Uşaqlıq anlarını niyə xatırlamırıq? MARAQLI FAKTLAR

Yəqin ki, çoxumuz nə yaxşı ki, uşaqlığımızın erkən illərini xatırlamırıq deyə düşünürük. Axı, həyatımızın ilk illərində biz təkcə yeriməyi və danışmağı öyrənmirik, həm də daima ağlayırıq, diş çıxarırıq və bundan dolayı bədənimizdə baş verən ağrılar olur və s.
Bəs biz bu anları tamamilə unuduruq?
Yeni araşdırmalar göstərir ki, uşaqların yaddaşı göründüyündən daha mürəkkəbdir və körpələr ümumiyyətlə düşündüyümüz qədər unutqan deyillər.
Uşaqlığımızın ilk 3-4 ilində baş verən hadisələri xatırlamadığımız fenomen elmi olaraq "infantil amneziya" adlanır. Alimlər üçün araşdırma aparmaq çətindir, çünki körpələr öz xatirələri haqqında danışa bilmirlər. Uşaqlarda yaddaşın necə işlədiyini başa düşmək üçün onları sadəcə müşahidə etmək kifayət deyil - fərqli yanaşma lazımdır.
Bu yaxınlarda elm adamları funksional maqnit rezonans görüntüləmə (fMRI) vasitəsilə körpələrin məlumatları necə yadda saxladıqlarını yoxlamaq qərarına gəliblər. Körpələrə şəkillər göstərilib, onların arasında bəzən artıq tanış olan şəkillər də təkrarlanıb. Uşaq onları tanısaydı, şəkillərə daha çox baxacaqdı. Bu sadə üsul elm adamlarına körpələrin xatirələrinin həqiqətən işlədiyini, lakin sonradan bu xatirələrin silindiyini aşkar etməyə imkan verdi.
Bəs niyə həyatımızın ilk illərini xatırlamırıq?
Məsələ ondadır ki, epizodik xatirələri, yəni sözlə təsvir edə biləcəyimiz xatirələri saxlamaq üçün beyin kifayət qədər inkişaf etməlidir. Körpələrdə bu strukturlar hələ tam formalaşmayıb, ona görə də məlumat yalnız qısa müddət ərzində saxlanılır və sonra yox olur.
Körpənin beyni necə işləyir?
Uzun illər elm adamları körpələrin hadisələri xatırlaya bilmədiklərinə inanırdılar, çünki onların beynin epizodik yaddaşdan məsul olan hipokampus sahəsi hələ kifayət qədər inkişaf etməmişdi. Ancaq müasir araşdırmalar bunun tamamilə doğru olmadığını göstərdi. Məlum oldu ki, körpənin beyni xatirələr formalaşdırmağa qadirdir, lakin bu xatirələr zaman keçdikcə əlçatmaz olur.
Bəs beyin bu xatirələri yaradırsa, onlar hara gedir?
Bu suala hələ ki, dəqiq cavab yoxdur. Bəlkə də körpənin yaddaşı müvəqqəti saxlama prinsipi ilə işləyir və sonra məlumat sadəcə yenidən yazılır. Başqa bir nəzəriyyəyə görə, xatirələr beyində qalır, lakin sanki bloklanmış kimi əlçatmaz olur.
Bəzi elm adamları hətta bu erkən xatirələrin bir şəkildə şüurumuzun dərinliklərində saxlandığını və onları xatırlamasaq da, yetkinlik dövründə bizə təsir edə biləcəyi ehtimalını irəli sürürlər. Ancaq hələlik bu, elmi fərziyyə ilə fantastika arasındakı sərhəddə qalır.
Uşaqlığı hansı yaşdan xatırlayırıq?
Əksər insanlar hadisələri 3-4 yaşında şüurlu şəkildə xatırlamağa başlayırlar. Bunun səbəbi erkən uşaqlıqda uzunmüddətli yaddaşa cavabdeh olan hipokampusun hələ tam inkişaf etməməsidir. Bundan əlavə, azyaşlı uşaqlar dil öyrənməyə təzə başlayırlar və sözlər olmadan xatirələri zehnində düzəltmək çətindir. Bəzi insanlar 2 yaşında baş verənləri xatırladıqlarını iddia edirlər, lakin çox vaxt belə xatirələr qeyri-dəqiq olur. İnsanlar onları fotoşəkillərə, valideynlərin hekayələrinə və ya hətta xəyallara əsaslanaraq şüursuz şəkildə tamamlaya bilir./bizim.media