Icma.az
close
up
RU
Avropalıların Amerikaya gəlişi kiçik buz dövrünə səbəb olub Bioloq açıqladı

Avropalıların Amerikaya gəlişi kiçik buz dövrünə səbəb olub Bioloq açıqladı

Qaynarinfo saytından verilən məlumata əsasən, Icma.az məlumatı açıqlayır.

İnsan və ətraf mühit arasında sıx əlaqə mövcuddur. Tez-tez təbiətin insanlardan asılı olmayaraq mövcud olduğu və inkişaf etdiyi düşünülür, lakin bu, tam olaraq belə deyil.

Qaynarinfo xəbər verir ki, Ratqers Universitetinin təkamül biologiyası üzrə mütəxəssisi Skott Trevers "Forbes" nəşrindəki məqaləsində avropalıların Amerikaya gəlişindən sonra baş verən yerli əhalinin kütləvi məhvinin - Böyük qırğının - bütün planet üçün gözlənilməz nəticələrə səbəb olduğunu qeyd edib.

Bildirilib ki, Böyük qırğın zamanı qitənin yerli əhalisinin 90 faizədək hissəsi həyatını itirib. Bu itkilər müharibələr və ya işğallar nəticəsində deyil, çiçək xəstəliyi, qızılca və qrip kimi gözəgörünməz qatillərin təsiri ilə baş verib.

Trevers xatırladıb ki, bu tarix Orta əsrlərdən çıxan Avropadan başlayır. Həmin dövrdə Avropa krallıqları hakimiyyət, ticarət və nüfuz uğrunda mübarizə aparırdı. Osmanlı imperiyasının Asiyaya aparan əsas quru yollarını nəzarətdə saxlaması isə alternativ marşrutların axtarışını qaçılmaz etmişdi.

İspaniya, Portuqaliya, İngiltərə, Fransa və Niderlanddan yola düşən gəmilər bu ambisiyalar, ehtiyaclar və maraqla hərəkət edirdi. Bu ekspedisiyaların əsas məqsədi Şərqin zənginliklərinə - ədviyyat, ipək və qızıla çıxış əldə etmək idi.

Bioloq vurğulayıb ki, məhz bu dövrdə dünyanın qloballaşması başlayıb. Avropa monarxiyaları bu səfərləri yeni ticarət yolları, koloniyalar və ərazi iddiaları uğrunda sərt rəqabətlə dəstəkləyib. Çoxları Asiyaya can atsa da, ən mühüm kəşflərdən biri Amerika adaları olub.

Problem ondan ibarət idi ki, Avropadan gətirilən çiçək xəstəliyi, qızılca və qrip kimi xəstəliklər Avropa gəmilərinin tutqun bölmələrində qitəyə daşınıb və yerli əhalinin immun sisteminin tanımadığı bu viruslar sürətlə yayılıb. Bu isə tarixdəki ən ölümcül pandemiyalardan birinə səbəb olub. Treversin sözlərinə görə, bu fəlakət yalnız insan cəmiyyətləri ilə məhdudlaşmayıb, ətraf mühitə də təsir göstərib.

Alim qeyd edib ki, Amerika qitəsinin yerli xalqları üçün bu xəstəliklər yadelli işğalçılar olub. Onlar Avropa qoşunlarını görmədən əvvəl belə kəndləri tamamilə məhv edib.

Xüsusilə çiçək xəstəliyi bütün qitədə yayılaraq ardınca boşalmış yaşayış məntəqələri, baxımsız tarlalar və dağıdılmış cəmiyyətlər qoyub. Bəzi məlumatlara əsasən, yerli əhalinin 50-90 faizi arasında insan həlak olub.

Bioloq vurğulayıb ki, nəticələr təkcə insan itkisi ilə bitməyib. Böyük qırğın Yer kürəsini daha soyuq bir dövrə - "kiçik buzlaşma dövrü"nə aparıb.

Trevers izah edib ki, on milyonlarla insanın yox olması ilə geniş əkin sahələri baxımsız qalıb. Tarlalar, bağlar və yaşayış məntəqələri meşə, çəmənlik və bataqlıqlarla əvəz olunub. Amerikanın sürətlə bərpa olunan meşələri atmosferdən böyük miqdarda karbon qazını udub. Bu isə XIV əsrin əvvəllərindən XIX əsrin ortalarınadək davam edən qlobal soyumaya səbəb olub.

Soyumanı daha da gücləndirən amillərdən biri isə Günəşin aktivliyinin son dərəcə aşağı səviyyəyə düşməsi olub. Günəş radiasiyasının azalması ilə qışlar daha sərt keçməyə başlayıb.

Bioloq yekun olaraq bildirib ki, bu hadisə insanla ətraf mühitin daim qarşılıqlı təsirdə olduğunun parlaq nümunəsidir. Buna görə də insan fəaliyyətinin təsirləri gözlənildiyindən daha geniş miqyaslı ola bilər.

Aydın

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:90
embedMənbə:https://qaynarinfo.az
archiveBu xəbər 06 Mart 2025 22:42 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see234

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see230

“Landmark” bu dəfə Sahil Bababyevin idarəçiliyinə keçdi

21 Oktyabr 2025 11:26see224

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see205

Məşhur tennisçi Devis Kubokunun finalında oynamayacaq

20 Oktyabr 2025 21:39see191

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see187

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see177

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see171

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see170

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see163

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see162

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see161

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see152

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see151

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see151

Naxçıvan məktəblisi “Statistik olimpiada”nın qalibi olub

21 Oktyabr 2025 03:36see150

Bunları yesəniz gec YAŞLANACAQSINIZ

21 Oktyabr 2025 02:37see141

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see140

Türkiyəni sarsıdan cinayətlə bağlı daha bir nəfər saxlanıldı

21 Oktyabr 2025 01:51see135

Fransada tornado nəticəsində 1 nəfər ölüb, xəsarət alanlar var

21 Oktyabr 2025 03:34see133
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri