Antarktidanın yeraltı dünyası: Soyuq qitənin buzlarında nə gizlənir?

…Səthdə Antarktida soyuq, düz və cansız bir yer kimi görünə bilər və bunun bir həqiqəti var. Lakin qalın buz qabığının altında bütöv bir dünya var: unikal biomlardan, çaylardan və göllərdən tutmuş ilkin bakteriyalara və qədim ekosistemlərin qalıqlarına qədər.

SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, "Livescience.com" portalı alimlərin Antarktidanın buzları altında nələri öyrəndiklərini açıqlayıb.

Antarktidanın demək olar ki, 90 faizi orta hesabla 2,2 kilometr qalınlığında buz təbəqəsi ilə örtülüdür və bölgə bu formada 34 milyon ildir mövcuddur.

Bununla belə, elm adamları bu yaxınlarda qitənin buzlarının altında gizlənən sirləri açmağa başlayıblar.

Beləliklə, Antarktidada tapılan ilk kəhrəba qalığı 90 milyon ildən çox əvvəl qitəni əhatə edən qədim yağış meşəsinin qalıqları idi.

Bundan əlavə, Antarktidada 400-dən çox subqlasial göl var. Onlardan ən böyüyü Vostok gölü Rusiyanın eyniadlı elmi stansiyasının ərazisində buzun altında dörd kilometr dərinlikdə yerləşir.

Antarktida gölləri mürəkkəb çaylar sistemi ilə qidalanır. O, digər iqlimlərdə olduğu kimi işləyir: çay gölə tökülür və okeana doğru hərəkət edir – yeganə fərq ondadır ki, bütün bunlar kilometrlərlə buzun altında baş verir.

Buz isə öz növbəsində suyun davranışını bir qədər dəyişir. Məsələn, Antarktika buzunun altında çaylar asanlıqla yoxuşa axa bilər - onların istiqaməti cazibə qüvvəsi ilə müəyyən edilmir.

Düzdür, buzun altındakı tapıntıların əksəriyyəti o qədər də maraqlı deyil. Buz örtüyü altında olan ərazinin böyük əksəriyyəti sadəcə qranit qayalarından və kristal torpaqdan ibarətdir. Alimlər üçün ən böyük əhəmiyyət kəsb edən bəzi buz parçalarının altında gizlənmiş böyük yaş çöküntü təbəqələridir.

Əslində, onlar bir növ dayaq təşkil edirlər: buz su ilə deyil, maye palçıqla tutulur. Dağlar və dərələr qədər romantik deyil, lakin bu təbəqələri öyrənmək Antarktika buzunun xüsusiyyətlərini anlamaq üçün vacibdir.

Nəhayət, Antarktidada buz təbəqəsinin qalınlığına görə dəniz səviyyəsindən aşağıda olan bütöv bölgələr var.

Orada okean yoxdur, çünki yerini buz tutub. Antarktika buzunun bir qabda olduğunu təsəvvür edirsinizsə, o, indi kənarlara daha yaxındır.

Buz geri çəkildikdə isə daha çox mərkəzə doğru sürüşəcək və su ilə müqayisədə daha az sıxlığına görə üzmə qabiliyyətinə malik olacaq.

Dəniz səviyyəsindən aşağıda olan bütün ərazilər okeanla dolduqdan sonra buzlar qeyri-sabit olacaq və parçalanmağa başlayacaq və dəniz səviyyəsinin daha da yüksəlməsinə səbəb olacaq.

Nazlı Almuradova