Icma.az
close
up
RU
Yaponlar niyə latın əlifbasına keçmədilər?

Yaponlar niyə latın əlifbasına keçmədilər?

Icma.az, Ayna portalına istinadən məlumat yayır.

və dillərinə Avropa sözləri niyə almadılar?

Əynində qərbli çır-cındırı, cibində diplom, dilində Qərb sözləri olan bəzi "maarifçilər" illərlə bizə izah etməyə çalışdılar ki, çağdaşlaşmaq üçün dəyişmək, dəyişmək üçün köhnədən qurtulmaq gərəkli, bütün dəyərləri murdarlamaq önəmlidir.

Bu sapı özümüzdən olan baltaların törəsəl soyqırımının ilk hədəfi yazımız oldu... Tarixi yazısını Çindən alan yapon yazısından daha qədim olan, VIII əsr (miladi 700-cü illər) Göytürk tamğalarımızı unutduq.

Bir dəfə dəyişdik... olmadı.

İkinci dəfə dəyişdik... olmadı.

Üç, dörd, beş, altı və...

Sonda sayını unudacağımız qədər öz sözümüzə, öz yolumuza və törəmizə yadlaşdıq.

Amma eyni çağlarda, eyni tarixi çətinliklərdən keçən, hətta savaşı belə, uduzan yaponlar heç nəyə baxmayaraq, öz yazılarından, heroqliflərindən vaz keçmədilər, öz törələrindən əl çəkmədilər.

Qərbdən elm aldı, texnologiya götürdü, amma bushidosunu, ikigaisini, katanasını qorudu. Öz soy köklü dəyərlərinə söykənərək ucaldı.

Düşünmək üçün dil, qorunmaq üçün kimlik

Yazı ancaq cızma-qara deyil, bir ulusun və budunun düşüncə daşıyıcısıdır. Hansı yazı ilə yazırsansa, hansı dildə düşünürsənsə, düşüncən o axarda düzülür.

Yaponlar bu gerçəyi anladılar ki, yazını dəyişmək, beyin xəritəsini pozmaqdır. Onlar Qərbin elmi anlayışlarını da öz dilləri ilə qavrayıb, öz deyimləri ilə adlandırdılar. Məsələn:

“Science” – “Kagaku”

“Philosophy” – “Tetsugaku”

“Artificial Intelligence” – “Jinkō Chinō”

Bunlar tərcümə deyil, özününküləşdirmə, mənimsəmə və içsəlləşdirmədir. Biz isə törəmizi pozduq, yazımızı, görkəmimizi, sözlərimizi dəyişdik, dönəm-dönəm düşüncəmizi də, özümüzü də itirdik.

Keçmişdə yazdığımız bitikləri (kitabları) bir nəsil sonra oxuya bilmədik. Çünki Göytürk əlifbasını bu gün türkoloq və arxeoloqlarımızın belə, çoxu bilmir.

Ədəbiyyatımızı yad dillə tanıtdıq. Ən pisi – özümüzə öz dilimizdə soy kökünə yadlaşmış, keçmişindən qopuq, törəsiz nəsillər yetişdirdik və bu gün də buna davam edir, öz balalarımızı yad dillərdə oxutmaqla öyünürük. Özlüyündə başqa uluslara işçi hazırlayırıq, amma bunu anlayacaq qədər uzaqgörən deyilik.

Bizdən bir çoxları "modern" görünmək üçün, moda ilə ayaqlaşmaq və qlobalist gücə tapınmaq üçün “öz”ümüzdən vaz keçdi. Yaponlar isə “öz”ündə qalaraq, öz dəyərləri ilə yeni dünyalarını qurdular.

İndi bizi yanlış yönləndirən "ziyalıçıqlara" sualım budur:

Əgər doğrudan da irəliləyiş üçün dilini, yazını, düşüncəni dəyişmək gərəkli idisə, niyə yaponlar dəyişmədi və bizdən qat-qat irəlidədirlər?

Bəlkə də, məsələ çöldən, üzdən dəyişməkdə yox, dəyərə yiyə çıxmaqda, törəmizi və kimliyimizi qorumaqda idi?

P.S. Göytürk yazısı yaponların öz əlifbasını yaratmasından ən az 100-150 il əvvələ aiddir.

Müəllif: Eltən Qədimbəyli

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:102
embedMənbə:https://ayna.az
archiveBu xəbər 22 May 2025 09:36 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see240

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see229

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see174

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see167

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see152

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see147

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see140

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see136

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see135

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see135

Azərbaycanın “AI 92” markalı benzini idxal və ixrac etdiyi ölkələr SİYAHI

18 Oktyabr 2025 17:24see127

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see126

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see125

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see124

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see123

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see123

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see122

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see122

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see121

Ferhat Göçer Bakıda!

18 Oktyabr 2025 17:07see121
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri