Tədqiqat: Diabet beyin fəaliyyətinə Altsheymerə bənzəyən təsir göstərir

Əvvəlki tədqiqatlar göstərib ki, 2-ci tip diabetli xəstələr psixiatrik və neyrodegenerativ xəstəliklərə daha çox məruz qalırlar, lakin bu əlaqənin təbiəti zəif başa düşülürdü.

AZƏRTAC “Journal of Neuroscience” jurnalına istinadla xəbər verir ki, Las-Veqasdakı (ABŞ) Nevada Universitetinin bir qrup psixoloq və neyrobioloqu bu yaxınlarda aşkar ediblər ki, şəkərli diabet beynin koqnitiv və emosional proseslərdə mühüm rol oynayan ön sinqulyasiya qabığına Altsheymer xəstəliyinə bənzər şəkildə təsir göstərə bilər.

Mütəxəssislər şəkərli diabet və Altsheymer xəstəliyi arasında əlaqəni uzun müddətdir araşdırırlar. Onlar əvvəllər aşkar etmişdilər ki, xroniki hiperqlikemiya və ya qanda artıq şəkər iş yaddaşını pozur və bununla bağlı sinir fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir.

Yeni tədqiqatda alimlər beynin anterior singulat korteksinə (ACC) diqqət yetiriblər. Bu nahiyə mükafat gözləmək, qərar qəbul etmə, motivasiya, empatiya, impulslara nəzarət və emosiyaların tənzimlənməsi kimi əsas idrak proseslərində iştirak edir. Laboratoriya siçovulları üzərində təcrübə aparan tədqiqatçılar yüksək qan qlükoza səviyyəsinin gəmiricilərin beyin fəaliyyətinə və davranışına necə təsir etdiyini müşahidə ediblər.

Tədqiqatlar göstərir ki, şəkərli diabet anterior singulat korteksi pozur, mükafat emalını və yaddaş siqnallarını boğur, erkən Altsheymer xəstəliyində müşahidə olunan pozulmalara bənzər yüngül koqnitiv pozğunluqlara səbəb olur.

Təcrübələrdə diabetli siçovullar sağlam siçovullara nisbətən şirin yemək kimi bir mükafata daha güclü ümid bəslədiklərini göstəriblər. Bundan əlavə, mükafat aldıqdan sonra diabetli olmayan gəmiricilər şirniyyatın dadına baxmaq üçün fasilə verdilər, diabetli siçovullar isə tez növbəti müalicəyə keçdilər.

Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, əngəllənən mükafat qavrayışı Altsheymer xəstəliyində təsirlənən başqa bir əsas sahə olan hipokampusdan ön singulat korteksə zəif siqnal ötürülməsi ilə bağlıdır. O, məkan və avtobioqrafik yaddaş proseslərində iştirak edir.

Alimlərin izah etdiyi kimi, hipokampus subyektlərə harada olduqlarını "deyirdi" və onlar ön singulat korteksin köməyi ilə müəyyən hərəkətlərin mükafat gətirəcəyini başa düşdülər. Bütün bunlar birlikdə, yaddaşda “təzyiq” olmalıdır və subyektləri müəyyən bir yerin mükafatla əlaqəli olduğunu xatırlamağa məcbur etməlidir. Ancaq diabetli siçovullarda belə olmayıb.

Tədqiqatın nəticələri diabetin yayılması baxımından vacibdir. Dünya miqyasında bu xəstəliklə yaşayan yetkinlərin sayının 2022-ci ildə 800 milyonu keçdiyi təxmin edilir ki, bu da 1990-cı ildən bəri dörd dəfədən çoxdur. Nevada Universitetinin psixologiya professoru Ceyms Haymanın başçılıq etdiyi tədqiqat qrupu neyrodegenerativ pozğunluqlar və ön sinqulyasiya korteksinin disfunksiyası arasındakı əlaqəni öyrənməyə davam etməyi planlaşdırır.

Mütəxəssislər əlavə ediblər ki, ACC emosiyaların tənzimlənməsində iştirak etdiyi üçün onların işinin nəticələri diabet xəstələrinin depressiya və anhedoniya (zövq ala bilməmə) kimi əhval pozğunluqları üçün yeni müalicə üsulları tapmaqda əsas rol oynaya bilər.