Albaniya Cənubi Qafqazda sülh və dialoqu dəstəkləyir Yeni səfirlə ilk MÜSAHİBƏ

Bu gün Albaniyada Müstəqillik günüdür. 1912-ci ildə ölkənin Osmanlının tərkibindən çıxaraq müstəqilliyini elan etməsi Albaniyada bayram günü kimi qeyd olunur. Prezident İlham Əliyev bu münasibətlə Albaniya Respublikasının Prezidenti Bayram Beqaya təbrik məktubu ünvanlayıb.

Modern.az Albaniyanın Müstəqillik Günü münasibətilə bu ölkənin Azərbaycanda yeni təyin olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Besart Kadia ilə həmsöhbət olub. Qeyd edək ki, səfir oktyabrın 31-də etimadnaməsini Prezident İlham Əliyevə təqdim edib. Bu, onun Azərbaycan mətbuatına ilk geniş müsahibəsidir.

Müsahibəni təqdim edirik:

- Xoş gördük. Albaniya ilə Azərbaycan arasında mövcud münasibətlər haqqında nə düşünürsünüz?

- Albaniya ilə Azərbaycan arasında son illər qarşılıqlı hörmət və ortaq maraqlar çərçivəsində münasibətlərin şahidi oluruq.

Keçən il diplomatik əlaqələrimizin 30-cu ildönümünü qeyd etdik və hər iki tərəf müxtəlif sektorlar üzrə əməkdaşlığı genişləndirmək öhdəliyini öz üzərinə götürüb.

Yüksək səviyyəli rəsmilərin qarşılıqlı səfərləri, o cümlədən Prezident İlham Əliyevin Tiranaya və Prezident Bayram Beqayın Bakıya səfərləri siyasi dialoqumuzun gücləndirilməsinə və ikitərəfli əlaqələrin inkişafına sadiqliyi göstərir. 

Üstəlik, Tiranada və Bakıda səfirliklərin yaradılması intensivləşdirilmiş əlaqələrin yeni dövründən xəbər verir.

İqtisadi baxımdan tərəfdaşlığımız, xüsusən də Azərbaycanın Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) vasitəsilə təchizatçı kimi mühüm rol oynadığı enerji sektorunda inkişaf edir. 

Biz bərpa olunan enerji, turizm və mədəni mübadilə də daxil olmaqla, əməkdaşlığın gələcək yollarını araşdırırıq. 

Bununla bərabər səfir kimi mən Bakıda keçirilən COP29 çərçivəsində rəsmiləşdirilmiş Albaniya ilə Azərbaycan arasında tərəfdaşlıqda əhəmiyyətli inkişafı qeyd etməkdən məmnunam. 

Biz Albaniyanın Korça şəhərinin qazlaşdırılması ilə bağlı Azərbaycan hökuməti ilə yeni razılaşma əldə etmişik. 

Layihənin 2025-ci ildə başlanması, 2027-ci ildə başa çatdırılması planlaşdırılır. Məqsəd təkcə yaşayış sahələrinə deyil, həm də şəhər daxilində fəaliyyət göstərən müəssisələrə üstünlük verərək, Korça şəhəri boyunca geniş qazpaylayıcı şəbəkə yaratmaqdır. Mən deyərdim ki, bu, tarixi layihədir və Albaniyada ilk belə layihədir.

Həmçinin, Tiranada Azərbaycanın Mədəniyyət Həftəsi kimi təşəbbüslər bizi birləşdirən dərin mədəni yaxınlıqları nümayiş etdirərək, insanlar arasında əlaqələrimizi zənginləşdirir. Bu cür tədbirlər kreativ sənayelərdə davamlı əməkdaşlıq potensialını vurğulayır, xoşməramlı və qarşılıqlı anlaşmanı gücləndirir.

Beynəlxalq arenada əməkdaşlığımız davamlı olaraq qalır. Albaniya Cənubi Qafqazda sülh və dialoqu dəstəkləyir və hər iki ölkə üçün faydalı regional layihələrdə iştirak edir. Biz ortaq çətinlikləri həll edərkən tərəfdaşlığımız həmrəylik və qarşılıqlı tərəqqi dəyərlərinə sübut kimi xidmət edir. Biz hər iki xalqın və onların vətəndaşlarının firavan gələcəyini təmin edərək, bu təməllər üzərində qurmağı səbirsizliklə gözləyirik.

- Siz artıq Azərbaycanda fəaliyyətə başlamısız. İki ölkə arasında münasibətləri necə inkişaf etdirməyi planlaşdırırsınız?

- Albaniyanın Azərbaycandakı səfiri kimi iki xalq arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi üçün böyük potensialın olması məni çox həyəcanlandırır. Mənim əsas diqqətim yüksək səviyyəli əlaqələri asanlaşdırmaq və dialoq üçün yeni imkanlar yaratmaq olacaq. 

Bu səylər qlobal və regional məsələlərdə səsimizi birləşdirə biləcəyimiz BMT-dən tutmuş ATƏT-ə qədər beynəlxalq forumlarda daha möhkəm əməkdaşlığa qapılar açacaq. 

İqtisadi tərəfdaşlığımızın gələcəyi də eyni dərəcədə ruhlandırıcıdır. Trans Adriatik Boru Kəmərinin uğuruna əsaslanaraq, mən enerji, infrastruktur və texnologiya sahələrində əməkdaşlıq üçün yeni üfüqləri kəşf etməyə can atıram. Albaniya Azərbaycan sərmayəsi üçün, xüsusən də hər iki xalqa fayda verəcək bərpa olunan enerji və qazlaşdırma layihələrinə böyük imkanlar təklif edir. 

Bundan əlavə, mən ticarət yarmarkaları və ölkələrimizin unikal kimliklərini nümayiş etdirən birgə mədəni tədbirlər kimi təşəbbüslərlə, həm də xalqlarımız arasında əlaqələri gücləndirməklə, turizm və mədəni mübadilə sahələrində canlı əməkdaşlığı nəzərdə tuturam. 

Bu il Albaniyanı 10 milyondan çox turistin ziyarət edəcəyi gözlənilir. Bir çox beynəlxalq turizm təşkilatları Albaniyanı ən çox ziyarət edilən turizm məkanı kimi qeyd edirlər. Albaniyada 2024-cü ilin ilk doqquz ayı ərzində Tirananın “Mother Teresa” Beynəlxalq Hava Limanında 8,2 milyondan çox sərnişinə xidmət göstərilməklə, hava sərnişin axınında əhəmiyyətli artım müşahidə olunub. Bu, 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 53,7% artım deməkdir. Tirana Hava Limanı mühüm regional hava nəqliyyatı mərkəzinə çevrilir və mən bu səyləri artırmaq istərdim ki, yaxın gələcəkdə Bakı ilə Tirana arasında birbaşa uçuş həyata keçirilsin. 

Ən əsası mən təhsil, mədəniyyət və innovasiya vasitəsilə cəmiyyətlərimiz arasında körpülər qurmaq həvəsindəyəm. Təsəvvür edin ki, hər iki xalqın tələbələri tədqiqatlar üzərində əməkdaşlıq edirlər və ya incəsənət sərgiləri və mədəniyyət festivalları bizim zəngin ənənələrimizi qeyd edir. Bu imkanları enerji və uzaqgörənliklə mənimsəməklə inanıram ki, biz Albaniya ilə Azərbaycan arasında əlaqələri görünməmiş zirvələrə qaldıra, əməkdaşlıq və paylaşılan uğurlarla dolu gələcəyi təmin edə bilərik.

- Albaniya Qarabağda aparılan yenidənqurma işlərində iştirak etməyi düşünürmü?

- Albaniya Qarabağda aparılan yenidənqurma işlərinin əhəmiyyətini vurğulayır və regionun canlandırılmasında əldə edilən əhəmiyyətli irəliləyişləri tanıyır. Biz xüsusilə mülki inkişaf layihələri üzrə təcrübə mübadiləsi və potensial əməkdaşlıq vasitəsilə bu prosesə mənalı töhfə verə biləcəyimiz yolları araşdırmaqda maraqlıyıq. Müzakirələrdə konkret təşəbbüslərin dəstəklənməsinə toxunulsa da, bunlar Azərbaycanın prioritetləri və yerli əhalinin ehtiyacları ilə uyğunluğu təmin etmək üçün əlavə texniki işlənmə tələb edən sahələr olaraq qalır. 

İnfrastrukturun inkişafı, şəhərsalma və münaqişədən sonrakı bərpa sahəsində təcrübəmiz bizi potensial əməkdaşlıq sahələri haqqında konstruktiv dialoq aparmağa hazırlayır. Mənzil və icma infrastrukturundan tutmuş mədəni və təhsil layihələrinə qədər müxtəlif imkanların araşdırılmasına hazırıq və həmişə onların Azərbaycan hakimiyyətinin müəyyən etdiyi vizyon və strategiyalara uyğun olmasını təmin edirik.

- Burada nə qədər Albaniya vətəndaşının yaşadığını bilirsinizmi? Onlarla görüş planlaşdırırsınız?

- Artan diplomatik və iqtisadi əlaqələrlə yanaşı, alban vətəndaşlarının Azərbaycanda olması həm ictimai, həm də fərdi nailiyyətlər baxımından iki xalq arasında əlaqələrin möhkəmlənməsində mühüm rol oynayır. Azərbaycanda yaşayan albanların dəqiq sayı barədə danışmaq o qədər də asan olmasa da, ziyalı albanların müxtəlif sahələrdə verdiyi töhfələr ölkələrimiz arasında mədəni və sosial əlaqələri daha da dərinləşdirib. Albanların Azərbaycanda olmasının diqqətəlayiq nümunəsi hazırda “Qarabağ” FK-da çıxış edən Redon Cicadır. Düşünürəm ki, o da səfir kimi xidmət edir və iki xalq arasında idmana ortaq ehtiras hissini aşılayır. Bundan əlavə, Bakı Xoreoqrafiya Məktəbində təhsil almış tanınmış alban balet artisti Ledjan Aqalliu Bakı Xoreoqrafiya Akademiyasında çalışdığı “Əməkdar Müəllim” kimi Prezident Mükafatına layiq görülmüş atası Pellumb Aqalliajın addımlarından sonrakı mədəni mübadilənin daha bir ruhlandırıcı hekayəsidir.

- Yəqin ki, Azərbaycana təyinat almamışdan əvvəl bu yerlə bağlı araşdırma aparmısınız. Azərbaycanın ilk adının Albaniya olduğunu bilirdinizmi? 

- Həqiqətən də, mən Albaniya ilə Azərbaycan arasında tarixi bağlılığın fərqindəyəm, çünki qədim “Qafqaz Albaniya” adı bu regionun zəngin irsinin bir hissəsidir. Bu ortaq tarixi rezonans ikitərəfli münasibətlərimizə özünəməxsus ölçü əlavə edir.