Bağçalarda peşəkar tərbiyəçi tapmaq niyə müşkülə çevrilib? EKSPERTLƏR SƏBƏBLƏRİ AÇIQLADI

Son illərdə məktəbəqədər təhsil sahəsində müəyyən islahatlar aparılsa da, hələ də bir sıra problemlər mövcuddur. Bu il hansısa faktla bağlı məlumat olmasa da, əvvəlki illərdə ölkəmizdəki bağçalarda tərbiyəçilərin davranışları cəmiyyətdə narazılıq yaradıb. 

Bəs hazırda bağçalarda tədris və tərbiyənin vəziyyəti necədir? Sağlam düşüncəli və savadlı tərbiyəçi tapmaq niyə problemə çevrilir?

Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Elçin Əfəndi Avtosfer.az-a açıqlamasında bildirib ki, məktəbəqədər təhsil sistemində əvvəllər mövcud olan problemlər son illərdə aparılan islahatlar sayəsində tədricən aradan qaldırılır:

“Bir neçə il öncəyə qədər bu sahədə ciddi çatışmazlıqlar müşahidə edilirdi. Lakin dövlət başçısının sərəncamına əsasən, məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin idarəçiliyi yerli icra hakimiyyətlərindən alınaraq Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyinə verildi.

İcra hakimiyyətlərinin nəzarətində olduğu dövrdə işə qəbul prosesi qeyri-şəffaf və sistemsiz şəkildə həyata keçirilirdi. Sorğular və müşahidələr göstərirdi ki, əksər hallarda müvafiq ixtisası olmayan şəxslər baxçalara müəllim kimi işə götürülürdü. Azərbaycan dili, fizika kimi fənlərin müəllimlərinin, hətta ali təhsili olmayan və ya pedaqoji ixtisası olmayan şəxslərin məktəbəqədər təhsil müəssisələrində işləməsi geniş yayılmışdı. Bu isə tərbiyə və təhsil prosesinin keyfiyyətinə ciddi zərər vururdu.
Bağçaların Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyinə keçməsi ilə müəyyən islahatlar həyata keçirilməyə başladı. Bu islahatlar nələrdən ibarətdir? Hazırda şagirdlərin qəbulu onlayn sistem vasitəsilə həyata keçirilir. Eyni zamanda, baxçalara müəllimlərin işə qəbulu üçün yeni imtahan sistemi tətbiq edilir. Gələcəkdə isə bağça müəllimlərinin sertifikatlaşdırılması prosesi nəzərdə tutulur. Bu prosesə start verildikdən sonra təxminən 2000 nəfər bağça işçisinin 60%-nin ixtisara düşəcəyi ehtimal edilir. Bunun əsas səbəbi ondan ibarətdir ki, hazırda bağçalarda çalışan bəzi şəxslər Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi standartlara cavab vermir. Yeni qaydalara əsasən, yalnız məktəbəqədər təhsil üzrə ali və ya orta ixtisas təhsili olan şəxslər tərbiyəçi-müəllim kimi fəaliyyət göstərə biləcəklər. İşə qəbul və sertifikatlaşdırma prosesində bu kriteriyalar əsas götürüləcək”.

Ekspert əlavə olaraq qeyd edib ki, gələcəkdə bu sistem tam tətbiq edildikdən sonra bağçalarda peşəkar və savadlı tərbiyəçilərə rast gəlmək mümkün olacaq:

“Lakin bunun üçün müəyyən zamana ehtiyac var. Keçmişdə yerli icra hakimiyyətləri tərəfindən işə qəbul prosesi qohumbazlıq və tanışlıq prinsipləri əsasında həyata keçirildiyi üçün hazırda bağçalar hələ də qeyri-peşəkar kadrların təsiri altındadır.

Savadlı tərbiyəçi-müəllimlərin olmaması valideynlər arasında etimadsızlıq yaradıb. Bu etimadsızlıq illər ərzində valideynlərdə travmaya çevrilib. Çünki bəzi hallarda baxça müəllimləri uşaqlara qarşı şiddət göstərir, onlara laqeyd yanaşırdı. Bu cür hadisələr valideynlərin məktəbəqədər təhsildən uzaqlaşmasına səbəb olmuşdu”.

Elçin Əfəndi sonda qeyd edib ki, lakin son illərdə aparılan islahatlar və təbliğat kampaniyaları nəticəsində valideynlər arasında bağçaya etimad bərpa olunmağa başlayıb:
“Artıq övladlarının məktəbəqədər təhsil almasında maraqlı olan valideynlərin sayında artım müşahidə edilir.

Məktəbəqədər təhsil sistemində aparılan bu islahatlar uşaqların sağlam və keyfiyyətli təhsil alması üçün vacib addımlardır. Gələcəkdə də bu sahədə inkişaf və irəliləyişlərin davam edəcəyi gözlənilir”.

Məktəbəqədər təhsil eksperti Xalidə Həmidovanən fikrincə, Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil sahəsində dünya standartlarına uyğunlaşdırılmış proqramlar mövcuddur:

“Bu proqramlar xüsusi ekspert qrupu tərəfindən hazırlanaraq təhlükəsizlik və keyfiyyət standartlarına uyğunlaşdırılıb. Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil haqqında qanunlar çərçivəsində bu proqramların tətbiqi həyata keçirilir. Hazırda ölkədə bütün uşaqların məktəbəqədər təhsil almasını təmin edəcək qədər uşaq bağçası mövcud deyil. Bu sahədə əsas problem bağçaların sayının az olması və mövcud bağçaların standartlara tam cavab verməməsidir. Bakıda yeni binaların tikilməsindən çox uşaq bağçalarının sayının artırılması daha vacibdir.

Bağçaların yüksək xərc tələb etməsi alternativ variantların tətbiqini zəruri edir. Bu alternativlər arasında ailə qayğı mərkəzləri, məktəbə hazırlıq qrupları və digər tədris müəssisələri yer alır. Məktəbəqədər təhsilin təşkili ilə bağlı bütün prosedurlar davam etdirilir və bu sahədə inkişaf müşahidə olunur. Lakin keçmişdə idarəetmə sistemindəki boşluqlar səbəbindən bəzi bağçalar tədris prosesindən kənarda qalmışdı. Bu bağçaların yenidən fəaliyyətə qaytarılması və tədris sisteminə inteqrasiya edilməsi hazırda qarşıda duran əsas məsələlərdən biridir.

Bağçalarda çalışan tərbiyəçi-müəllimlərə gəldikdə, onların arasında savadlı və peşəkar kadrların çox olduğunu nəzərə almaq vacibdir. Bir neçə qeyri-peşəkarın varlığına görə on minlərlə tərbiyəçi-müəllimin fəaliyyətinə kölgə salmaq düzgün deyil. Unutmaq olmaz ki, bağça müəllimləri yalnız təhsil vermir, həm də uşaqların tərbiyəsi və qayğısı ilə məşğul olurlar. Valideynlər evdə bir uşağa tərbiyə və qayğı göstərməkdə çətinlik çəkirsə, tərbiyəçi-müəllimlər gündəlik olaraq 20-25 uşağa bu diqqəti göstərməyə çalışırlar. Onların işi yalnız dərs deməkdən ibarət deyil, uşaqların sosial bacarıqlarını inkişaf etdirmək, onlara mənəvi dəyərlər aşılamaq və sağlam mühit yaratmaq kimi mühüm vəzifələri əhatə edir”.

Ekspert əlavə olaraq qeyd edib ki, bu gün ölkədə 10 mindən çox bağça müəllimi fəaliyyət göstərir:

“Onların hər biri müxtəlif ailələrdən, fərqli mədəni mühitdən gələn uşaqlarla işləyir və hər gün onların təlim-tərbiyəsinə töhfə verir. Uşaqların erkən yaşlarında formalaşan vətənpərvərlik, insanpərvərlik, tolerantlıq və sosial bacarıqların inkişafında bağçaların rolu böyükdür. Keçmişdə məktəbəqədər təhsilə kifayət qədər diqqət ayrılmasaydı, bu gün ölkəmizdə vətənpərvər və milli ruhda yetişmiş gənclər də olmazdı. Bağçalar yalnız təhsil ocaqları deyil, həm də gələcəyin vətəndaşlarının formalaşdığı mühüm tərbiyə müəssisələridir. Buna görə də tərbiyəçi-müəllimlərin əməyinə hörmətlə yanaşmaq vacibdir”.

Eltac Zülfüqaroğlu