Bakıda gözlənti: Pezeşkian Pakistana buna görə gedib İmran Xalid şifrələri açır

İran bölgədəki güclərlə yeni tarazlıq qurmağa çalışır: Azərbaycanla münasibətləri qaydaya salır, Qərblə sərt ritorikadan çəkinir, nüvə dövləti Pakistanla yaxınlaşır. Bu fonda Pakistanla münasibətlərin tənzimlənməsi Bakıda xüsusi maraqla izlənir.

Pakistan-İran münasibətləri hansı həddə qədər yaxınlaşa bilər? 

Globalinfo.az-a danışan pakistanlı geostrateji analitik və beynəlxalq məsələlər üzrə köşə yazarı İmran Xalid deyib ki, Prezident Məsud Pezeşkianın 2-3 avqustda Pakistana səfərindən sonra İslamabad İran və dünya ictimaiyyəti, xüsusilə də Yaxın Şərq arasında körpü rolu oynaya bilər:

“Bu səfər ikitərəfli ticarət həcmini 10 milyard dollara çatdırmağı hədəfləyən 12 müqavilənin imzalanması ilə əlamətdar oldu. Eyni zamanda səfər nüvə gücü və diplomatik məharətindən istifadə edərək iqtisadi əlaqələrini möhkəmləndirmək baxımdan Pakistanın unikal coğrafi mövqeyini vurğulayır.

Pakistan İrana coğrafi yaxınlığı, 900 kilometrlik sərhədi paylaşması ilə İranın regional və qlobal strukturlara inteqrasiyasında təbii ötürücü rolunu oynayır. Pezeşkianın səfəri zamanı imzalanan ticarət, turizm və texnologiya sahələrini əhatə edən sazişlər Pakistan ixracatının nisbətən ləng olan dəniz nəqliyyatından yan keçməklə, İranın quru yolları ilə Avropa və Rusiyaya çatmasına yol açır. İranın Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizinə (CPEC) qoşulmaqda maraqlı olması Cənubi Asiya, Mərkəzi Asiya və Avropanı birləşdirən təhlükəsiz ticarət dəhlizi yaratmaq üçün Qvadar və Çabahar limanlarını birləşdirərək bu rolu daha da artırır. Bu sinerji nəinki iqtisadi əlaqələri gücləndirir, həm də stabilliyi təşviq edərək Pakistanı regional əlaqələrin dayaq nöqtəsinə çevirir”.

İmran Xalidin sözlərinə görə, diplomatik nöqteyi-nəzərdən Pakistan açıq-aşkar balanslı yanaşma sərgiləyir:

“ABŞ və Körfəz ölkələrinin təzyiqlərinə baxmayaraq, Pakistan İranla konstruktiv əlaqələri davam etdirir. Bu, Pakistanın 2025-ci ilin iyununda İsrailin İrana zərbələrini pisləməsi və 12 günlük İsrail-İran münaqişəsi zamanı ölçülü dəstəyi ilə sübuta yetirilib. Baş nazir Şahbaz Şərifin ABŞ dövlət katibi Marko Rubio ilə telefon danışığı və İranın Pakistanın mövqeyinə görə minnətdarlıq ifadə etməsi Pakistanı həm Tehran, həm də Vaşinqtonla əməkdaşlıq etməklə etibarlı vasitəçi kimi səciyyələndirir. Bu, feldmarşal Asim Münirin İranın hərbi liderləri ilə terrorla mübarizə və sərhəd təhlükəsizliyinə xüsusi diqqət ayıran müzakirələri ilə daha da gücləndirildi.

Yaxın Şərqdə Pakistanın İran-Səudiyyə rəqabətində tarixi neytrallığı və 2019-cu ildə Hindistan-Pakistan böhranı zamanı olduğu kimi Körfəz ölkələri ilə vasitəçilikdəki rolu onun etibarlılığını artırır. Dialoqu təşviq etməklə Pakistan ortaq islami dəyərlərdən və iqtisadi maraqlardan çıxış edərək, İrana sünni ərəb dövlətləri ilə gərginlikdən çıxış yolu tapmağa kömək edə bilər. Təklif olunan İran-Pakistan qaz kəməri, ABŞ-ın sanksiyalarına və İrandan enerji idxalına baxmayaraq, daha ucuz enerji alternativləri təklif edərək, iqtisadi qarşılıqlı asılılığı vurğulayır”.

O qeyd edib ki, pakistanlı köşə yazarı olaraq, xalqının İran və dünya, xüsusən də Yaxın Şərq arasında mühüm körpü rolunu oynaması üçün böyük potensial görür:

“Unikal geosiyasi mövqeyimiz, tarixi əlaqələrimiz və son diplomatik addımlarımız bizə gərginliyi azaltmaq və regional əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün geniş imkanlar verir.

Həmçinin oxuyun:

Rusiya Azərbaycana qarşı yeni taktika seçir: Üç təhlükəli plan gündəmdə

İmran Xalid

Pakistanın rəqib güclərlə münasibətlərində balansı qoruması bacarıqlı diplomatiyamızın sübutudur. Bizim İranla uzun sərhədimiz və köklü mədəni və dini əlaqələrimiz var. Eyni zamanda, Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ kimi Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının (KƏŞ) əsas dövlətləri, eləcə də ABŞ ilə güclü iqtisadi və strateji tərəfdaşlığımız var. Bu balanslaşdırılmış yanaşma, çətin olsa da, bizə bütün tərəflər qarşısında etibar qazandırır.

Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında gərginliyi azaltmaq üçün keçmişdə göstərilən səylər bu vasitəçilik rolunu oynamağa dair təcrübəmizi sübut edir. Bu yaxınlarda qurulan diplomatik əlaqəmiz daha perspektivlidir. İran Prezidenti Məsud Pezeşkiyanın vəzifəyə gəldikdən sonra ilk dəfə Pakistana iki günlük səfəri ikitərəfli əlaqələrdə yenilənmiş öhdəliyimizə işarə edir. Səfər zamanı liderlərimiz nəinki ikitərəfli ticarəti 10 milyard dollara çatdırmaq, həm də regional təhlükəsizlik və əməkdaşlıq sahəsində birgə işləmək barədə razılığa gəliblər. Son İsrail-İran münaqişəsindən sonra bu birbaşa, yüksək səviyyəli dialoq qeyri-sabit mühitdə kommunikasiyanı təşviq etmək istəyimizi vurğulayır”.

Ekspert, bundan əlavə, Pakistanın Qərblə fəal şəkildə əməkdaşlıq etdiyini deyib:

“İran prezidentinin səfərindən dərhal sonra xarici işlər naziri İshaq Darın ABŞ dövlət katibi Marko Rubio ilə telefon danışığı bu istiqamətdə konkret strategiyadan xəbər verir. ABŞ dövlət katibi daha əvvəl Pakistanın “İranla danışıqlarda vasitəçilik rolunu” yüksək qiymətləndirib. Həm Tehran, həm də Vaşinqtonla açıq kanalları saxlamaqla gərginliyin artmasının qarşısını ala bilərik.

Bu körpü rolu təkcə diplomatiya üçün xidmət etmir, onun kökündə geoiqtisadiyyat dayanır. İranla ticarətin genişləndirilməsi və İran-Pakistan (İP) qaz kəməri kimi enerji layihələrinin tamamlanması regional əlaqəni gücləndirəcək.

Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizi (CPEC) və İranın Çabahar limanı kimi bir vaxtlar rəqib kimi görünən layihələr daha geniş əməkdaşlığa çevrilə bilər. Bu, Cənubi Asiya, Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq və digər ölkələri birləşdirən güclü iqtisadi blok yaradacaq.

Əslində, Pakistanın körpü rolu balanslaşdırılmış əlaqələrimizdən kollektiv rifah naminə istifadə etməkdən ibarətdir”.

Gülnar Səlimova
Globalinfo.az
İstanbul