1986 cı ilin əfsanəvi Sovet kosmik missiyası: Bir daha heç kim bunu sınamadı

1986-cı ildə Sovet İttifaqı kosmos tarixində unikal bir missiyanı həyata keçirib. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, "Soyuz T-15" adlı bu uçuş, təkcə yeni "Mir” kosmik stansiyasını işə salmaqla kifayətlənməyib, həm də köhnə "Salyut-7”də yarımçıq qalmış vəzifələri tamamlayıb. Bu, kosmosda bir missiya ilə iki fərqli stansiyanın ziyarət edildiyi yeganə səyahət olub və o vaxtdan bu yana təkrarlanmayıb.

Soyuq müharibənin fonunda unikal plan

1986-cı il... Soyuq müharibə qızğın mərhələdədir. SSRİ və ABŞ arasında kosmik yarış davam edir. O dövrdə Sovetlərin 1982-ci ildə orbitə buraxdığı "Salyut-7” kosmik stansiyası artıq istismar müddətinin sonuna çatıb. Yeni nəsil "Mir” stansiyası isə orbitə çıxarılıb, lakin hələ istifadə edilməyə başlanmayıb. Plan sadə olub: "Salyut-7” bağlanacaq, kosmonavtlar "Mir”ə keçəcək. Lakin gözlənilməz bir hadisə bu planı pozub.

1985-ci ildə "Salyut-7”də xidmət edən komandir Vladimir Vasyutin səhhətindəki ciddi problem səbəbilə missiyanı vaxtından əvvəl yarımçıq qoymalı olub. Beləliklə, altı ay davam etməsi planlaşdırılan missiya cəmi iki ayda sona çatıb. Kosmik gəzintilər ləğv olunub, elmi təcrübələr başa çatdırıla bilməyib, hətta stansiyadakı bəzi avadanlıqlar belə geri qaytarılmayıb.

Həmin vaxt yeni "Soyuz TM” nəqliyyat vasitəsi hələ hazır olmayıb və ən azı doqquz aya ehtiyac olub. SSRİ isə cəmi bir ədəd "Soyuz T” gəmisinə sahib olub. Buna görə də SSRİ qərar verib: bir uçuşla həm "Mir”, həm də "Salyut-7” ziyarət edilsin.

İki stansiyalı yeganə missiya

Bu tarixi missiyanı həyata keçirmək üçün iki təcrübəli kosmonavt – Leonid Kizim və Vladimir Solovyov seçilib. Onlar 15 mart 1986-cı ildə "Soyuz T-15”lə orbitə göndərilib və əvvəlcə "Mir” stansiyasına çatıblar. Kizimin sözlərinə görə, yaxınlaşdıqları zaman "Mir” Yer üzərində süzülən ağ qanadlı bir quşa bənzəyirmiş. Lakin içəridə heç bir şey hazır deyilmiş – hər şeyi sıfırdan qurmalı olublar.

Yeddi həftəlik intensiv işdən sonra kosmonavtlar "Mir”i işə salıb, sistemləri sınaqdan keçirib və gələcək missiyalar üçün stansiyanı hazırlayıb. Daha sonra isə sıra bu tarixi uçuşun ən maraqlı hissəsinə – "Salyut-7”yə qayıdışa gəlib.

Geri dönüş və yarımçıq qalan işlərin tamamlanması

"Mir”dəki işləri tamamladıqdan sonra Kizim və Solovyov yenidən "Soyuz” kapsuluna minib və bu dəfə "Salyut-7”yə yollanıbla. Stansiya onlara həm tanış, həm də problemli şəkildə qapı açıb. Əvvəlcə kompüter sistemindəki nasazlığı tapmağa çalışıblar, lakin səbəbini müəyyən edə bilməyiblər. Bunun əvəzinə, sistemi müvəqqəti işə salmaq üçün kabel bağlantısı hazırlayıblar – qeyri-standart, lakin effektiv bir həll.

Kosmonavtlar əvvəlki missiyada tamamlanmamış təcrübələri həyata keçiriblər, kosmik gəzintilər etdilər və avadanlıqları söküb daşımaq üçün hazırlayıblar. Missiya boyunca hər an risk içində olublar. Kiçik bir səhv komanda onları stansiyadan kənarda kilidləyə bilərdi. Amma bütün vəzifələri uğurla tamamlayıblar.

Sonda 400 kiloqramlıq avadanlıq, sənədlər və hətta bir gitara belə "Soyuz”a yüklənərək "Mir”ə daşınıb. Beləliklə, yeni stansiyaya ayaq basan ilk, köhnə stansiyanı tərk edən son kosmonavtlar olaraq tarixə düşüblər.

Tarixin təkrarlanmaz səhifəsi

Kizim və Solovyov, dörd ay kosmosda qaldıqdan sonra 1986-cı ilin iyulunda Yerə qayıdıblar. Əvvəlcədən bir qədər daha uzun qalacaqları planlaşdırılsa da, bütün hədəflər tamamlandığı üçün erkən dönüş qərara alınıb.

"Mir” illərlə fəaliyyət göstərib, beynəlxalq astronavtları qəbul edib və 2001-ci ildə "təqaüdə" göndərilib. "Salyut-7” isə daha dramatik sonluq yaşayıb. SSRİ stansiyanı gələcəkdə bərpa etmək ümidi ilə yüksək orbitə çıxarıb, lakin gözlənilməz günəş aktivlikləri səbəbilə irtifa itirib və 1991-ci ildə Argentinanın üzərinə nəzarətsiz şəkildə düşüb.

"Salyut-7” çoxsaylı texniki nasazlıqlar və yarımçıq missiyalarla yadda qalıb. Amma bir şeyi bacarıb – kosmos tarixində bir daha təkrarlanmayacaq dərəcədə unikal bir missiyaya ev sahibliyi edib.

Aydın