bütün həyatımız boyu bu məsafənin içində dolaşırıq; heç yerə getmirik, amma hər zaman bir yerdəyik. Yaddaş, bir zamanlar bəlkə də gözəl olan hər şeyin əks-sədasıdır. İnsanın həyatda qarşılaşdığı o "gerçək anlar" - nə qədər dərin olursa olsun, nə qədər insanın taleyində iz buraxarsa, buraxsın, hamısı əslində illüziyadır. Dərinləşib ikimizi də udan alacaqaranlıq çoxillik uçurumun bilinməzliyi, gedişlərin və dönüşlərin cəminin fərqi, çıxılıb azaldığımız bu hasildəki son qismət anidən əlimdən çıxan dəmir qapı kimi çaxılmışdı xatirələrimin çərçivəsinə... Bütün bu illər, itirilmiş zamanın təzələnməsi, illüziyanın gerçəkliyə qarışması... İçimdəki bu dərin, mürəkkəb qarışıqlığın əks-sədası kimi yaranan o anı bir daha unutmağım mümkün olmayacaqdı. O gözündən gülməyin bir zamanlar mənə aid olan, həm də heç vaxt təkrarlanmayacaq hər şeyi xatırlatmışdı.

Dərin və əvəzolunmaz olan o anlar gözlərdəki parıltı ilə çərçivələnib köhnə şəkil kimi asılıb yaddaş divarımda. Görənlər tanımırdılar, "kimdir?" soruşmaqdan özlərini saxlaya bilmirdilər, bircə mən bilirdim kimdin, səni heç kimə tanıtmadan... Və mən sadəcə o şəkli yadımda saxladım ondan sonra. Sənin gülüşündə zamanın, itkilərin, yaşanmışlıq və boşluqların birləşdiyi bir aləmə dəvət vardı: dilə gətirilməyən dəvət. Bilirdim ki, o dəvətdə bütün xatirələrin yekunu toplanmışdı. Sözlər yoxa çıxmışdı, daha sənə sözüm qalmamışdı... Oanı, o gözlərdəki gülüşü, üzdən saralmış kimi görünsə də, dəyərini heç itirməyən bir şəkli yaddaşımın divarında həmişəlik saxladım. Hər şeyin bir sonu var və hər şey bir gün tükənir. Amma bilirəm ki, o gözlərdəki gülüş, baxışlardakı ikimizə aid o sehrli qığılcım yaddaş divarındakı o şəkildən bir də heç vaxt silinməyəcək. O şəkil zamanın sükutunda, yaddaşın dərinliklərində asılıb qalacaq... Çünki o şəkildəki "bir gülüşün yeterdi bana, ömrümün geri kalanını aydınlatmaya..."