Saxta psixoloqların ən böyük gücü insanların ağrılarından qazanc əldə etmələridir MÜSAHİBƏ

Özünü "psixoloq" kimi təqdim edən şəxslər insanlarda bu sahə haqqda mənfi fikir, güvənsizlik hissi yaradır. SİA saytı olaraq mövzu ilə bağlı peşəkar yanaşma üçün tanınmış psixoloq Nərmin Ağayevanın fikirlərini öyrəndik.

Müsahibəni sizə təqdim edirik:

- Hər "dinləyən" psixoloqdurmu?

- Xeyr. Psixologiya “sadəcə qulaq asmaq” deyil — illərlə təhsil, etik bilik və elmi baza tələb edir. Qulaq asmaq empatiyadır, müalicə isə peşəkarlıq. Psixoloq üçün “qulaq asmaq” passiv proses deyil. O, hər bir sözün strukturunu, intonasiyasını, fasiləsini belə psixodinamik məlumat kimi oxuyur. Yəni, dinləmək deyil, anlamanın elmini bilmək psixoloqu fərqləndirir.

- Psixoloq olmaq üçün diplom lazımdırmı, yoxsa "hiss etmək" kifayətdir?

- Diplom sadəcə sənəd deyil, məsuliyyətin rəsmi tanınmasıdır. “Hiss edən” çoxdur amma elmi biliklə istiqamət verən azdır. Psixoloq olmaq – empatiya ilə yanaşı, teoriya, metod, etik məsuliyyət və sükutun da dilini bilmək deməkdir. Yəni “hiss etmək” başlanğıcdır amma elmi baza olmadan hiss – istiqamətsiz enerjidir. Diplom psixoloqun dərinliyini ölçmür amma məsuliyyət daşıma haqqını tanıdır.

- Saxta psixoloqlar cəmiyyətə nə zərər vurur?

- Onlar insanların ən həssas anlarında yanlış müdaxilə edərək həm psixoloji, həm də emosional travma yaradır. Nəticədə, insanlar bütövlükdə bu sahəyə inamını itirir. Onlar tək bir insana yox, bütün sahəyə zərər vururlar. Pasient yanlış yanaşmadan sonra “psixoloqlara inanmıram” deyir — və beləcə, bir şəxsin səhvi yüzlərlə insanın kömək axtarışını dayandırır.

- Bir insanı psixoloqdan uzaqlaşdırmaq nə deməkdir?

- Bu, birinin sağalma şansını əlindən almaqdır. Saxta yanaşma bir pasienti bəlkə də illərlə real köməkdən uzaq saxlayır. Psixoloqdan uzaqlaşan insan, əslində özünə yaxınlaşmaq fürsətini itirir. Bu, sadəcə bir münasibət itkisi deyil – etimad itkisidir. Və itirilmiş etimad, ən ağır terapiyadan da çətin bərpa olunur.

- Niyə insanlar saxta psixoloqlara inanır?

- Çünki onlar “çətin suallara asan cavab” vəd edirlər. Amma psixologiyada asan yol yoxdur — dərin dəyişiklik səbir və sistemli yanaşma tələb edir. Onlar elm deyil, ümid satırlar. Elmi psixologiya səni düşünməyə, üzləşməyə, dəyişməyə çağırır — saxta psixoloq isə sənə “hazır rahatlıq” vəd edir. Və insan ağrının ortasında fərq qoymur: doğru köməkdirmi, yoxsa sadəcə gözəl cümlə. İnsanlar saxta psixoloqlara inanır, onlar sakitləşdirilməyi sevir, sağalmağı yox. Çünki “keçəcək” sözünü eşitmək, səbəblə üzləşməkdən daha asandır. Saxta psixoloqların ən böyük gücü — insanların ağrılarından qazanc əldə etmələridir. Ən böyük zərəri isə – elmi biliklə qurulan etimadı yıxmalarıdır.

- Əgər bir psixoloq seansda ağladırsa, qışqırırsa — bu normaldırmı?

- Qətiyyən deyil. Etik qaydalarda pasientin alçaldılması, emosional zərbə altında saxlanması psixoloji zorakılıq sayılır. Heç bir peşəkar psixoloq sənin ağrını “şok effekti” ilə oyatmaz. Bu, elmi yanaşma deyil — emosional zorakılıqdır. Səni ağladan, üzərinə qışqıran biri səni sağaltmır, sadəcə öz gücsüzlüyünü “müdaxilə” adı ilə gizlədir. Terapiya – səssiz, amma dərin prosesdir. Psixoloq səni sındırmaq üçün deyil, səni özündə bərpa etməyin üçün oradadır. Heç kim sənin ağrının içindən səni zorla çıxarmamalıdır. Əsl psixoloq səni ağlatmaqla deyil, susduğun yeri anlamasıyla fərqlənir.

- Sən çox güclüsən, özün keçərsən’ – bu, terapiyadırmı?

- Xeyr. Bu, motivasiya cümləsidir, amma psixoloji yardım deyil. Terapiya problemi tanıyır, səbəbi tapır və elmi əsasla həll edir. Saxta psixoloqların istifadə etdiyi bir metoddur. Hətda bəzən belə edərək pasiyenti ələ almaq istəyirlər, hətta bəzən psixoloq pasiyentlə birlikdə ağlayır.

- Bu şəxslər niyə bu qədər çoxalıb?

- Çünki psixologiya populyarlaşıb, amma nəzarət sistemi zəifdir. Hər kəs sosial mediada “psixoloq” etiketi ilə görünmək istəyir. Yada ki oturduğumuz yerdən söhbət edib pul qazanacayıq düşüncəsi ilə bura meyl edirlər.

- Əsl psixoloqla saxta psixoloqu necə ayırmaq olar?

- Əsl psixoloq sizə “dəyiş, düzəl” deməz, nə üçün belə hiss etdiyinizi araşdırar. O, sizi yönləndirməz — özünüzü tapmağınıza kömək edər.

- Bu saxtakarlığa qarşı nə etməliyik?

- Maarifləndirmə, ictimai nəzarət və etik prinsipləri qorumaq. Hər bir psixoloq sükutla deyil, sözlə və duruşla fərq yaratmalıdır.