Alimlər beyin xərçəngi ilə mübarizədə və dağınıq sklerozun müalicəsinə yenilik gətiriblər ARAŞDIRMA AZƏRTAC

Bakı, 10 dekabr, AZƏRTAC

Alimlər qlioblastoma və digər sinir sistemi xəstəliklərinin müalicəsində inqilabi irəliləyiş əldə ediblər.

AZƏRTAC “ScienceDaily” saytına istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçılar immun hüceyrələrini beyinə yönləndirmək və şişləri hədəf alaraq məhv etmək üçün yeni bir “molekulyar GPS” texnologiyası hazırlayıblar. Bu innovativ yanaşma siçanlar üzərində aparılan təcrübələrdə müvəffəqiyyətlə sınaqdan keçirilib və texnologiyanın 2025-ci ildə klinik sınaqlarda tətbiq olunması gözlənilir.

ABŞ-da hər il təxminən 300 min insan beyin xərçəngi diaqnozu alır ki, bu da uşaqlarda xərçəngdən ölüm hallarının əsas səbəblərindən biridir. Qlioblastoma isə ən ölümcül beyin xərçəngi növlərindən biri hesab olunur. Ənənəvi müalicə metodları, o cümlədən cərrahiyyə və kimyaterapiya, yüksək risk daşıyır və beyinə dərmanların nüfuz etməsi həmişə mümkün olmur. Bu problemi həll etmək üçün Kaliforniya Universitetinin (UCSF) tədqiqatçıları immun hüceyrələrə bədən daxilində hərəkət etməyə və dəqiq hədəfə çatmağa imkan verən “molekulyar poçt” sistemi hazırlayıblar. Bu sistem “poçt kodu” (beyin) və “küçə ünvanı” (xərçəng hüceyrəsi) vasitəsilə hüceyrələrin düzgün istiqamətə yönəlməsini təmin edir. Tədqiqatçılar beynin spesifik strukturlarında ifadə olunan “brevikan” adlı zülaldan “poçt kodu” kimi istifadə ediblər. Bu zülal yalnız beyində olur və beynin jeleyəbənzər strukturunun formalaşmasına kömək edir. “Küçə ünvanı” kimi isə qlioblastoma hüceyrələrində olan iki fərqli zülaldan istifadə olunub. Bu yanaşma ilə proqramlaşdırılmış T hüceyrələri yalnız brevikan zülalını aşkar etdikdən sonra beyin şişi ilə əlaqəli zülallardan birini müəyyən edir və həmin xərçəng hüceyrələrinə hücum edir. Bu üsul, bədənin digər orqanlarındakı eyni zülalların olduğu sağlam toxumaların zərər görməsinin qarşısını alır. Qan dövranına daxil edilən hüceyrələr siçanların beyninə yönləndilib və böyüyən şişi aradan qaldırıb. Qan dövranında qalan immun hüceyrələri isə hərəkətsiz qalıb. 100 gündən sonra siçanların beyninə yeni xərçəng hüceyrələri yerləşdirilib, lakin immun hüceyrələrin hələ də aktiv olduğu və yeni şiş hüceyrələrini taparaq məhv etdiyi müşahidə olunub. Bu, xərçəngin təkrarlanmasının qarşısının alınmasında böyük potensialı olan mühüm kəşfdir.

Tədqiqatçılar, həmçinin beyin iltihabını azaltmaq üçün eyni texnologiyadan istifadə edərək, dağınıq sklerozun (DS) müalicəsinə də yenilik gətiriblər. T-hüceyrələri antiinflamatuar molekullar daşıyan hüceyrələrə çevrilib və siçanların beyinlərindəki iltihabı uğurla azaldıb. Bu yanaşma, digər sinir sistemi xəstəliklərinin müalicəsi üçün də böyük potensiala malikdir.

UCSF onkoloqu və layihənin aparıcı tədqiqatçılarından biri olan Dr. Hideho Okada bu kəşfi belə qiymətləndirib: “Qlioblastoma ən ölümcül xərçənglərdən biridir və bu yanaşma xəstələrə mübarizə şansı verməyə hazırdır. Gələcəkdə xərçəng, beyin metastazları, immun xəstəliklər və neyrodegenerasiya ilə mübarizədə milyonlarla xəstə bu yenilikdən faydalana bilər”.

Alimlər ümid edirlər ki, “molekulyar GPS” sistemi tezliklə klinik sınaqlara təqdim olunacaq və gələcəkdə yalnız xərçənglə deyil, həm də digər sinir sistemi xəstəlikləri ilə mübarizədə də istifadə ediləcək. Bu innovativ texnologiya, xərçəng müalicəsində inqilab edəcək və xərçəngin təkrarlanmasının qarşısını almaqda mühüm rol oynayacaq.