Icma.az
close
up
RU
TÜRK BİRLİYİNİN ARXİTEKTURASI YENİDƏN FORMALAŞIR

TÜRK BİRLİYİNİN ARXİTEKTURASI YENİDƏN FORMALAŞIR

Icma.az, Hurriyyet saytından verilən məlumata əsaslanaraq xəbər yayır.

Hazırda XXI əsrin üçüncü onilliyində yaşayırıq. krayna müharibəsindən sonra geosiyasi reallıqlar yenidən cızılır. Dünyanın müxtəlif  regionlarında, o cümlədən Avrasiya məkanında yaranmış yeni güc balansı yalnız siyasi deyil ; həm də ideoloji səviyyədə yeni mərkəzlərin formalaşmasına səbəb olur. Yeni güc mərkəzlərinin  formalaşması fonunda Türk dünyasının dirçəlişi və inteqrasiyası da təsadüfi proses deyil. Bu proses  sistemli şəkildə formalaşan yeni geosiyasi arxitekturanın əsas sütunlarından biridir.

Son illər Türkiyənin Orta Asiya ; yəni, tarixi Türküstan regionuna yönəlmiş siyasəti ardıcıllıqla davam edir.
Ankara artıq yalnız diplomatik deyil ; təhsil, müdafiə, miqrasiya və texnoloji əməkdaşlıq kimi strateji sahələrdə də “yumşaq güc” elementlərini  praktik olaraq həyata keçirir.
Bu günlərdə Özbəkstanın paytaxtı Daşkənd şəhərində  keçirilən Türkdilli Universitetlər Birliyinin 8-ci Baş Assambleyası bu baxımdan dönüş nöqtəsidir.
Tədbirdə 70-dən çox universitetdən 200 alim iştirak edib, 20-dən çox əməkdaşlıq müqaviləsi imzalanıb. Bu, sadəcə akademik əməkdaşlıq deyil — vahid türk təhsil məkanının təməl daşlarının qoyulmasıdır.
Türkiyə təhsil standartlarının tədbiqi, ortaq proqramların yaradılması və türk tələbələr üçün təqaüd mexanizmlərinin genişləndirilməsi -- Ankara üçün ideoloji və mədəni liderlik missiyasının zəruri hissəsidir. 
Artıq “Türk universitetləri diplomu” anlayışı tədricən geosiyasi brend səviyyəsinə yüksəlir.
Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində fəaliyyət göstərən Türk Dövlətləri Parlament Assambleyası (TÜRKPA) da bu arxitekturanın mühüm sütunlarından biridir. 
Dil birliyindən başlayaraq, qanunvericilik sistemlərinin yaxınlaşdırılması istiqamətində atılan addımlar -- vahid hüquqi platforma üçün baza yaradır.
TÜRKPA-nın təşəbbüsü ilə hazırlanan “vahid qanun platforması”-- türk, azərbaycan, qazax, qırğız və özbək dillərində işləyir və bu dillərin lüğət bazasını müqayisəli şəkildə təqdim edir. Bu layihə dil, hüquq və idarəçilik inteqrasiyasını bir sistemdə birləşdirir — yəni “Türk birliyi” artıq yalnız mədəni ideya deyil, idarəçilik və normativ reallıq halına gəlir.
Türkiyənin hərbi təcrübəsi və NATO standartlarına əsaslanan təlim proqramları türk dövlətlərinin ordularında vahid taktiki və strateji anlayışların formalaşmasına şərait yaradır. 
Türk zabitlərinin, pilotlarının və sərhəd mühafizəçilərinin Türkiyədə yetişdirilməsi ortaq təhlükəsizlik doktrinası anlayışını gücləndirir. Bu, yalnız müdafiə əməkdaşlığı deyil — geosiyasi şüurun formalaşdırılması prosesidir.
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın türkdilli xalqlara əmək hüquqlarının sadələşdirilməsi ilə bağlı fərmanı -- Türk dünyasının iqtisadi və sosial inteqrasiyasına ciddi təkan verdi. Artıq türk respublikalarının vətəndaşları Türkiyədə daha sərbəst şəkildə işləyə bilirlər.
Bu qərar yalnız miqrasiya siyasətinin liberallaşdırılması deyil ;  vahid əmək bazarının təməlidir. Orta Asiyadan Türkiyəyə yönələn əmək axını - həm sosial, həm də iqtisadi cəhətdən birgə gələcək modelini möhkəmləndirir.
Türk dövlətıərinin yaxınlaşması Rusiya siyasətçiıərini narahat edir.
Son günlər Rusiya mediasının, xüsusilə “Nezavisimaya qazeta”nın məqalələrində hiss olunan narahatlıq, əslində, Türk Birliyi arxitekturasının yenidən formalaşmasından əmələ gələn  qorxunun təzahürüdür.
Moskva uzun illər Orta Asiya üzərində ideoloji və mədəni nəzarəti öz əlində saxlamışdı. Lakin son illərdə rus dilinin və rus modelinin nüfuzunun azalması fonunda, Türkiyənin mədəni və təhsil proqramları bu geosiyasi məkanda  ardıcıllıqla tətbiq olunur.
Rusiya mediasının “Türkiyə bölgədə NATO təlimlərini yayır” kimi iddiaları narahatlıqdan qaynaqlanır və əslində  reallığı əks etdirir. Çünki Türk birliyi artıq sadəcə romantik ideya deyil, real güc mərkəzidir.
Bu gün Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT), Türk Akademiyası, TÜRKPA, Türkdilli Universitetlər Birliyi və digər institutlar vahid məqsədə — Türk Birliyinin arxitekturasını sistemli şəkildə formalaşdırmağa xidmət edir.
Bu proses nə anti-Rusiya, nə də anti-Qərb yönümlüdür.
Bu, Türk xalqlarının öz gələcəyini öz əlləri ilə qurmaq cəhdidir.
Əgər 20-ci əsr “Avropa əsri” idisə ;  XXI əsrdə  Avrasiya coğrafiyasında Türk əsri üçün real zəmin formalaşır.

Qəvami SADIQBƏYLİ

Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün Icma.az saytını izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
seeBaxış sayı:31
embedMənbə:https://hurriyyet.az
archiveBu xəbər 21 Oktyabr 2025 16:39 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Rusiya bankları İran akkreditivlərini qəbul etməyə başlayıblar

20 Oktyabr 2025 15:22see213

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see202

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see173

Qazaxıstan və Azərbaycan arasında süni intellekt və İT sahəsində əməkdaşlıq üçün böyük potensial var Nazirliyin İdarə rəhbəri

20 Oktyabr 2025 17:30see168

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see158

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see155

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see151

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see143

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see142

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see137

İş adamı hava limanında həbs edildi

20 Oktyabr 2025 20:43see136

Naxçıvan məktəblisi “Statistik olimpiada”nın qalibi olub

21 Oktyabr 2025 03:36see135

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see134

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see131

Zəngilan son beş ildə müasir və böyük əhəmiyyətə malik bölgəyə çevrilib

20 Oktyabr 2025 09:17see130

Bunları yesəniz gec YAŞLANACAQSINIZ

21 Oktyabr 2025 02:37see129

Fransada tornado nəticəsində 1 nəfər ölüb, xəsarət alanlar var

21 Oktyabr 2025 03:34see128

Qara zirə yağı: Hər dərdin dərmanı

20 Oktyabr 2025 05:06see128

Türkiyədə Can Holding in rəhbəri həbs olundu

21 Oktyabr 2025 01:36see122

Türkiyəni sarsıdan cinayətlə bağlı daha bir nəfər saxlanıldı

21 Oktyabr 2025 01:51see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri