Köhnə qitənin yeni PROBLEMİ
Icma.az, Modern.az-ə istinadən məlumat verir Köhnə qitənin yeni PROBLEMİ.
Münhen Təhlükəsizlik Konfransı 1963-cü ildə təsis edilib və ilk gündən transatlantik birliyin simvolu kimi tanınır. Ancaq ötən həftə başa çatan 61-ci konfrans bu birliyin gələcəyi ilə bağlı bir çox insanda qeyri-müəyyənlik yaradıb.
Belə ki, ABŞ-nin yeni administrasiyasının vitse-prezidenti J.D.Vensin çıxışı konfransın vərdiş ediləndən daha fərqli atmosferdə keçməsinə səbəb olub. O, çıxışı zamanı Rusiya və Çini deyil, Avropanın özünü tənqid edib.
“Avropa ilə bağlı məni ən çox narahat edən təhlükə nə Rusiyadan, nə Çindən, nə də başqa bir xarici qurumdan gəlmir. Məni daxildən gələn təhlükə narahat edir. Avropa bəzi ən fundamental dəyərlərindən - ABŞ-ın paylaşdığı dəyərlərdən geri çəkilir", - o deyib.
J.D.Vensin sözlərindən belə bir nəticə çıxıb ki, Vaşinqton Rumıniyada keçirilmiş son prezident seçkilərinin nəticələrinin qeyri-müəyyən səbəbə görə ləğv edilməsindən və bu təcrübənin digər Avropa ölkələrinə yayılması perspektivindən, Avropa dövlətlərinə bu və ya digər müxalifət siyasətinə zidd olan fəalların təqib edilməsindən çox narahatdır. Həmçinin Münhen konfransının təşkilatçılarının Almaniyanın ifrat sağ və ifrat sol partiyalarının nümayəndələrini dəvət etməkdən imtina etməsi də Amerikanı hiddətləndirib.
“Davosda (Dünya İqtisadi Forumu - red) eşitdiyinizin əksinə olaraq, ölkələrimizin vətəndaşları özlərini sadəcə savadlı canlılar və ya qlobal iqtisadiyyatın dəyişdirilə bilən dişliləri kimi görmürlər. Onların rəhbərləri tərəfindən görməzlikdən gəlinmək və ya yerlərinin dəyişdirilməsini istəməmələri isə heç də təəccüblü deyil. Demokratiyanın işi bu böyük sualları seçki qutusunda həll etməkdir. İnsanları rədd etmək, onların qayğılarına məhəl qoymamaq, daha da pisi, medianı bağlamaq, seçkiləri ləğv etmək, insanları siyasi proseslərdən kənarlaşdırmaq heç nəyi qorumur. Əslində, bu, demokratiyanı məhv etməyin ən etibarlı yoludur", - ABŞ-nin vitse-prezidenti deyib.
ABŞ və Şimali Atlantika Alyansına üzv olan Avropa ölkələrinin nümayəndələrinin hər il həmrəyliklərini bir daha təsdiqlədikləri görüşdə J.D.Vensin çıxışı avropalıları sarsıdıb.
Qərb mətbuatı da vitse-prezidentin sözlərinə fərqli reaksiyalar verib. “Foreign Policy” nəşrinə görə, yeni Amerika administrasiyasının mövqeyi Avropa liderlərini “çaşqın” qoyub. “Financial Times” qəzeti J.D.Vensin çıxışını “təxribat” adlandırıb. "The New York Times" qeyd edib ki, onun çıxışı “Donald Trampın Rusiyanın xeyrinə Avropa ilə münasibətlərini pozacağına dair qorxuları gücləndirib”. “Der Spiegel” Amerika nümayəndə heyətinin rəhbərinin çıxışını “transatlantik əlaqələr baxımından tarixi” kimi xarakterizə edərək yazıb ki, Avropa nəhayət tək olduğunu qəbul etməlidir.

Münhen Təhlükəsizlik Konfransının sədri Kristof Heusgen yekun nitqi zamanı emosiyalarını gizlədə bilməyib, onun səsi titrəyib.
"Bu konfrans transatlantik konfrans kimi başladı və vitse-prezident Vensin çıxışından sonra biz ümumi dəyərlər bazamızın artıq ümumi olmadığından qorxmağa məcburuq", - Heusgen çıxışını qısa kəsib.
Münhendə danışıqların ən mənalı hissəsi isə bağlı qapılar arxasında və dəhlizlərdə aparılan çoxsaylı danışıqlarda baş verib. J.D.Vens və ABŞ nümayəndə heyətinin digər nümayəndələrinin çıxışı bazar günü səhər məşhur "Bayerischer Hof" hotelinə toplaşan Avropa xarici işlər nazirlərinin əvvəldən planlaşdırılmamış qapalı iclasında müzakirə edilib. Bazar ertəsi Avropa İttifaqına üzv olan bir neçə ölkənin başçıları Parisdə fövqəladə sammitdə eyni mövzunu müzakirə edəcəklər.
Avropa rəsmilərinin bir neçə açıqlaması belə onların Vensin onlara verdiyi mühazirədən necə qəzəbləndiyini göstərir. Aİ-nin baş diplomatı Kaya Kallas avropalılarla "mübarizə aparmaq" istədiyini bildirib. Litvanın müdafiə naziri Dovile Şakaliene qeyd edib ki, avropalılar vitse-prezidentin bəyanatlarından “şoka düşüblər”. Polşa Seyminin sədri Simon Qolovnia qeyd edib ki, Avropanın “nə müəllimə, nə də mənəvi mentora” ehtiyacı yoxdur. Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrot isə bildirib ki, Avropa “çətin günlərlə üzləşib” və Birləşmiş Ştatlara güvənmədən öz təhlükəsizliyini təmin etməyə davam etmək üçün “çətin qərarlar və hətta gözlənilməz qurbanlar verməli olacaq”.
Vensin çıxışı ən çox Almaniya hökumətinin nümayəndələri tərəfindən tənqid edilib.
"Demokratiyamızla bundan sonra nə olacağına özümüz qərar verəcəyik", - deyən kansler Olaf Şolts Avropa ölkələrinin öz seçkilərinə kənardan, o cümlədən "dost və müttəfiqlər" tərəfindən müdaxiləni qəbul etmədiklərini qeyd edib. Onun şərhindən görünür ki, Almaniya hökuməti yeni Amerika administrasiyasının Bundestaq seçkiləri ərəfəsində sağ populist AfD partiyasına verdiyi dəstəkdən xüsusilə qəzəblənib. "Bu, yersizdir və biz bunu qəti şəkildə rədd edirik", - o vurğulayıb.
Münhendə çıxış edən Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski də ABŞ və Avropanın parçalanmasından danışıb. Onun sözlərinə görə, yeni Amerika administrasiyası müttəfiqlərindən getdikcə daha çox uzaqlaşdığı bir vaxtda Avropa paytaxtlarında heç də hamı Vaşinqtonda nə baş verdiyini hələ dərk etməyib: “Amerikaya bazar kimi Avropa lazımdırmı? Bəli. Bəs müttəfiq kimi necə? Bilmirəm. Vitse-prezident Vens ABŞ və Avropa arasında qurulmuş münasibətlərin sona çatdığını açıq şəkildə bildirdi. Avropa isə buna öyrəşməlidir”.

Zelenskinin sözlərinə görə, Avropa özünü təmin etməlidir və xüsusən də öz silahlı qüvvələrini yaratmalıdır.
Münhendəki ixtilaf Rusiya rəsmilərini isə sevindirib. Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedev, Dövlət Dumasının spikeri Vyaçeslav Volodin Vensin sözlərindən cuşa gəlib. Hətta Federasiya Şurasının vitse-spikeri Konstantin Kosaçev Telegram kanalında qeyd edib ki, kollektiv Qərb artıq mövcud deyil.
Münhendə yalnız Vensin deyil, digər ABŞ rəsmilərinin də çıxışı bir çoxlarını qəzəbləndirib. Donald Trampın xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloqun ABŞ-ın Ukrayna ilə bağlı danışıqlar masasında Avropaya yer görmədiyini bildirməsi narazılığa səbəb olub. Onun sözlərinə görə, Rusiya və Ukrayna münaqişənin həllində iştirak etməlidir və ABŞ vasitəçi kimi çıxış etməyə hazırdır.
Kelloqq Donald Trampın Zelenski və Avropa liderləri ilə telefon danışığından əvvəl Vladimir Putinə zəng etməsi ilə bağlı tənqidləri qəti şəkildə rədd edib: “Bu, Baydenin üç ildir Putinə zəng etmədiyini nəzərə alsaq, çox yaxşıdır. Və əslində, istəsən də, istəməsən də həm rəqiblərinlə, həm də dostlarınla danışmalısan”.
Gözlənildiyi kimi, avropalılar danışıqlardan kənarda qalmasından məmnun deyillər. Almaniya kansleri Olaf Şolts bildirib ki, “Ukraynaya tətbiq edilən sülh heç vaxt Avropada dəstək tapmayacaq”. Xristian Demokrat və Xristian Sosial Birlik blokunun kansler namizədi Fridrix Merz də Rusiya və ABŞ-ın Ukrayna və Avropanın iştirakı olmadan münaqişənin həlli ilə bağlı razılığa gəldiyi vəziyyəti “tamamilə qəbuledilməz” adlandırıb.
Zelenski Moskva ilə Vaşinqton arasında qurulmuş birbaşa dialoqdan daha çox narahat idi. “Ukrayna heç vaxt bizim iştirakımız olmadan bizim arxamızca edilən sövdələşmələri qəbul etməyəcək. Eyni qayda bütün Avropaya şamil edilməlidir. Ukraynasız Ukrayna ilə bağlı heç bir qərar, Avropasız Avropa ilə bağlı heç bir qərar... Biz öz gələcəyimizlə bağlı danışıqlardan kənarlaşdırılsaq, uduzacağıq”, - o, Münhendə deyib.
Beləliklə, budəfəki Münhen Təhlükəsizlik Konfransı avroatlantik məkanın həmrəylik deyil, yeni Amerika administrasiyası ilə köhnə qitə arasında parçalanmanın simvolu oldu...
Modern Təhlil və Araşdırma Qrupu

