İsmail Cingöz: Cənubi Kiprin tanınması TDT də parçalanmanın meydana gəldiyi ehtimalını gücləndirir

Son dövrlərdə beynəlxalq siyasət arenasında baş verən hadisələr, xüsusilə Türk Dövlətləri Təşkilatının daxilindəki münasibətlərin dəyişməsi, ciddi müzakirələrə səbəb olub. Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistanın Cənubi Kipr Rum İdarəsini rəsmi şəkildə tanıması və səfir təyin etmələri mübahisəli mələ olaraq ortaya çıxıb. Bu prosesin yalnız diplomatik addım olaraq deyil, eyni zamanda geosiyasi və geoiqtisadi maraqlar fonunda atıldığına dair fikirlər getdikcə güclənir. Yeni dünya nizamında üçüncü qütb olmaq iddiası ilə çıxış edən Türk Dövlətləri Təşkilatı üçün bu kimi hadisələr, həm onun daxilindəki birliyi, həm də beynəlxalq nüfuzunu sarsıda biləcək potensiala malikdir. 

Beynəlxalq siyasət üzrə türk ekspert İsmail Cingöz Sherg.az-a açıqlamasında bu məsələnin arxa planında duran səbəblərdən və aktorların maraqlarına diqqət çəkib: 

"Qazaxıstan, Özbəkistan və Türkmənistanın Cənubi Kipr Rum İdarəsini “Kipr Respublikası” adı ilə tanıması və bu ölkələrə səfir təyin etmələri, eyni zamanda Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətini görməzdən gələn davranış göstərməkləri, Türkiyə və Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə yanaşı, bu məsələ ilə maraqlanan beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini bu mövzuya yönəldib.

Məsələ Türk Dövlətləri Təşkilatında bir parçalanmanın meydana gəldiyi ehtimalını gücləndirir. Yeni dünya nizamında Türk Dövlətləri Təşkilatının üçüncü qütb kimi hərəkət etməsi gözlənilirdi. Ancaq son hadisələr bu birlikdə fikir ayrılığının meydana gəlməkdə olduğu təəssüratını yaradır.

Eyni zamanda Avropa İttifaqının üzv ölkələrinin Özbəkistan, Türkmənistan və Qazaxıstana 12 milyard avro dəyərində sərmayə vəd etmələri müqabilində bu dövlətlərdən Cənubi Kipr Rum İdarəsini tanımalarını tələb etməsi ilə bağlı iddialar da mövcuddur. Cənubi Kipr Rum İdarəsi illər öncə beynəlxalq hüquqa zidd şəkildə Avropa İttifaqına üzv qəbul edilib. Bu statusu indi Türkiyəyə qarşı təzyiq vasitəsi kimi istifadə etməyə çalışdıqları düşünülür".

Ekspert "Dəmir İpək Yolu" layihəsindən, eləcə də Rusiya və ABŞ-nin maraqlarından da söz açıb:

"Pekin-London xətti boyunca inşa edilən “Dəmir İpək Yolu” layihəsində Şərq blokunda türk dövlətləri, Qərb blokunda Avropa ölkələri, mərkəzdə isə Türkiyə Cümhuriyyəti yerləşir. Bu qədər böyük bir layihədə Türk dövlətlərinin, Cənubi Kipr Rum İdarəsini tanımamış Türkiyə ilə birlikdə yer alması, Avropa ölkələrinin layihədən çəkilməsinə səbəb ola bilərdi. Beləliklə, Avropanın pərdəarxası bu dövlətlərə siyasi şərt qoyaraq “əgər tanımasanız, biz geri çəkilərik” demiş olması ehtimalı da nəzərdən qaçırılmamalıdır. Çünki bu layihə, yeni dünya nizamının iqtisadi nəhənglərindən biri olaraq qəbul edilir. Eləcə də böyük sərmayələrin bu coğrafiyaya axacağı planlaşdırılır.

Bununla yanaşı, ABŞ və Rusiyanın Ukrayna üzərindən formalaşdırdıqları blok və bu çərçivədə əldə etdikləri razılaşma nəticəsində Avropa İttifaqının kənarda buraxıldığı və ABŞ-nin Rusiya ilə ittifaq qurmaq niyyəti ilə Avropanı bir növ arxa plana atdığı da iddia olunur. Avropa ölkələri ABŞ-nin təhlükəsizlik çətirindən çıxaraq öz müstəqil müdafiə sistemlərini qurmaq fikrinə düşüblər. Bu məqsədlə Türkiyənin silahlı qüvvələrindən və hərbi gücündən faydalanmaq istəyiblər. Türkiyəsiz bir müdafiə sistemi qurmaq mümkün deyil, Türkiyə bu işdə yer almalıdır-fikirləri ön plana çıxarılıb.

Belə bir dövrdə “Görəsən, Rusiya Türk Dövlətləri Təşkilatını gizli yollarla Cənubi Kipr Rum İdarəsini bütün Kipr adından tanımağa təşviq edirmi?", "Bunun arxasında Putin və ABŞ-nin gizli əməkdaşlığı mı dayanır?”-sualları da haqlı olaraq ortaya çıxır".

Müsahibimiz sonda nəticə etibarı ilə bu məsələnin tək bir perspektivdən deyil, müxtəlif aspektlərdən dəyərləndirmək lazım olduğunu, sonrakı mərhələlərdə bu məsələnin daha da aydınlaşacağını bildirib.