Politoloq: “Qafqaz Evi” planı ilə Azərbaycan bölgənin gələcək formatını müəyyənləşdirir

Sülh sazişinin mətni hazırdır

ATƏT-in Minsk qrupuna son verilir, Bakı və İrəvan imzaya hazırlaşır

ABŞ paytaxtında nəzərdə tutulan üçtərəfli görüş - ABŞ Prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında keçiriləcək sammit - yalnız Cənubi Qafqaz üçün deyil, bütövlükdə beynəlxalq diplomatik sistem üçün test xarakteri daşıyır. Açıqlamalara görə, sammitdə sülh sazişi, yaxud "niyyət protokolu" və ya "anlaşma memorandumu" imzalanacaq. Hazırkı mərhələdə Azərbaycanın sülh prosesində sərgilədiyi mövqe həm ardıcıl, həm də praqmatikdir. Bakı dəfələrlə bəyan edib ki, Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılması üçün əsas olan beş prinsip üzərində razılığa gəlinməlidir. Bu prinsiplərin mərkəzində qarşılıqlı suverenliyin tanınması, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası, daxili işlərə qarışmamaq və nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması dayanır. Əgər Vaşinqton görüşündə imzalanacaq sənəd bu prinsipləri ehtiva edəcəksə, real nəticələr doğurması mümkündür. Ermənistan daxilində bu sammitə qarşı açıq və gizli müqavimət formalaşmaqdadır. Ermənistan cəmiyyətində və siyasi dairələrində “real sülh müqaviləsi” imzalanacağı təqdirdə bunun daxili siyasi partlayışa səbəb ola biləcəyi qorxusu var. Bu isə Paşinyan hökumətinin manevr imkanlarını məhdudlaşdırır və onu imitasiya xarakterli sənədlərlə kifayətlənməyə vadar edir.

Politoloq Oqtay Qasımov Sherg.az-a deyib ki, hazırda proseslər ümumən irəliyə doğru gedir. Ekspert xatırladıb ki, bu prosesin təməli mart ayında qoyulub:

 "O zaman Rusiyadan görüşdən qayıdan ABŞ Prezidenti D.Trampın xüsusi nümayəndəsi Bakıya səfər etdi və buradan Vaşinqtona uçdu. Ehtimal ki, proseslər məhz o zamandan ABŞ-nin diqqətindədir. Əbu-Dabi görüşündən sonra isə ABŞ prezidentinin senatorlarla görüşü zamanı səsləndirdiyi fikirlər də bunu göstərir. Tramp qeyd etdi ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülhün əldə edilməsi çox yaxındır. Tramp bunu ABŞ-nin uğuru kimi dəyərləndirir. Həmçinin, özünün sülhpərvər missiyasını nümayiş etdirmək üçün növbəti bir münaqişədə vasitəçilik etməyə çalışır. Nəzərə alaq ki, Tramp indiyədək Rusiya-Ukrayna, İsrail-Həmas, o cümlədən Pakistan-Hindistan, Tayland-Kamboca arasında vasitəçiliklə məşğul olub. İki vasitəçilikdə Ağ Ev rəhbərinin müsbət vasitəçiliyi ortadadır. Hindistan-Pakistan konflikti və Tayland-Kamboca münaqişəsində məhz Trampın səyi nəticəsində dayandırıldı. Amma Rusiya-Ukrayna və İsrail-Həmas toqquşmalarında hələlik nəticələr yoxdur. Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh istiqamətində ciddi məsafə qət edilib. Sülh sazişinin mətni razılaşdırılıb. Sadəcə olaraq onun imzalanması üçün Azərbaycanın irəli sürdüyü iki təklif yerinə yetirilməlidir".

Siyasi şərhçinin fikrincə, məhz bu təkliflərdən biri qəbul ediləcək və icraya yönəldiləcək: 

"Yəni tərəflər birgə ATƏT-in Minsk qrupundan çıxmaqla bağlı sənəd imzalayacaqlar. Bu, kifayət qədər ciddi məsələdir. Eyni zamanda dövlət başçıları sülh prosesini bəyan edəcəklər. Ərazi bütövlüyünə hörmət və suverenliyin qəbulu ilə bağlı açıqlamalar olacaq. Xüsusilə Zəngəzur dəhlizinin açılışı ilə bağlı atılacaq addımlar da önəmlidir. Məlumata görə, Ermənistan tərəfi ABŞ-yə məxsus şirkətin Zəngəzur dəhlizinə nəzarət etməsinə razılığını verib. Ümumiyyətlə, Vaşinqton görüşü çox əhəmiyyətlidir. Bu, həm də Cənubi Qafqaz üçün yeni bir mərhələnin başlanğıcı sayılır. Sülhün imzalanması bölgənin durumunu ciddi şəkildə dəyişəcək. Gələcəkdə Azərbaycanın təklif etdiyi formatda "Qafqaz Evi" ideyasının reallaşması, üç region ölkəsinin sıx əməkdaşlıq formatı ilə bağlı mərhələnin başlanması deməkdir. Şübhəsiz ki, bu prosesə mane olmaq istəyən dövlətlər də var. Rusiya Cənubi Qafqazdakı mövqelərinin itirilməsindən heç də məmnun deyil. Moskva hansısa formada prosesə mane olmağa, əngəl törətməyə çalışacaq".