Tarixi dəyişə biləcək yeni kəşf: Skeletlərdə hamiləlik testi

Min illər əvvələ aid insan qalıqlarında hamiləliyin müəyyən edilməsi indiyədək demək olar ki, mümkünsüz hesab olunurdu. Lakin yeni elmi araşdırma bu sahədə dönüş yaradaraq arxeologiyada mümkün olmayanı reallığa çevirir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, keçmişdə yaşamış insanların hamilə olub-olmadığını arxeoloji qeydlər vasitəsilə müəyyənləşdirmək indiyədək yalnız çox nadir hallarda – qarın boşluğunda döl qalıqları aşkar ediləndə mümkün olurdu. Ancaq son elmi irəliləyiş sayəsində artıq insan skeletlərindən hormonların aşkarlanması yolu ilə hamiləlik izlərini müəyyən etmək mümkündür.

Aparılan araşdırma göstərib ki, insanlara məxsus sərt toxumalarda – yəni sümük və dişlərdə – estrogen, progesteron və testosteron hormonlarını aşkarlamaq olar. Bu tapıntı qədim dövrlərdə baş vermiş hamiləliklərin müəyyənləşdirilməsi üçün mühüm göstərici sayılır.

Müasir hamiləlik testləri qısa müddət ərzində sidikdə qalan insan xorionik qonadotropin (hCG) hormonunu aşkarlayır. Lakin bu hormonun qədim qalıqlarda saxlanması mümkün olmadığından, arxeoloji tədqiqatlarda istifadə edilə bilmir.

Tədqiqatçılar bildiriblər ki, keçmişdəki qadınların reproduktiv tarixini doğru şəkildə bərpa etmək və onların sosial-mədəni təcrübələrini dəyərləndirə bilmək üçün skelet qalıqlarından hamiləlik faktını etibarlı şəkildə müəyyənləşdirən yeni üsullara ehtiyac var.

Bu məqsədlə aparılan tədqiqat çərçivəsində eramızın I–XIX əsrləri arasına aid on nəfərin qalıqları təhlil edilib. Onlardan üçü kişi, yeddisi isə qadın olub. Qadınlardan ikisinin qalıqlarında döl aşkar edilib, ikisi isə yeni doğulmuş körpələri ilə birlikdə dəfn olunub.

Sərt toxumalarda hormon izləri

Tədqiqatçılar sümüklərdən, dişlərdən və diş daşlarından götürülən nümunələri toz halına salaraq yeni hazırlanmış fermentlə əlaqəli immunosorbent analiz (ELISA) üsulu ilə hormon səviyyələrini araşdırıblar.

Nəticələr diqqətçəkici olub: XI–XIV əsrlərə aid hamilə qadının diş və sümük nümunələrində yüksək progesteron səviyyələri müəyyən edilib. XVIII–XIX əsrlərə aid başqa bir qadının sümük nümunələrində də oxşar artım qeydə alınıb. V–VI əsrlərə aid və körpələri ilə birlikdə dəfn edilmiş iki qadının diş daşlarında isə orta səviyyədə progesteron aşkarlanıb. Maraqlıdır ki, bu dörd qadının heç birinin sümük və diş toxumalarında testosteron tapılmayıb.

Yeni metod tarixi dəyişə bilər

Tədqiqat müəlliflərinin fikrincə, diş strukturlarında və diş daşında yüksək progesteron, sümüklərdə estrogenin varlığı və testosteronun yoxluğu, ölüm zamanı hamiləliklə uyğun göstəricilərdir. Bu da yeni hormon aşkarlama metodunun qədim insanlarda hamiləliyi müəyyənləşdirmək üçün istifadə edilə biləcəyini göstərir.

Araşdırma "Journal of Archaeological Science" jurnalında dərc olunub. Alimlər bildiriblər ki, metod hələ ilkin mərhələdədir və nəticələrin tam dəqiqləşməsi üçün əlavə tədqiqatlara ehtiyac var. Lakin bu yanaşma təkmilləşdirilərsə, qədim cəmiyyətlərin doğum və ailə tarixinə baxış tərzini köklü şəkildə dəyişə bilər.

Aydın