Andrey Kortunov: Azərbaycan təkcə regionda deyil, qlobal miqyasda da mükəmməl manevrlər edir

Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının elmi direktoru Andrey Kortunov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Donald Trampın Cozef Bayden administrasiyasının Cənubi Qafqazdakı aqressiv siyasətinə necə müsbət düzəlişlər edə biləcəyini açıqlayıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

-Andrey Vadimoviç, Gürcüstan parlament seçkilərindən sonra sarsılır, Rusiya mütəmadi olaraq Qərbin Cənubi Qafqazda sabitliyi pozmaq cəhdlərinə işarə edir, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi imzalanmayıb... Belə bir şəraitdə regionda nə gözləmək olar?

-Cənubi Qafqazın bir çox Qərb ölkələri üçün əhəmiyyəti artıb, region Rusiya ilə, qismən də İranla qarşıdurma məkanlarından biri hesab olunur, baxmayaraq ki, indi əvvəlkindən daha az dərəcədə.

Amma tarix faktorunu və regionda iqtisadi maraqları nəzərə almalıyıq. Zaqafqaziya ölkələrində əhalinin Qərbə meylli olmayan bir hissəsi var. İndi də Gürcüstanın timsalında görürük ki, bu halda cəmiyyətdə parçalanma var.

Son günlər Tbilisidə baş verənlər cəmiyyət daxilində son illərdə görünməmiş qarşıdurma və parçalanma səviyyəsidir. Gürcüstanda küçə etirazlarının inkişaf etmiş siyasi mədəniyyəti var və çoxları buna öyrəşib. Amma indiki vəziyyət birmənalı olaraq hüquqi çərçivədən kənara çıxır. Və bu halda Qərb kənardan müşahidəçi olaraq qalmır, baş verənlərin iştirakçısıdır. Biz Qərb ölkələrinin liderlərindən əhalinin küçələrə çıxması, seçkilərdə seçilmiş hakimiyyətə qarşı mübarizə çağırışları eşidirik. Vaşinqton Tbilisi ilə strateji tərəfdaşlığı dayandırır. Bundan başqa, Gürcüstanın hazırkı prezidenti Salome Zurabişvili də əhalini fəal şəkildə küçələrə çıxmağa çağırır, bu və ya digər dərəcədə etiraz aksiyalarında iştirak edir və üstəlik, seçkidən sonra da postunu tərk etməyəcəyini bəyan edib. O iddia edir ki, yaxın həftələrdə yeni prezident seçiləcək: guya sentyabrda hakim “Gürcü Arzusu”nun qalib gəldiyi parlament seçkiləri qeyri-legitim imiş. İş o yerə çatıb ki, Zurabişvili məktəbliləri etirazlara qoşulmağa çağırıb və bu, qismən həyata keçirilib.

Görünür, indi Gürcüstanda 2013-cü ilin sonu- 2014-cü ilin əvvəlində Kiyevdə gördüyümüz sxemi- “Maydan”ı həyata keçirmək cəhdi var. Xatırlatım ki, Qərbin bu sxemi həyata keçirməsi Ukraynada dövlət çevrilişinə, prezidentin hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasına və ondan sonrakı bütün hadisələrə gətirib çıxardı. Təbii ki, Gürcüstanda inkişaf edən ssenari çox təhlükəli tendensiyadır. Gürcüstanın hakim partiyası isə indi ekstremal şəraitdə işləməli, sabitliyi və asayişi bərpa etməyə çalışmalıdır.

Gürcüstanın baş nazirinin rəsmi Tbilisinin ölkənin Avropa İttifaqına daxil olması ilə bağlı danışıqları 2028-ci ilə təxirə saldığını necə taktiki şəkildə açıqlamalı olduğunu qiymətləndirmək çətindir. Göründüyü kimi, bu qərar Qərbin ötən parlament seçkiləri ilə bağlı ölkədəki daxili vəziyyətə müdaxilə etmək və bununla da Gürcüstanın suverenliyini pozmaq üçün ardıcıl cəhdlərinə cavab olaraq emosional reaksiya olub. Hər şeyin sonda necə olacağını demək hələ çətindir. Ola bilsin ki, “Gürcü arzusu” mötədil müxalifətlə anlaşmağa çalışsın ki, radikal müxalifət kənara çəkilsin və özünü siyasi qanadlar mövqeyində görsün.

Eyni zamanda, Gürcüstanla bağlı vəziyyətdə və Cənubi Qafqaz üçün yaxın gələcək üçün ümumi perspektivlər baxımından mühüm və böyük ölçüdə müəyyənedici amil Donald Trampın yanvarda ABŞ-a rəhbərlik edəcəyidir. ABŞ-ın hazırkı prezidentinin administrasiyasının hakimiyyətdə çox vaxtı qalmayıb. Və Tramp administrasiyası ABŞ-ın xarici siyasət prioritetlərini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər. Tramp üçün Baydenin liberal demokratiyalara və qeyri-liberal avtokratiyalara qarşı çıxması o qədər də əhəmiyyətli deyil və bəlkə də çox yaxın gələcəkdə Bayden illərində müşahidə olunan Amerika siyasətinin Cənubi Qafqazdan (xüsusilə və ilk növbədə Ermənistandan Qərbin dirijoru kimi) istifadəsinə meyli liberal dəyərlər) Tramp dövründə Rusiyaya qarşı alət kimi əhəmiyyətli dərəcədə yenidən nəzərdən keçirilə bilər. Görünür, buna görə də Bayden administrasiyası indi 2025-ci ildə ABŞ-ın və bütövlükdə Qərbin Cənubi Qafqazdakı mövqeyini 2025-ci ildə dəstəkləməyə əsaslanaraq gələcək üçün diqqət mərkəzində saxlamağa çalışır. Zaqafqaziyadakı Qərb qüvvələri əhəmiyyətli dərəcədə azaldıla bilər.

Tramp mütəmadi olaraq bildirir ki, o, Ukrayna ilə bağlı münaqişənin sona çatmasına kömək etmək niyyətindədir. Eyni şey Cənubi Qafqaza da şamil olunacaq ki, ABŞ-ın seçilmiş prezidenti Bayden dövründə bu diqqəti gücləndirməkdən fərqli olaraq, Qərbin diqqətinin Transqafqaz üzərindəki mənfi diqqətini azalda bilər.

Müvafiq olaraq, Qərbin Gürcüstanda dövlət çevrilişi təşkil etməyə və “Gürcü Arzusu”nu yerindən tərpətməyə nail olduğu, radikal müxalifəti ölkənin başına qoyduğu potensial ssenaridə Tramp Gürcüstanın Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açması imkanını düşünmür. Çünki dediyim kimi, o, münaqişəyə son qoymaq planları ilə bağlı açıqlamalar verir. Bundan əlavə, Gürcüstanın özü üçün ikinci cəbhənin açılması, kimin rəhbərlik etməsindən asılı olmayaraq, ölümcül addım olardı.

Nəticə etibarı ilə Trampın diqqətini Xəzər regionu və Cənubi Qafqaza yönəltməsi bir neçə il əvvəl prezident kimi ilk dövründə olduğu kimi yenidən İrana yönələ bilər. Eyni zamanda, mən deyərdim ki, ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Tehranla razılığa gəlmək, nəinki İranın nüvə proqramına, həm də İslam Respublikasına qarşı yanlış regional davranışla bağlı Vaşinqtonun qəbul etdiyi şeylərə məhdudiyyətlər qoyan hansısa sazişə nail olmaq istəyir. Belə bir razılaşma Tramp üçün faydalı olardı, mən inanıram ki, Trampın nümayəndələri ilə İran rəhbərliyi arasında qeyri-rəsmi əlaqələr artıq davam edir. Amma bu cəhdlər uğursuz olarsa, İranla Amerika şərtləri ilə razılığa gəlmək mümkün olmasa (çünki Trampın tələbləri kifayət qədər sərt olacaq), ABŞ-ın seçilmiş prezidenti İslam Respublikasına artıq bizə tanış olan maksimum təzyiq strategiyasına qayıda bilər. Və bu, yeni sanksiyaları və Yaxın Şərq regionunda müxtəlif növ anti-İran koalisiyalarına dəstəyi ehtiva edəcək. Və NATO-nun ərəb versiyası yaradıla bilər ki, Tramp və onun ətrafında olan insanlar bir vaxtlar bu haqda çox danışırdılar. Və bu halda Trampın Cənubi Qafqazdakı siyasəti onun İranı cilovlamaq strategiyasına əsaslanacaq.

-Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının məlumatına görə, ABŞ Ermənistanın baş nazirinin Qərbin diktə etdiyi kursun həyata keçirilməsinə nəzarət etmək üçün Ermənistanda qərbyönlü partiyaların təsirini gücləndirmək niyyətindədir...

- Ermənistanın hazırkı rəhbərliyi imkan daxilində Qərblə əlaqələri ardıcıl olaraq genişləndirir. Eyni zamanda, Nikol Paşinyan kifayət qədər təcrübəli və hiyləgər siyasətçi kimi başa düşür ki, Ermənistan müəyyən balansı saxlamalıdır, Rusiya ilə əlaqələri kəsmək Ermənistanın Rusiya Federasiyasından iqtisadi asılılığının səviyyəsini nəzərə alsaq, yersizdir və üstəlik, Ermənistan üçün dağıdıcı olardı.

Ermənistanın baş naziri isə imkan daxilində Rusiya və digər MDB ölkələri ilə əlaqələri saxlamağa çalışır. Eyni zamanda, Ermənistanın siyasi məkanında Rusiya Federasiyası ilə münasibətlərin tamamilə kəsilməsinə və ölkənin Aİ-yə namizəd statusu almaq vektoruna meylli olan başqa, daha radikal düşüncəli qüvvələr var. Getməkdə olan Bayden administrasiyası, necə deyərlər, gələcək üçün Ermənistandakı mövqelərini ortaya qoymaq üçün onlara arxalanmağa qərar verdi.

Maraqlıdır ki, Cənubi Qafqazın digər ölkələrindən fərqli olaraq, Azərbaycan regionda mövcud vəziyyətdə özünü inamla hiss edir. Bu etimad Qarabağ münaqişəsinin həllindən, onun ərazi bütövlüyünün bərpasından, eləcə də iqtisadiyyatın vəziyyətindən, üstəgəl Qərbin Azərbaycandan enerji resursları almaqda maraqlı olmasından və Azərbaycan Respublikasının ərazisindən tranzit nəqliyyat dəhlizi kimi istifadə imkanından irəli gəlir. Bu gün Qərblə münasibətlərdə Bakının mövqeyi obyektiv cəhətdən güclüdür. Bunu Azərbaycan rəhbərliyi də hiss edir, Bakının həm tərəfdaşları, həm də əleyhdarları bunu hiss edirlər.

Azərbaycanı, məsələn, Gürcüstanla müqayisə etsək, aydın olar ki, Gürcüstan Respublikasında siyasi vəziyyət qeyri-sabitdir və orada parçalanma var. Azərbaycanda sabitlik hökm sürür. Bu isə ona inam verir və Azərbaycan rəhbərliyinə Qərb tərəfdaşları ilə münasibətdə inamlı mövqe tutmağa imkan verir. Bunu Azərbaycan Prezidentinin Qərb dövlətləri və strukturlarına qarşı mütəmadi olaraq səsləndirdiyi açıq və çox ciddi tənqidlər sübut edir.

Azərbaycanın elan etdiyim statusu ona imkan verir ki, Qərbin öz maraqlarını həyata keçirmək üçün Cənubi Qafqaza qarşı müəyyən qədər neqativ siyasət qurmaq cəhdlərinə qarşı çıxan amil kimi çıxış etsin. Regionda hansı dövlətlərin daxili siyasi proseslərə müdaxilə cəhdlərindən immunitetə ​​malik olduğunu təhlil etsək, təbii ki, burada Azərbaycan öz qonşularından açıq şəkildə fərqlənir. Aydındır ki, Azərbaycana Türkiyə və Rusiyanın təsirindən də danışmaq olar. Amma Azərbaycan özünü elə bir mövqedən tutur və siyasətini elə aparır ki, bu təsir heç bir halda respublikanın milli prioritetlərinə zidd olmasın. Milli prioritetlər Bakı üçün hər şeydən əvvəldir. Azərbaycan isə təkcə regionda deyil, daha qlobal mənada mükəmməl manevrlər edir.

-Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişi üzrə ən yüksək səviyyələrdə aparılan danışıqlarda sükunət var. Bunun İrəvanın Ermənistan Konstitusiyasını dəyişməsi problemi ilə əlaqəsi varmı? Ermənistan mətbuatı yazır ki, Paşinyan ölkə daxilində mövqelərini möhkəmləndirmək üçün gələn il növbədənkənar parlament seçkiləri keçirmək niyyətindədir. Sonra da Konstitusiya dəyişikliyinə gedəcək. Bu barədə nə düşünürsünüz? Üstəlik, sülh müqaviləsinin imzalanmasının gecikdirilməsi bəzi qüvvələrin bundan sui-istifadə etməyə və yenidən Bakı ilə İrəvan arasında vəziyyəti pozmağa cəhd göstərməsinə səbəb ola bilər. Yoxsa Trampın Cənubi Qafqazla bağlı sizin proqnozlaşdırdığınız mövqeyini nəzərə alsaq, bu mümkün deyil?

-Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsi məsələsi Paşinyan hakimiyyəti üçün asan deyil. Və burada anlayış göstərməliyik. Ermənistanın baş nazirinin kəskin addımları ölkədə siyasi böhrana səbəb ola bilər. Üstəlik, Paşinyanın hakimiyyətdə olduğu illər ərzində radikal millətçi qüvvələr onu devirmək üçün uğursuz cəhdlər ediblər və bu addımları üçün hər cür bəhanədən istifadə etməkdə davam edirlər. Ona görə də Nazirlər Kabinetinin rəhbərinin bununla bağlı ehtiyatlılığı başa düşüləndir. Etiraf edirəm ki, Ermənistan hökumətinin başçısı həqiqətən növbədənkənar parlament seçkiləri keçirmək niyyətindədir.

Məntiq və sağlam düşüncə Ermənistan hakimiyyətinə deyir ki, onlar sülh müqaviləsi bağlamaq istiqamətində hərəkət etməlidirlər. Və hesab edirəm ki, Paşinyan həqiqətən də bunu hədəfləyir. Trampın Cənubi Qafqazda gələcək mümkün siyasətini və regionda Qərb intriqalarının zəifləməsini nəzərə alsaq, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması üçün az-çox rahat şərait yaranacaq.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb