Zaur Əliyev yazır: Ordubadda yatmış igidlər” əfsanəsi

Azərbaycanın regional miflərində "Yatan şah" əfsanəsi var. Məsəl üçün Qarabağ folklorunda "Şah İsmayılın ölmədiyi, bir qədim mağarada yatdığı və zamanı gələndə oyanıb yenidən şah olacağına dair" əfsanə var. 

Naxçıvanda Nuh peyğəmbərlə bağlı güclü inanclar var. Deyilir ki, tufandan sonra Nuh gəmisini Naxçıvan dağlarına yaxın endirib və burada məskunlaşıb.Xalq arasında bir inanc var ki, Nuh tam ölməyib, mağarada yatır və tufan kimi böyük bir fəlakət olsa, yenidən oyanacaq. Şamaxı folklorunda Babək haqqında xalq dastanlarında deyilir ki, o, Ərdəbildə tutulub edam edilsə də, bəzi kəndlərdə belə bir inanc yaşayıb. Babək ölməyib, dağın altında yatır. Oyananda yenidən Abbasi zülmünə qarşı döyüşəcək və haqq-ədaləti bərpa edəcək.

 Elədə də Avropada da analoji miflər var.  Almaniyada "Barbarossa mağarada yatır”. İngiltərədə "Kral Artur qayıdacaq" və Türkiyədə "uyuyan alpərənlər” motivi mövcuddur.

Azərbaycanla bağlı çox belə əfsanə var. Lakin daha maraqlısı Naxçıvan regionunda, Ordubad mifologiyasında qeyri adi bir əfsanə var və bu barədə yazılır ki, Ordubad dağlarının dərinliklərində  qədim döyüşlərdə vuruşmuş igidlər yatır. Onlar ölməmiş, sadəcə "yuxuya getmiş” kimi təsvir olunurlar. 

Bəzi yerli rəvayətlərdə qeyd olunur ki, gecələr dağın altından nal və at səsi eşidilir – bu da igidlərin yuxuda belə döyüşə hazır vəziyyətdə olduqlarını göstərir.

Bu igidlər silah-sursatları və döyüş atları ilə birlikdə tam döyüş hazırlığında, lakin yuxudadırlar. Onların oyanması üçün şərt isə ölkənin üzərinə böyük bir bəlanın gəlməsi, həlledici bir təhlükənin yaranmasıdır. Həmin an gəldikdə, igidlərin yuxusu pozulacaq və onlar dərhal oyanaraq Ordubadı və bütün Azərbaycanı düşməndən xilas edəcəklər.

Ordubad versiyası fərdi  obrazdan çıxır və burda  xilaskar tək bir lider yox, bütöv  ordu hesab edilir. 

Əfsanə Ordubadın coğrafiyası ilə də bağlıdır: bölgə dağlıq ərazi olduğu üçün mağara və dağaltı məkanlar xalq təxəyyülündə "sirli sığınacaq” kimi təsəvvür olunmuşdur.Ordubad həmişə qovuşaqda yerləşən, zaman-zaman təcavüzə məruz qalan bir bölgə olub. Belə coğrafi mühitlərdə xalqın mənəvi qoruyucuya ehtiyacı güclü olur və bu əfsanənin yaranma səbəbi də budur. 

Ordubad "yatmış  igidlər" əfsanəsi təkcə bir nağıl deyil, Azərbaycanın bir  folklor sərvətidir və onun əsas bazasın da Əhsabi Kəhf  əfsanəsi durur.  Üç səmavi İnanclara görə burada müqəddəslər yatırlar və dünyanın sonunda onlar yuxudan oyanacaqlar. 

İstinadlar:Əliyev Z., "Azərbaycan folklorunda qəhrəmanlıq motivləri”, Bakı, 2019. Məmmədov Ş., "Azərbaycanın etnoqrafiyası”, Bakı, 2021Jafarlı R., "Uyuyan qəhrəmanlar: dünya və Azərbaycan folkloru müqayisəsi”, Bakı, 2020.Hüseynov E., "Ordubad bölgəsinin folkloru”, Bakı, 2018.

Prof.Dr. Zaur Aliyev