Icma.az
close
up
RU
Yaponlar niyə latın əlifbasına keçmədilər?

Yaponlar niyə latın əlifbasına keçmədilər?

Icma.az, Ayna portalına istinadən məlumat yayır.

və dillərinə Avropa sözləri niyə almadılar?

Əynində qərbli çır-cındırı, cibində diplom, dilində Qərb sözləri olan bəzi "maarifçilər" illərlə bizə izah etməyə çalışdılar ki, çağdaşlaşmaq üçün dəyişmək, dəyişmək üçün köhnədən qurtulmaq gərəkli, bütün dəyərləri murdarlamaq önəmlidir.

Bu sapı özümüzdən olan baltaların törəsəl soyqırımının ilk hədəfi yazımız oldu... Tarixi yazısını Çindən alan yapon yazısından daha qədim olan, VIII əsr (miladi 700-cü illər) Göytürk tamğalarımızı unutduq.

Bir dəfə dəyişdik... olmadı.

İkinci dəfə dəyişdik... olmadı.

Üç, dörd, beş, altı və...

Sonda sayını unudacağımız qədər öz sözümüzə, öz yolumuza və törəmizə yadlaşdıq.

Amma eyni çağlarda, eyni tarixi çətinliklərdən keçən, hətta savaşı belə, uduzan yaponlar heç nəyə baxmayaraq, öz yazılarından, heroqliflərindən vaz keçmədilər, öz törələrindən əl çəkmədilər.

Qərbdən elm aldı, texnologiya götürdü, amma bushidosunu, ikigaisini, katanasını qorudu. Öz soy köklü dəyərlərinə söykənərək ucaldı.

Düşünmək üçün dil, qorunmaq üçün kimlik

Yazı ancaq cızma-qara deyil, bir ulusun və budunun düşüncə daşıyıcısıdır. Hansı yazı ilə yazırsansa, hansı dildə düşünürsənsə, düşüncən o axarda düzülür.

Yaponlar bu gerçəyi anladılar ki, yazını dəyişmək, beyin xəritəsini pozmaqdır. Onlar Qərbin elmi anlayışlarını da öz dilləri ilə qavrayıb, öz deyimləri ilə adlandırdılar. Məsələn:

“Science” – “Kagaku”

“Philosophy” – “Tetsugaku”

“Artificial Intelligence” – “Jinkō Chinō”

Bunlar tərcümə deyil, özününküləşdirmə, mənimsəmə və içsəlləşdirmədir. Biz isə törəmizi pozduq, yazımızı, görkəmimizi, sözlərimizi dəyişdik, dönəm-dönəm düşüncəmizi də, özümüzü də itirdik.

Keçmişdə yazdığımız bitikləri (kitabları) bir nəsil sonra oxuya bilmədik. Çünki Göytürk əlifbasını bu gün türkoloq və arxeoloqlarımızın belə, çoxu bilmir.

Ədəbiyyatımızı yad dillə tanıtdıq. Ən pisi – özümüzə öz dilimizdə soy kökünə yadlaşmış, keçmişindən qopuq, törəsiz nəsillər yetişdirdik və bu gün də buna davam edir, öz balalarımızı yad dillərdə oxutmaqla öyünürük. Özlüyündə başqa uluslara işçi hazırlayırıq, amma bunu anlayacaq qədər uzaqgörən deyilik.

Bizdən bir çoxları "modern" görünmək üçün, moda ilə ayaqlaşmaq və qlobalist gücə tapınmaq üçün “öz”ümüzdən vaz keçdi. Yaponlar isə “öz”ündə qalaraq, öz dəyərləri ilə yeni dünyalarını qurdular.

İndi bizi yanlış yönləndirən "ziyalıçıqlara" sualım budur:

Əgər doğrudan da irəliləyiş üçün dilini, yazını, düşüncəni dəyişmək gərəkli idisə, niyə yaponlar dəyişmədi və bizdən qat-qat irəlidədirlər?

Bəlkə də, məsələ çöldən, üzdən dəyişməkdə yox, dəyərə yiyə çıxmaqda, törəmizi və kimliyimizi qorumaqda idi?

P.S. Göytürk yazısı yaponların öz əlifbasını yaratmasından ən az 100-150 il əvvələ aiddir.

Müəllif: Eltən Qədimbəyli

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:104
embedMənbə:https://ayna.az
archiveBu xəbər 22 May 2025 09:36 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

“Landmark” bu dəfə Sahil Bababyevin idarəçiliyinə keçdi

21 Oktyabr 2025 11:26see309

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see245

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see234

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see211

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see192

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see187

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see173

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see173

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see172

“Azərkosmos” peyk istehsalına hazırlaşır kosmik sənayenin inkişafında yeni mərhələ

21 Oktyabr 2025 19:12see168

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see164

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see163

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see154

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see154

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see133

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see129

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see128

Daha 8 məsələ parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib

21 Oktyabr 2025 17:38see126

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see124

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see123
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri