Xronika: Erməni saxtakarlığı nəticəsində dəyişdirilən Qərbi Azərbaycan toponimləri

Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində jurnalist Əsgər İbrahimovun müəllifliyi ilə Baku TV-də "Hun türk etnonimindən yaranan yaşayış məskəni" adlı süjet hazırlanıb.

Bugünkü süjetdə erməni saxtakarlığına və addəyişmə siyasətinə məruz qalan Aşağı Türkmənli, Aşağı Xatınarx, Aşağı Xotanan, Aşağı Hunud və Aşağı Çanaxçı toponimləri haqqında məlumat verilib.

Bildirilib ki, indiki Ermənistan ərazisindəki toponimlərin əksəriyyətinin Azərbaycan mənşəli olması danılmaz faktdır.

Aşağı Türkmənli - Karpibasar mahalının Üçkilsə (sonradan Eçmiədzin) rayonunda yerləşən kənd olub. 1935-ci ildə kəndin adı Musagyuğ, yəni Musakənd olaraq dəyişdirilib.

Aşağı Xatınarx - Karpibasar mahalının Üçkilsə (sonradan Eçmiədzin) rayonunda kənd adıdır. 1670-1680-ci illərdə Çuxur-Səd bəyləribəy Səfixanın Qarasu çayından çəkdirdiyi arxın kənarında, həyat yoldaşı Xatın tərəfindən kənd salınıb və ona Xatınarx adı verilib. Kənddə 1828-ci ilə kimi yalnız azərbaycanlılar yaşamış, 1828-1829-cu illərdə İranın Xoy və Salmas vilayətlərindən ermənilər köçürülüb. 1978-ci ildə kəndin adı Qay olaraq dəyişdirilib.

Aşağı Xotanan - Zəngəzur mahalının Qafan rayonunda kənd olub. Adı Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilib.

Aşağı Hunud - Şəmşəddil mahalının Şəmşəddin rayonu ərazisində qışlaq adıdır. 1930-cu ildə ləğv edilib.

Aşağı Çanaxçı - Vedibasar mahalının Vedi (sonradan Ararat) rayonunda kənd olub. XX əsrin əvvəllərində ləğv edilib.

Sonda vurğulanıb ki, Qərbi Azərbaycanda erməni saxtakarlığına məruz qalan kəndlərin tarixi, deportasiya faktları və toponimlərin etimologiyası bu ərazilərin türklərə məxsus olduğunu sübut edir:

"Təbii ki, bu torpaqlar yalnız coğrafi məkan deyil, həm də Azərbaycan xalqının mədəni və tarixi kimliyinin ayrılmaz hissəsidir".

Ümumiyyətlə, Qərbi Azərbaycana aid toponimlərin, oykonim, oronim və hidronimlərin öyrənilməsi və təbliği günümüzün reallığı olmaqla yanaşı, gələcək nəsillərin doğma yurd-yuvamıza sahib çıxması baxımından çox böyük məna və əhəmiyyət daşıyır. Çünki bunlar yerli xalqın tarixini, etnoqrafiyasını, coğrafiyasını əks etdirir. Hazırlanan süjetlədə ermənilər tərəfindən dəyişdirilən Qərbi Azərbaycan toponimlərinin tarixi və etimologiyası araşdırılır, həmçinin yer adlarının mənşəyi, mənası və sonrakı taleyi haqqında məlumat verilib.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.

Ətraflı süjetdə:

Xronika: Erməni saxtakarlığı nəticəsində dəyişdirilən Qərbi Azərbaycan toponimləri