Qarşılıqlı tələblər və keçilməz “qırmızı xətlər” Tezliklə sülh olmayacaq

Maksim Yali: “Amerika tərəfinin işğal olunmuş ərazilərin Rusiya ərazisi kimi tanınmasını tələb edəcəyinə dair heç bir əlamət yoxdur”

Volodimir Volya: “Ukrayna üçün xilasedici vasitələrdən biri Trampın fəaliyyətinə Respublikaçılar Partiyasının daxilindəki müxalifət ola bilər”

Oleksandr Krayev: “ABŞ indi yalnız Rusiyanın şərtləri ilə sülhə razılaşa bilməz, çünki bu, Tramp üçün siyasi intihar demək olardı”

Vadim Denisenko: “Tramp üçün əsas məqsəd hələ də danışıqların əsas başlanğıc nöqtəsi olaraq atəşkəsdir”

ABŞ Prezidenti Donald Trampın andiçmə mərasimindən sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə ikinci telefon söhbətinin əsas nəticəsi o oldu ki, Amerika lideri üçün Ukraynada tezliklə sülhə nail olmaq istəyinin həyata keçməsi son dərəcə çətin görünür. Bu, Moskva və Kiyevi hər iki tərəf üçün məqbul razılaşma əldə etməyə inandırmaq, hətta Ukraynaya ciddi təzyiq göstərməklə belə, eyni zamanda, Rusiya ilə yaltaq sövdələşmələr aparmaqla da mümkün deyil. Putinlə uzun telefon danışıqlarından əldə edilən maksimum effekt tərəflərin danışıqlara razı olması olub.

Telefon danışıqlarının konkret heç nəyə gətirib çıxarmayacağı bir neçə faktoru nəzərə alaraq aydın idi. Xatırladaq ki, fevralın əvvəlində Tramp və Putin arasında ilk dialoq zamanı sonuncu Ukraynada tezliklə nizamlanmanın “danışıqlar yolu ilə əldə oluna biləcəyi” barədə razılığa gəlib.

Rusiya Ukraynanın onun tərəfindən işğal edilmiş dörd bölgəsinin Rusiya tərəfindən rəsmi tanınması, neytrallıq və bloklara qoşulmama tələbləri, hərbi potensialın məhdudlaşdırılması, xüsusən də Ukrayna ordusunun şəxsi heyətinin sayının azaldılması və s. haqqında çoxdankı ultimatumunu irəli sürməkdə davam edir. Bundan əlavə, Trampla ikinci telefon danışığı ərəfəsində Putin hətta müvəqqəti atəşkəs üçün də qəbuledilməz şərtləri əvvəlcədən irəli sürdü: Ukrayna səfərbərlikdən imtina etməli, tərəfdaşları isə silah tədarükünü dayandırmalıdır.

Öz növbəsində, Ukrayna da danışıqlar mövzusu olmayan “qırmızı xətlərini” açıqlayıb. Söhbət Krımın və Rusiya tərəfindən müvəqqəti olaraq işğal olunmuş, Rusiyanın “özününkü kimi” görməyə üstünlük verdiyi digər ərazilərin statusundan, Ukrayna ordusunun sayında məhdudiyyətlərdən, Ukraynanın müəyyən ittifaqlarda - Aİ və ya NATO-da iştirak seçimindən, eləcə də ordunun müdafiə imkanları və imkanlarının məhdudlaşdırılmasından gedir.

Ukraynanın xarici işlər naziri Andrey Sibiqanın sözlərinə görə, yuxarıda qeyd olunanlar Ukraynanın bütün tərəfdaşlarının bildiyi əsas məsələlərdir. Deməli, heç kim, xüsusən də Rusiya Kiyevin necə və hara üz tutacağına qərar verməməlidir. Ancaq ədalət naminə, bu "qırmızı xətlərin" uzun müddət saxlanmalı olduğunu başa düşməyə dəyər.

Məsələn, Rusiyanın işğal etdiyi bütün ərazilərdən və onlara olan iddialarından danışanda etiraf etməliyik ki, onları hərbi yolla geri qaytarmaq mümkün olmayacaq. Ancaq bu, onlardan imtina etmək demək deyil. Belə ki, ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubio danışıqların hansısa mərhələsində Ukraynanın potensial əraziləri itirməsinin müzakirə edildiyini bildirərkən, ona diqqət yetirmək lazımdır ki, hazırda heç kim Ukraynanın işğal olunmuş rayonlarının Rusiya ərazisi kimi hüquqi tanınmasını bəyan etmir.

"Hələ ki, Amerika tərəfinin onların Rusiya ərazisi kimi tanınmasını tələb edəcəyinə dair heç bir əlamət yoxdur. Bu, açıq-aydın, təkcə Ukrayna üçün deyil, həm də beynəlxalq ictimaiyyət üçün əsl "qırmızı xətt”dir. Axı, beynəlxalq müqavilələrdə təsbit olunmuş müharibədən sonrakı sərhədlərin dəyişdirilməsi və onların tanınması hazırkı dünya düzənini tamamilə məhv etməkdir", - Ukrayna Elmlər Akademiyasının siyasi elmlər namizədi, akademik Maksim Yali UNİAN-a açıqlamasında deyib.

Bununla belə, onun fikrincə, Ukraynadan çox güman ki, Rusiyanın işğal olunmuş ərazilər üzərində de-fakto nəzarətini tanıması, onu hərbi yardımın dayandırılması ilə şantaj etməsi tələb olunacaq.

Bu, Ukraynanın NATO-ya daxil olmaq niyyəti ilə oxşar hekayədir. Birincisi, bəzi ukraynalı analitiklər hesab edirlər ki, Ukraynanın ehtimal olunan üzvlüyü zamanı Alyans indiki formada mövcudluğunu dayandıra bilər. İkincisi, Avropada ABŞ olmadan öz şərq cinahını müdafiə etmək məcburiyyətində qalacağı ilə bağlı artıq əsassız qorxular yoxdur. Yəni yəqin ki, Alyansın təhlükəsizlik çətirinə deyil, öz qüvvələrinə arxalanırlar.

Eyni zamanda, bu, Avropa ölkələrini öz ittifaqlarını yaratmağa sövq edə bilər. Ukrayna da burada istisna deyil.

"Bizim Alyansın ayrı-ayrı üzv ölkələri ilə ittifaqlar yaratmaq suveren hüququmuz var. Və bu cür situasiya ittifaqları artıq İkinci Dünya müharibəsinin bitməsindən sonra yaranmış institutları əvəz edir", - Yali qeyd edib.

Politoloq Volodimir Volya isə deyib ki,  əslində, İkinci Dünya müharibəsindən sonra formalaşan bütün tanış dünya nizamı indi alt-üst olub: “Buna səbəb xüsusilə ABŞ Prezidenti Donald Trampın ambisiyalarıdır. Onun administrasiyasının hərəkətlərini amerikan-mərkəzçilik, “öncə Amerika” siyasəti, MAGA və s. ilə izah etmək olar. Ancaq həyəcanverici siqnalları görməmək çətindir. Həm Kanadanın 51-ci ştat olması kimi iddiaları, həm də Qrenlandiyanın qaçılmaz ilhaqı ilə bağlı deyilənləri nəzərdə tuturam. Baxmayaraq ki, bu, yalnız bəyanatlar səviyyəsində baş verir. Amma müəyyən göstərici sayıldığı üçün həyəcanverici olmalıdır".

Onun fikrincə, Ukrayna üçün xilasedici vasitələrdən biri Donald Trampın fəaliyyətinə Respublikaçılar Partiyasının daxilindəki müxalifət ola bilər: “Ümid edirəm ki, Amerika siyasətində, respublikaçılar arasında hələ də sağlam düşüncəli bir neçə adam var ki, onlar Ukraynanın alqı-satqısı ilə bağlı istənilən cəhdə qarşı çıxacaqlar. Əgər Ukrayna və Avropa Rusiyaya qarşı mübarizəni dayandırmasalar, bu fonda ABŞ-a qarşı mübarizə aparan bir vasitə kimi görünə bilər. Bu da onun siyasətinə təsir edə bilər”.

“Hər halda, Ukrayna təslim olmamalı və öz mövqelərini müdafiə etməyə çalışmalıdır. Avropalı müttəfiqləri cəlb etməklə bütün mümkün kanallar vasitəsilə Amerika Prezidentinə Putinin əslində ona xor baxdığını və onu böyük danışıqlar aparan şəxs hesab etmədiyini göstərmək lazımdır”, - Volya vurğulayıb.

“Ukrayna Prizması” Xarici Siyasət Şurasının eksperti Oleksandr Krayev isə deyib ki, Ukraynanın öz mövqeyini müdafiə etmək üçün çoxlu vasitələri yoxdur: "Ukrayna ordusunun uğurları və nadir torpaq metalları üzrə sazişə avropalı tərəfdaşların dəstəyindən başqa, əslində öz mövqeyini müdafiə etmək üçün o qədər də çox vasitə yoxdur. Bununla belə, Putinin öz öhdəliklərinə əməl etmək istəməməsi Ukraynanın xeyrinə ola bilər. Putin 2014-cü ildə olduğu kimi, bəzi ilkin şərtlərlə razılaşa və sonra onları poza, öz mövqeyini irəli sürə, atəşkəs rejiminin pozulmasına dair öz baxışını ortaya qoysa, tərəfdaşlar bunu başa düşəcəklər. Bu, əlbəttə ki, Trampı qıcıqlandıra bilər”.

Krayev bildirib ki, qlobal miqyasda Ukrayna ABŞ-ın Rusiya-Ukrayna sülhü baxışına təsir edə bilməz: “Lakin ABŞ indi yalnız Rusiyanın şərtləri ilə sülhə razılaşa bilməz, çünki bu, Tramp üçün siyasi intihar demək olardı. Sülh sazişlərinin işləməsi üçün bütün tərəflərin razılığı lazımdır. Amma Tramp üçün Ukraynanı əvəzləmək və Rusiyanın sülh formatını təbliğ etmək siyasi intihar deməkdir. Axı burada əsas müşahidəçi var - Çin. Tramp Çinə imkan verə bilməz ki, tərəfdaşlarını və müttəfiqlərini qoruya bilməyəcəyini görsün".

Onun fikrincə, Tramp üçün Rusiyanın müəyyən razılaşmalar əldə etmək istəmədiyini göstərmək, eyni zamanda, Kiyev və Moskvaya təzyiqləri davam etdirmək daha maraqlı olardı.

“Tramp üçün əsas məqsəd hələ də danışıqların əsas başlanğıc nöqtəsi olaraq atəşkəsdir. Bizim üçün indi çox vacibdir ki, Ağ Ev Rubio vasitəsilə Ukraynaya yardımın, o cümlədən kəşfiyyat məlumatlarının verilməsinin dayandırılması mövzusunun ümumiyyətlə müzakirə olunmadığını bəyan edib. Hansı ki, Kreml bunu sülh danışıqlarının davam etdirilməsi üçün əsas tələbi kimi təqdim edir”. Bu sözləri isə politoloq Vadim Denisenko qeyd edib. Bildirib ki, “təəssüf ki, bütün bunlar onu göstərir ki, Putinin nöqteyi-nəzərindən Tramp öz əsas funksiyasını yerinə yetirib - Rusiyanı yenidən beynəlxalq danışıqlar prosesinə cəlb edib: “Təəssüf ki, bu, Rusiyanın yaramaz ölkə, təcavüzkar və cinayətkar kimi deyil, bərabərhüquqlu subyekt kimi qəbul edilməsinə yönəlib. İndi Rusiya təkcə Ukrayna və Avropaya deyil, ABŞ-a da şərtlər diktə etməyə çalışacaq”.