Icma.az
close
up
RU
Xammal yönümlü iqtisadiyyat ölkələri əsarətə aparan yoldur Professor yazır

Xammal yönümlü iqtisadiyyat ölkələri əsarətə aparan yoldur Professor yazır

Mia.az saytından verilən məlumata görə, Icma.az xəbər verir.

Saleh MƏMMƏDOV,

Professor, sabiq Maliyyə naziri

***

Mənim tədqiqatlarım insan resursları ilə təbii resurslar arasında tərs mütənasib asılılıq qanunauyğunluğu aşkar etməyə və süni intellect vasitəsilə məlumat bazasının riyazi modellərlə təhlili bun tam isbat etməyə imkan verdi. Təbii resurslardan istifadə gücləndikcə insan resurslarının toplu gücü zəifləyir.

Təbii resurs olmayanda insan təbiətdən aldığı müqavimətə qarşı bilik potensialını məcburən gücləndirməlidir.

Azərbaycanda bu qanunauyğunluq müstəqillik illərində tam şəkildə özünü büruzə verdi və bu meyl günü-gündən gərginləşir. Hətta ölkə ciddi riskli zonaya daxil olmuşdur. Sovet dövründə respublikanın ixracatının 32-55%-ni xammal təşkil edirdisə (risk zonasından aşağı), indi bu rəqəm 90%-dən çoxdur. Bu ixrac xammalı ilə bir problem baş verərsə, ölkə cəmi 10% valyuta qazancının ümidinə qala bilər, idxalın cəmi üçdə birini maliyyələşdirə bilər. Müasir insan gücünün əsas komponentini təşkil edən elm və texnologiya isə acınacaqlı vəziyyətdədir. Sovet dövrünə nisbətən elmi-texnoloji inkiıaf potensialı bir neçə dəfə azalıb, iqtisadiyyata təsir səviyyəsi sıfırlanıb. 1990-cı ildə elmi-texnoloji inkişafın əsasını təşkil edən patentlərin sayı 1500-də yuxarı idi, indi ildə 100-ə çatmır.

Dünya Bankının "Adjusted Net Savings" məlumat bazasına əsasən 2023-ci il üçün ÜDM-də təbii sərvət rentasının payına görə ilk 20 ölkə cədvəli (Məlumatlar ölkələrin ən son mövcud məlumatlarına uyğundur, bəzi ölkələr üzrə 2021-ci il rəqəmləri ola bilər):

Sıra Ölkə Təbii Sərvət rentasının ÜDM-də Payı (%)

1 İraq ~45.3%

2 Ekvatorial Qvineya ~37.9%

3 Küveyt ~37.2%

4 Türkmənistan ~32.4%

5 Liviya ~31.3%

6 Azərbaycan ~29.9%

7 Konqo Respublikası ~29.7%

8 Anqola ~28.9%

9 Qabon ~27.4%

10 Səudiyyə Ərəbistanı ~25.6%

11 Əlcəzair ~21.6%

12 Nigeriya ~18.5%

13 Venezuela ~16.8%

14 Oman ~16.5%

15 Rusiya ~15.8%

16 Qazaxıstan ~14.9%

17 Norveç ~14.2%

18 Qayana ~13.9%

19 Monqolustan ~13.5%

20 Surinam ~12.7%

Əsas Qeydlər:

• Təbii sərvət rentası (kirələri) neft, qaz, kömür, mineral və meşə resurslarını əhatə edir.

• İraq, Ekvatorial Gvineya, Küveyt, Türkmənistan, Azərbaycan kimi neftdən asılı iqtisadiyyatlar siyahının üstündədir.Əksəriyyəti müsəlman ölkələrididir.

• Qayana kimi yeni resurs istehsalçıları dənizdə neft kəşfləri səbəbilə sürətli artım göstərir.

• Kanada, Norveç, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi ölkələrdə təbii resurslar rentası yüksək olsa da, iqtisadiyyatın diversifikasiyası hesabına i optimal balansa nail olmuşdular. Ərəb Əmirliklərində bir neçə on illiklər əvvəl ixracda neftin payı 98%-ə çatırdısa (Azərbaycanda hazırda 90%-dən çoxdur), indi 30%-dən aşağı düşmüşdür, yəni BVF-nun maksimum riskli həddən də aşağıdır.

MİA.AZ

Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:53
embedMənbə:https://mia.az
archiveBu xəbər 04 Fevral 2025 14:36 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see236

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see226

Stəndapçı: “Uill Smit bacarmasa, Yannik Sinner rolunu oynamağa hazıram” FOTO

18 Oktyabr 2025 03:13see212

ChatGPT yə verilməsi qadağan edilən 8 sual SİYAHI

18 Oktyabr 2025 02:52see173

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see172

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see160

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see157

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see146

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see145

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see139

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see137

Tanınmış logistika şirkəti iflas etdi

18 Oktyabr 2025 03:04see135

“Borussiya” yenə uduzdu

18 Oktyabr 2025 03:34see135

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see134

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see133

Prezident ailəsi Vatikan bağlarında Fotolar Video

18 Oktyabr 2025 04:14see132

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see128

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see123

Almaniya XİN rəhbəri: “Eurofighter”lərin Türkiyəyə göndərilməsinə müsbət baxırıq

18 Oktyabr 2025 06:28see123

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri