Azərbaycan teatrı can üstədir, onu necə xilas edək? Afaq Bəşirqızı çıxış yollarını göstərdi

Azərbaycan teatrı hazırda ciddi çağırışlarla üz-üzədir.

Tearşünas, yazıçı, professor, Əməkdar incəsənət xadimi Aydın Talıbzadənin fikrincə, dövlətin dəstəyi olmadan teatrın yaşaması mümkün deyil. 

Qeyd edək ki, son rəsmi məlumata görə, Azərbaycanda 29 peşəkar teatr fəaliyyət göstərir.

Son bir il ərzində Azərbaycanda peşəkar teatrlara gedən tamaşaçıların sayı isə 400 min nəfər olub. Bir teatra düşən orta tamaşaçı sayına görə Azərbaycan Müstəqil Dövlətlər Birliyinə (MDB) üzv olan ölkələr arasında sonuncu sırada yer alıb.

Bəs Azərbaycan teatrı öz şöhrətini təzədən geri qaytarması üçün nə etməlidir?

Mövzu ilə bağlı "Cebheinfo.az"-a danışan Xalq artisti Afaq Bəşirqızı bildirib ki, bəzi teatrların tamaşaçı problemi olmasa da, digərlərinə ciddi dəstək lazımdır.

Onun sözlərinə görə, teatrların inkişafı üçün bədii şura yaradılmalıdır:

“Elə teatrlar var ki, tamaşaçı sarıdan şikayət etmirlər, çünki onların güclü aktyor heyəti var, repertuarları da yaxşıdır. Amma elə teatrlar da var ki, bəli, onlara mütləq kömək lazımdır. Bu, sadəcə saytlarda müzakirə və ya həll olunacaq məsələ deyil. Bu sahədə çox ciddi və mükəmməl iş görülməlidir.

Mən dəfələrlə demişəm ki, mütləq şəkildə bədii şura təşkil olunmalıdır. Bu şurada məhz Aydın Talıbzadə, İlham Rəhimli, Məryəm Əlizadə kimi teatrşünaslar, teatrı yaxından tanıyan və sevən insanlar olmalıdır.

Həmçinin, şurada Nicat Kazımov, Samir Qulamov kimi rejissorlar təmsil olunmalıdır. Mən ona görə cavanları deyirəm ki, bu şəxslərin tamaşaları bu günə qədər anşlaqla gedir. Eləcə də təcrübəli, karifey aktyorların iştirakı ilə hər kəs öz təkliflərini verməli, həmin təkliflər əsasında isə konkret qərar qəbul edilməlidir".

Xalq artisti qeyd edib ki, Azərbaycan teatrının uçuruma getməsi barədə çoxdan həyəcan təbili çalınır:

"Azərbaycan teatrının uçuruma getməyi, repertuar, dramaturq, rejissor və aktyor məsələləri ilə bağlı problemlər illərdir mövcuddur. Təəssüflər olsun ki, buna vaxtında fikir verən olmadı. Amma indi hiss edirəm ki, cənab nazir müəyyən addımlar atır.

Ən vacib məsələ isə teatrların səlahiyyətlərinin özlərinə qaytarılmasıdır. Buraya aktyorlara verilən fəxri adlar, mükafatlar, teatra qəbul edilən kadrlarla bağlı qərarlar daxildir.

Əgər burada tanışlıq, rəfiqə, dayı, bibi, xala məsələsi olsa, xüsusi telefon zəngi getsə, bu məsələ bitdi. Burada başqa bir şeydə söhbət gedə bilməz. Teatrın vəziyyəti daha da pisləşəcək.

Ona görə də bu gün Azərbaycan teatrının məhz belə vəziyyətdə olması lazımsız rejissorların az müddətdə teatra gəlib kollektivə zərbə vurması ilə bağlıdır. Daha sonra başqa teatra keçirilsə də, bunun fəsadları uzun müddət qalır.

Mənə elə gəlir ki, bu məsələyə mütləq və mütləq ciddi yanaşmaq lazımdır. Ciddi yanaşmaq üçün də ciddi adamlar olmalıdır". Afaq Bəşirqızı bildirib ki, Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrın tamaşaçı problemi yoxdur:

“MDB ölkələrini Azərbaycanla müqayisə etmək düzgün deyil. Məsələn, Rusiyada gün ərzində 2 milyon insan teatra baxıb çıxır. Bizdə müəyyən günlər var, tədbirlər keçirilir və həmin günlər qeyd olunur.

Mən şəxsən başqa teatrlara vaxt azlığından və s. səbəblərdən gedə bilmirəm. Amma “YouTube” platforması üzərindən tamaşaları izləyirəm. Deyə bilərəm ki, Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrın tamaşaçı problemi yoxdur.Məsələn, Samir Qulamovun “Notre Dame de Paris” tamaşasına günün bu günündə zəng ilə gələn və bilet tapmayan insanlar var. 

Mən yalanı sevmirəm, hətta mənim qonaqlarım gəliblər, xahiş etmişəm və yer tapılmadığı hallar olub. Deyiblər ki, “Afaq xanım, sizin qonaqlarınız üçün layiqli yer yoxdur. Amfiteatrda yerlər var, amma tamaşa başlayana yaxın onlar da satıla bilər”.

Bu, onu göstərir ki, bizdə əvvəlki kimi süni təşkil olunmuş tamaşaçı yoxdur. Mən öz teatrıma cavabdehəm və Allaha şükürlər olsun ki, işimiz yaxşıdır".Xalq artisti vurğulayıb ki, artıq bəzi teatrlar axsayıb və həmin teatrlarda yaranmış problemlər şəxsi maraqlardan qaynaqlanır:

"Teatrlarla bağlı yenə deyirəm, bu məsələlər saytlar üzərindən yox, məsul şəxslərlə ciddi müzakirələr aparılmaqla həll olunmalıdır. Nə qədər tez müzakirə olunsa, bunun xeyri bir o qədər çox olacaq. Çünki teatr və kino ümumi incəsənət deməkdir, biz onları tərənnüm edirik. Əgər teatr axsasa, incəsənət də zərbə alacaq. Artıq müəyyən teatrlar axsayıb. 

O teatrlarda axsama vəzifə, tərəfkeşlik, dövlət mükafatı üstündə gedir və teatrın işi qalıb kənarda. Üstəlik elə böyük bir günahlar işlədilir ki…Dahi ədiblərin əsərlərinə müdaxilə olunur. Dünənin işə yaramazının adı həmin o dahi ilə bir çəkilirsə, bu biabırçılıqdır. Bütün bunlara son qoyulmalıdır".

Afaq Bəşirqızı bildirib ki, rejissor yanaşması əsərin orijinal ruhunu pozmamalıdır və ədibin əsərinə uğursuz əlavələr etmək biabırçılıqdır:

"Düzdü, sual verə bilərsiniz ki, nəyə görə dünyada Şekspirin əsərləri rejissor versiyası ilə qoyulur. Robert Sturuanın quruluşlarında biz buna şahid olmuşuq.

Sturua bu hadisələrə uyğun hərəkət edibdir. Yəni mənfi qəhrəmana haqq qazandırıb günahsızları ona güllələtməyibdir. Bunu əsərin ruhuna xələl gətirmədən edib. 

Mən Beynəlxalq Teatr Festivalında Uilyam Şekspirin “On ikinci gecə” pyes-komediyası əsasında səhnələşdirilmiş tamaşasına baxmışam. Tamaşanın ortasında qəribə bir hadisə baş verdi: göy guruldadı, bütün səhnə işıqları oynadı və İsanın dünyaya gəlməsi səhnəsi oldu. Bu, ondan əvvəlki səhnədəki hadisələrin gedişatı ilə tamamlanırdı.

Ümumiyyətlə, Robert Sturuaya artıq bizim gözümüz və qulağımız öyrəşib. O, Şekspirə öz rejissor versiyasını qoyur. Amma bu, o demək deyil ki, sən ədibin pyesinə öz “xırdacıqlarını” əlavə edəsən və özünü ədib sayasan. Bu, böyük bir biabırçılıqdır. Doğrudur, biz bu hadisə böyük rezonans doğurdu, lakin həmin rezonansın qarşısı tez bir zamanda “dayılar” və “xalalar” vasitəsilə alındı".

Xalq artisti qeyd edib ki, məsuliyyəti sənətkarlardan çox, teatrın idarəçiliyində axtarmaq lazımdır:

"Ona görə də gəlin, Afaq Bəşirqızına, Əli Vəliyevə, İsa Musayevə sual verməyək ki, niyə teatrlar bu vəziyyətə düşür. Teatrı saxlayan tamaşaçı və aktyorlardır. Əgər bir aktyor və aktrisanın halal haqqı başqasına verilirsə, problem də buradan başlayır.

Əvvəllər ən böyük dərd o idi ki, 60 yaşlı aktrisa 16 yaşlı Cülyettanı oynamaq istəyirdi. Amma o aktrisanın xarici görünüşü elə idi ki, versəydilər oynayardı və bacarardı, çünki istedadı buna imkan verirdi. Amma indi böyük biabırçılıq yaşanır. Səhnədə hətta antisanitariya müşahidə olunur. 

Tamaşalarda heyvanların səhnəyə çıxarılması, tamaşaçıya o iyi-qoxunu iylətmək… Bu, teatr sənətində yarıtmazlığın ən pis formasıdır. Bu qədər! Odur ki, indi təqsirkarı axtarmağın və onu adı ilə adlandırmağın vaxtıdır. Əminəm ki, müəyyən işlər görüldükdən sonra onlar layiqli cəzalarını alacaqlar”.

Əfsanə Rəcəb
"Cebheinfo.az"

Açar sözlər: teatr Afaq Bəşirqızı