Prezidentin Ağdam səfəri: Postmünaqişə dövründə suverenliyin siyasi təsdiqi və “Böyük Qayıdış”ın yeni mərhələsi

Prezident İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın Ağdama səfəri bir yaşayış kompleksinin açılışı kimi görünə bilər, amma siyasi məna baxımından bu addım daha geniş kontekstdə postmünaqişə dövrünün “dövlət quruculuğu” mərhələsində oxunmalıdır.

Ağdam kimi simvolik şəhərdə məskunlaşmanın yeni mərhələsinin başlanması dövlətin əsas xəttini açıq göstərir: müharibədən sonra proses yalnız bərpa deyil, siyasi legitimliyin möhkəmləndirilməsi, idarəetmənin institusionallaşdırılması və yeni reallığın daxildə və xaricdə dönməzliyinin təsdiqidir. Bu səfər həm rəmzi, həm də praktiki mesaj daşıyır: “qayıdış” artıq sadəcə niyyət və şüar yox, idarə olunan, mərhələli və planlı dövlət siyasətidir.

Siyasi aspektin əsas qatı “Böyük Qayıdış”ın dövlət ideologiyası səviyyəsinə yüksəldilməsidir. Dövlət burada klassik humanitar ritorikadan daha çox, siyasi proses kimi “yerli idarəetmə və suverenlik” konseptini qurur. Köçkünlərin geri dönüşü, yaşayış mühitinin qurulması, sosial həyatın bərpası-bunların hamısı suverenliyin sadəcə sərhəd və bayraqla deyil, əhali və gündəlik həyatla möhkəmləndiyini göstərən siyasi mesajdır. Yəni, Ağdamda ev açarı təkcə ailəyə təqdim edilən sənəd deyil. Dövlətin “bu torpaqda yaşayış var, bu idarəetmə var, bu gələcək var” deməsidir. Bu, postmüharibə mərhələsində legitimliyin ən təsirli təsdiq formalarından biridir.

Səfərin ikinci siyasi xətti kollektiv yaddaşın dövlət narrativinə çevrilməsidir. Prezidentin çıxışında Ağdamın dağıdılması, işğal dövrünün ağır xatirələri, beynəlxalq mühitin laqeydliyi və ikili standartları ardıcıl şəkildə vurğulanır. Bu vurğuların məqsədi təkcə keçmişi xatırlatmaq deyil. Siyasi psixologiya baxımından cəmiyyətin “nəyə görə bu mərhələyə gəldik” sualına vahid cavab vermək, gələcək nəsillərə də bu tarix şüurunu ötürməkdir. Yəni “unutmamalıyıq” çağırışı emosional cümlə kimi deyil, siyasi davamlılıq mexanizmi kimi işləyir: dövlət gələcəkdə təhlükəsizlik və milli mövqe ilə bağlı qərarlarını bu yaddaşa söykəməklə ictimai konsensusu qorumaq istəyir.

Üçüncü siyasi qat regional təhlükəsizlik və çəkindirmə mesajıdır. Bir tərəfdən sülh prosesinin getdiyi vurğulanır, digər tərəfdən “ayıq olmaq”, “güclü olmaq”, “ordu potensialının artırılması” kimi mesajlar ön plana çıxır. Bu, həm daxili auditoriyaya, həm də xarici aktorlara yönəlmiş ikili xəttdir: Azərbaycan sülh gündəliyini aparır, amma təhlükəsizliyi riskə atacaq yumşalma nümayiş etdirmir. Bu, postmünaqişə dövründə ən əsas siyasi balanslardan biridir. Dövlət göstərir ki, sülh istəyi zəiflik kimi yozulmamalıdır və gələcək təhlükəsizlik arxitekturası yalnız diplomatiya ilə deyil, güc amili ilə də qorunacaq.

Dördüncü xətt idarəetmənin mərkəzləşmiş şəkildə təqdim edilməsidir. Prezidentin şəxsi iştirakı, rəsmi nümayəndənin məlumat verməsi, sakinlərlə birbaşa ünsiyyət və açar təqdimatı “idarəetmə məsuliyyəti”ni birbaşa siyasi rəhbərliklə bağlayır. Bu, klassik siyasi kommunikasiya üsuludur: həyata keçirilən layihələr təkcə dövlət qurumlarının işi kimi yox, siyasi liderliyin strateji xətti kimi təqdim olunur. Nəticədə bərpa prosesi texniki proses olmaqdan çıxır və siyasi münasibətə çevrilir: vətəndaşla dövlət arasında “qayıdış müqaviləsi” formalaşır: dövlət şərait yaradır, vətəndaş geri dönür və məskunlaşma ilə suverenliyi daha da möhkəmləndirir.

Beşinci siyasi qat Ağdamın gələcək statusunun qurulmasıdır. Ağdam təkcə yaşayış məntəqəsi kimi yox, yeni iqtisadi-sosial cazibə mərkəzi kimi təqdim olunur. Burada ideya sadədir: əhalinin qayıdışı yalnız evlə bitməməlidir, bölgə öz iqtisadi ritmini tapmalıdır ki, məskunlaşma dayanıqlı olsun. Bu, siyasi baxımdan çox önəmlidir, çünki dayanıqlı məskunlaşma suverenliyin ən real dayağıdır. Əgər şəhər yalnız tikinti meydançası olaraq qalsa, bu, “qayıdış”ın sosial dərinliyini zəiflədər. Ona görə, Ağdamın inkişafı “tam bir şəhər” modeli kimi təqdim edilir və bu model ölkə miqyasında postmünaqişə idarəetməsinin nümunəsinə çevrilir.

Nəticə olaraq, Ağdama səfər sırf açılış tədbiri deyil, postmüharibə dövrünün siyasi xəritəsini formalaşdıran addımdır. Burada əsas məqsəd bir neçə paralel mesajı eyni anda verməkdir: qayıdış dönməzdir, suverenlik real həyatla möhkəmlənir, dövlət idarəetməsi işləkdir, təhlükəsizlik xətti zəifləməyəcək və Qarabağın gələcəyi artıq “bərpa” yox, “normal həyatın qurulması” mərhələsinə keçib. Bu, Azərbaycan üçün həm daxili siyasi sabitlik, həm də regional reallıqların idarə olunması baxımından strateji məna daşıyan bir səfərdir.

Züriyə Qarayeva