Avropa İttifaqı öz təhlükəsizliyinə alternativ yollar axtarır Siyasi şərhçi

“Trampın ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra atdığı addımlar və verdiyi qərarlar onun ənənəvi müttəfiqi olan Avropa İttifaqı ilə münasibətlərində müəyyən soyuqluq yaradıb. Xüsusilə də Ukrayna məsələsində mövcud olan fikir ayrılığı bu fondda tərəflər arasındakı münasibətləri daha da gərginləşdirib. Çünki Avropa İttifaqı Ukraynanı öz təhlükəsizliyi üçün bir tramplin kimi görür və belə hesab edir ki, Avropa İttifaqı ilə birbaşa sərhəddə yerləşən Ukraynanın Rusiya tərəfindən işğalı və müharibənin bu şərtlər daxilində dayandırılması növbəti mərhələdə Rusiyanın daha da irəliləməsinə və artıq Avropa İttifaqı ölkələrinin də təhlükə altına düşməsinə səbəb ola bilər. Bu baxımdan müəyyən fikir ayrılıqları mövcuddur”.

Bu fikirləri AzNews.az-a açıqlamasında siyasi şərhçi Rəşad Bayramov deyib.

Xatırladaq ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Nazirlər Kabinetinin iclasından sonra jurnalistlərə açıqlama verib. O, Avropa İttifaqına üzv ölkələrin xüsusilə Ukrayna ilə bağlı hadisələri narahatlıqla izlədiyini bildirib. Ərdoğan vurğulayıb ki, Ankara Aİ ilə münasibətləri inkişaf etdirmək niyyətindədir və ittifaq Türkiyənin rolunu düzgün qiymətləndirməlidir: “Aİ Türkiyənin rolunu başa düşməli, strategiyalarını buna uyğun müəyyənləşdirməlidir. İnanıram ki, Türkiyə ilə Avropa arasında əlaqələr hər sahədə sürətlə inkişaf edəcək.”

Siyasi şərhçi bildirib ki, mövcud fikir ayrılıqları fonunda Avropa İttifaqı öz təhlükəsizliyini təmin etmək üçün alternativ yollar axtarır.

“Çünki Tramp təkcə Ukrayna məsələsində deyil, həm də NATO ilə bağlı məsələlərdə Avropadakı tərəfdaşları ilə eyni mövqedən çıxış etmir. O düşünür ki, Avropa İttifaqı ölkələri ÜDM-in 2-2,5 faizi deyil, 5-6 faizi həcmində NATO-ya ödəniş etməlidirlər. Çünki NATO-nun saxlanılması üçün xərclərin böyük əksəriyyəti məhz ABŞ-ın üzərinə düşür və o, bu xərcləri davam etdirmək niyyətində deyil. Başqa sözlə, Tramp bildirir ki, yalnız müvafiq maliyyə vəsaiti ayıran ölkələr hər hansı təhlükə halında ABŞ-ın müdafiə dəstəyini ala biləcəklər. Bu isə, təbii ki, Avropa İttifaqı ölkələrini ciddi şəkildə narahat edir. Bu səbəbdən Avropa İttifaqı yeni təhlükəsizlik modeli üzərində işləyir. Bu mövzu artıq Fransa Prezidenti Emmanuel Makron tərəfindən Aİ ölkələri ilə müzakirəyə çıxarılıb. Oxşar danışıqlar Böyük Britaniya daxil olmaqla, müxtəlif ölkələrdə də aparılır. Avropa dövlətləri artıq anlayırlar ki, indiyə qədər mövcud olan təhlükəsizlik modeli bundan sonra eyni qaydada davam etməyəcək. Problem ondadır ki, Avropa İttifaqı ölkələri uzun müddət ABŞ-ın hərbi çətiri altında rahat şəkildə fəaliyyət göstərdikləri üçün öz hərbi infrastrukturlarını lazımi səviyyədə təkmilləşdirməyiblər. Bu gün onların hərbi sənayesi və müdafiə sahəsində müəyyən imkanları mövcuddur, lakin ümumi yükün indiyədək ABŞ-ın üzərinə düşməsi səbəbindən Aİ ölkələrinin böyük əksəriyyəti bu istiqamətdə ciddi addımlar atmayıblar və maliyyə resurslarını müdafiə sənayesi deyil, digər sahələrə yönəltməyi üstün tutublar. İndi isə fakt qarşısında qalan Avropa ölkələri müvafiq təhlükəsizlik modeli qurmağa çalışırlar. Lakin problem ondadır ki, yeni təhlükəsizlik sisteminin tam formalaşması və Avropanın özünü müstəqil şəkildə müdafiə edə bilməsi üçün uzun illər tələb olunur”.

Siyasi şərhçi daha sonra bildirib:

“İlkin hesablamalara görə, bu proses 7-10 il çəkə bilər. Bu isə kifayət qədər uzun bir dövrdür. Belə bir şəraitdə Türkiyə faktoru xüsusilə ön plana çıxır. Hazırda Türkiyə NATO-nun ikinci ən böyük hərbi gücünə malikdir və bu, Avropa üçün potensial təhlükəsizlik zəmanəti rolunu oynaya bilər. Başqa sözlə, əgər Avropa İttifaqı qurmaq istədiyi yeni təhlükəsizlik modelinə Türkiyəni də daxil edərsə, bu, indiki mərhələdə ABŞ-ın oynadığı rolu qismən də olsa Türkiyənin öz üzərinə götürməsi ilə nəticələnə bilər. Türkiyənin döyüş hazırlığı yüksək olan dayanıqlı ordusu, dünyanın müxtəlif bölgələrində terrora qarşı apardığı aktiv mübarizə və hərbi sahədəki təcrübəsi Avropa üçün əhəmiyyətli bir dəstək ola bilər. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski də Türkiyəyə səfərindən sonra belə bir bəyanat səsləndirib ki, Ukrayna və Türkiyənin birgə şəkildə Avropa İttifaqında yer alması Avropanın təhlükəsizliyi üçün ciddi imkanlar yarada bilər. Həqiqətən də Ukraynanın silah-sursat baxımından müəyyən çətinlikləri olsa da, döyüş təcrübəsi olan ordusunun mövcudluğu və yüksək döyüş ruhuna malik əsgərlərinin olması, Türkiyənin hərbi gücü ilə birləşəndə Avropa üçün güclü bir təhlükəsizlik zəmanəti formalaşdıra bilər. Türkiyə də hazırda Avropa İttifaqı ilə münasibətləri inkişaf etdirmək və Aİ-yə üzvlüklə bağlı məsələləri yenidən gündəmə gətirməklə əslində Avropaya mühüm bir mesaj ötürür. Burada əsas məsələ Avropanın bu fürsəti düzgün qiymətləndirməsi və düşdüyü çıxılmaz vəziyyətdən çıxmaq üçün Türkiyənin uzatdığı əli tutmasıdır. Bu halda həm Türkiyə, həm də Avropa bu əməkdaşlıqdan ciddi dividendlər əldə edə bilər”.

Rəfiqə NAMAZƏLİYEVA,

AzNews.az