Tacikistan Azərbaycan münasibətləri: Qardaşlıqdan strateji tərəfdaşlığa doğru sabit və sistemli inkişaf

Tacikistan ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlər son illərdə sabit və sistemli şəkildə inkişaf edir. Bu münasibətlərin təməlində qardaşlıq, dostluq və qarşılıqlı dəstək prinsipləri dayanır. Hər iki ölkə ortaq tarixi, mədəni və mənəvi dəyərlərə malik olmaqla yanaşı, siyasi baxımdan da bir-birinə yaxın mövqelər nümayiş etdirir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Düşənbədə keçirilən MDB Dövlət Başçıları Şurasının iclasında vurğuladığı kimi, bu münasibətlər sadəcə diplomatik formalardan ibarət deyil, əksinə, konkret əməkdaşlıq layihələri və qarşılıqlı maraqlara əsaslanan strateji istiqamətlər üzrə inkişaf edir.
Münasibətlərin inkişafında dövlət başçıları arasında mövcud olan səmimi və yüksək səviyyəli dialoq mühüm rol oynayır. İlham Əliyev və Emoməli Rəhmonun mütəmadi görüşləri, ikitərəfli və çoxtərəfli platformalarda fikir mübadilələri, qarşılıqlı anlaşma və inamı gücləndirir. Bu dialoqlar nəticəsində yeni əməkdaşlıq istiqamətləri müəyyən edilir, mövcud olan imkanlar daha real layihələrə çevrilir. Xüsusilə iqtisadiyyat, sənaye, ticarət və nəqliyyat sahələrində əməkdaşlığın genişləndirilməsi hər iki ölkənin inkişaf gündəminə uyğundur.
İki ölkə arasında çoxsahəli əməkdaşlıq əlaqələri formalaşıb. Nəqliyyat və logistika sahəsində potensialın reallaşdırılması üçün birgə layihələrə ehtiyac duyulur. Tacikistanın coğrafi baxımdan Mərkəzi Asiyada yerləşməsi, onun regionlararası daşımalar üçün tranzit mərkəzinə çevrilməsi ideyasını aktuallaşdırır. Azərbaycanın isə Cənubi Qafqazda yerləşməsi və Xəzər dənizi vasitəsilə Asiya ilə Avropanı birləşdirən enerji və nəqliyyat dəhlizlərinin kəsişməsində olması bu əməkdaşlığa strateji mahiyyət verir.
İctimai və mədəni sahələrdə də əlaqələr getdikcə güclənir. Ortaq tarix və mədəniyyət irsi iki xalq arasında qarşılıqlı hörmət və anlayışı artırır. Mədəni tədbirlər, təhsil mübadiləsi proqramları, tələbə layihələri və ortaq elmi-tədqiqat təşəbbüsləri münasibətləri daha da dərinləşdirir. İnsanlararası təmaslar yalnız dövlət səviyyəsində deyil, cəmiyyətlər səviyyəsində də inteqrasiyanın güclənməsinə səbəb olur.
Bununla yanaşı, bəzi çətinliklər də mövcuddur. Tacikistanın mürəkkəb relyefi və infrastrukturun yetərincə inkişaf etməməsi nəqliyyat əlaqələrinin genişləndirilməsində müəyyən çətinliklər yaradır. Eyni zamanda ticarət balansının qorunması, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi və logistika xərclərinin azaldılması kimi məsələlər də tərəflərin diqqət mərkəzində olmalıdır. MDB məkanında və yaxın regionlarda baş verən geosiyasi dəyişikliklər də əməkdaşlıq prosesinə birbaşa təsir göstərə bilər.
Gələcəkdə münasibətlərin daha da inkişaf etdirilməsi üçün bir sıra istiqamətlər prioritet olaraq götürülə bilər. Bunlara orta və uzun məsafəli nəqliyyat xətlərinin inkişaf etdirilməsi, dəmir yolu və yükdaşıma şəbəkələrinin qurulması, tranzit imkanlarının genişləndirilməsi daxildir. İqtisadi sahədə birgə sənaye parklarının yaradılması, texnologiya transferi, investisiya təşviq mexanizmlərinin tətbiqi tərəfdaşlığın möhkəmlənməsinə imkan verə bilər. Eyni zamanda sərbəst ticarət sazişlərinin imzalanması və gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi də vacibdir. Elm, təhsil və mədəniyyət sahələrində əməkdaşlığın inkişafı insanlar arasında etimadı və anlayışı gücləndirəcək. Enerji resurslarının birgə istifadəsi, hidroenerji və qaz layihələrinin regional sistemə inteqrasiyası da tərəflər üçün iqtisadi səmərə gətirə bilər.
Tacikistan və Azərbaycan arasındakı münasibətlər qarşılıqlı etimad, hörmət və ortaq maraqlara əsaslanan strateji tərəfdaşlıq modelinə doğru inkişaf edir. Prezident İlham Əliyevin bu münasibətləri "ardıcıl və sistemli inkişaf edən" kimi dəyərləndirməsi, iki ölkə arasında mövcud olan yüksək siyasi iradəni və geniş əməkdaşlıq potensialını əks etdirir. Bu münasibətlərin daha da möhkəmlənməsi üçün isə həm regional, həm beynəlxalq kontekstdə səmərəli koordinasiya və strateji baxış tələb olunur.
Kənan Quliyev,
YAP Laçın rayon təşkilatının məsləhətçisi