525ci qəzet Sülh təxirə salınır Xaqani Cəfərli yazır

Xaqani CƏFƏRLİ

ABŞ Konqresi yanvarın 6-da Nümayəndələr Palatasının və Senatın xüsusi birgə iclasında prezident seçkilərinin nəticələrini təsdiqlədikdən bir gün sonra Donald Tramp Floridakı Mar-a-Laqo iqamətgahında mətbuat konfransı keçirdi. Mətbuat konfransında jurnalistlərin "Ukraynadakı müharibənin bitməsinə nə qədər vaxt lazım olacaq" sualını cavablandan Tramp altı ay ərzində sülhə nail ola biləcəklərinə ümid etdiyini bildirib. Bu o deməkdir ki, Trampın seçki kampaniyası vaxtı vəd etdiyi kimi, "24 saat ərzində sülh" mümkün deyil.

Trampın Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi, təqaüddə olan general-leytenant Keyt Kelloq yeni prezidentin yanvarın 20-də keçiriləcək andiçmə mərasimindən sonra 100 gün ərzində münaqişənin həllini tapmağa çalışacağını bildirib. Trampın və Kelloqun açıqlamaları göstərir ki, ABŞ-nin yeni hökuməti qısa zamanda müharibəni dayandıra bilməyəcəyini anlayır. Buna görə də "24 saat ərzində sülh" gündəmdən çıxdığı kimi, sülhün özü də ən azı bir neçə aylığa təxirə salınır.

Sülhün təxirə salındığını təsdiqləyən başqa bir məqam Ukraynadakı müharibəni bitirmək üçün Trampın Putinə güzəştə gedəcəyinin istisna olması haqqında Keyt Kelloqun açıqlamasıdır. Kelloq bildirib ki, Tramp müharibəni "mümkün qədər tez" bitirmək istəyir, lakin bunun üçün Putinə güzəştə getməyə hazırlaşmır. General Keyt Kelloqun Kiyevə və bir sıra Avropa ölkələrinə səfəri təxrə salması da Ukraynada sülhün vəd edildiyi kimi qısa zamanda mümkün olmayacağı qənaətini gücləndirir. Üstəlik, general Keyt Kelloqun sülh danışıqlarını başlatmaq üçün Kiyevə və Avropa ölkələrinə nə zaman səfər edəcəyi də məlum deyil.

Tramp administrasiyası rəsmən fəaliyyətə başlamazdan öncə anlamağa başlayıb ki, tərəflərdən birinin kapitulyasiyası olmadan qısa zamanda sülh əldə etmək mümkün deyil. Üstəlik, tərəflərdən birinin kapitulyasiya ərəfəsində olduğunu göstərən məlumatlar da yoxdur. Bayden administrasiyası 2025-ci il ərzində müharibəni davam etdirə bilməsi üçün Ukraynanı gərəkli və yetərli silah-sursatla təmin etdirdiklərini bildirirlər. Avropada hərbi yük daşımalarını izləyən analitiklər bildirirlər ki, noyabrın 30-dan dekabrın 31-dək Ukraynaya yük daşıyan ən azı 193 yük təyyarəsi Polşanın Rzezsov hava limanına enib. Bundan əlavə, ABŞ zirehli döyüş maşınları, piyadaların döyüş maşınları və tanklar daxil olmaqla 1000-ə qədər müxtəlif texnikanı Polşanın Qdansk və Qdinya dəniz limanlarına çatdırıb. Ekspertlər hesab edirlər ki, ABŞ-nin son aylarda Ukraynaya göndərdiyi döyüş texnikası ilə Kiyev ən azı iki ordu korpusu yaradıla bilər. Rusiyalı hərbi ekspertlər isə qeyd edirlər ki, dəmir yolu ilə yük daşınmalarında gizliliyi təmin etməyin daha asan olduğu nəzərə alınsa, Qərbin Ukraynaya verdiyi silah-sursatın həcminin daha çox olduğunu düşünmək olar.

Qərb mediasının məlumatına görə, bu ayın sonuna kimi Ukrayna Fransadan "Mirage 2000-5" qırıcılarının ilk partiyasını alacaq. Məlumata görə, Paris Ukraynaya ilk olaraq altı ədəd "Mirage 2000-5" qırıcısı verəcək. Həmin qırıcıları idarə edəcək pilotlar Fransada təlim keçiblər. Fransanın "Avions legendaires" nəşri xəbər verir ki, "Mirage 2000-5" qırıcıları Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə Rusiyanın dərinliklərinə zərbə endirmək imkanı verə bilər.

"Ramşteyn formatı" adlandırılan Ukraynanın Müdafiəsi üzrə Təmas Qrupunun yanvarın 9-da Almaniyada Ramşteyn aviabazasında ABŞ-nin müdafiə naziri Lloyd Ostinin sədrliyi ilə keçirilən iclasında Ukraynanın 2027-ci ilə qədər hava qüvvələri, artilleriya, minalardan təmizləmə, pilotsuz uçuş aparatları, inteqrasiya olunmuş raket və hava hücumundan müdafiə sistemləri, informasiya texnologiyaları və dəniz təhlükəsizliyi kimi sahələrdəki ehtiyacını təmin edəcək yol xəritələri təsdiqlənib. ABŞ-nin müdafiə naziri Lloyd Ostin "Ramşteyn formatı"nın iclasında Vaşinqtonun Ukraynaya 500 milyon dollarlıq hərbi yardım göndərəcəyini açıqlayıb. Hərbi yardım paketinə Ukraynanın hava hücumundan müdafiə sistemləri üçün əlavə raketlər, hava-yer raketləri və F-16-lar üçün digər avadanlıqlar daxildir.

Siyasi təhlilçilər hesab edirlər ki, Tramp Ukraynada müharibəni dayandıra bilməsə, tərəflərdən birini günahkar elan edəcək. General Keyt Kelloqun son açıqlamalarından belə qənaət yaranır ki, Rusiyanın günahkar elan olunması ehtimalı daha yüksəkdir. Kelloq çox aydın şəkildə ifadə edib ki, Tramp Putinin istəklərini təmin etməklə sülhə nail olmaq niyyətində deyil. Digər tərəfdən Ukraynanın bir sıra addımları da Trampın mövqeyinin müəyyənləşməsinə təsir edə bilər. Məsələn, Zelenski administrasiyasının Rusiya qazının Ukrayna ərazisi ilə Avropaya tranzitini dayandırması Trampın dəstəyini qazanmağı təmin edəcək addımlardan biri ola bilər. ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurasının strateji kommunikasiyalar üzrə koordinatoru Con Kirbi Kiyevin bu qərarını dəstəkləyib. Con Kerbi hesab edir ki, Kiyevin bu qərarı Moskvanı illik qaz gəlirlərinin təxminən 6,5 milyard dollar azalmasına səbəb olacaq. Bundan başqa, Kiyevin bu qərarı Avropanın Rusiya enerji daşıyıcılarından asılılığını azaltmaqla bağlı ABŞ-nin siyasətinə uyğundur.

Tramp Avropanın ABŞ-dan daha çox qaz və neft almasına çalışır. Ukraynanın Rusiya qazının Avropaya ixracını dayandırması Trampın istəyinin gerçəkləşməsinə əlverişli şərait yaradır. Ümumiyyətlə, hazırda Avropanın qaz idxalının təxminən yarısını ABŞ-dan təmin etməsi Rusiyanın Avropaya qaz ixracının qarşısının alınması ilə bağlıdır. Rusiya isə Avropanın qaz bazarından Ukraynaya qarşı müharibəyə başladıqdan sonra kənarlaşdırılıb. Əgər müharibəyə son qoyulsa və sanksiyalar ləğv edilsə, Rusiyanın yenidən Avropanın enerji bazarlarına qayıtması üçün imkan yaranacaq. Bu isə Avropanın ABŞ-dan neft və qaz idxalatını azaldacaq. Belə olacağı halda Trampın ABŞ-ın neft və qaz hasilatını, eləcə də ixracatını artırmaq siyasəti uğursuzluğa düçar olacaq. Buna görə də Tramp Rusiyanın Avropa bazarlarından kənarda qalmasında maraqlı olmalıdır. Bütün bunlar Rusiyanın Tramp tərəfindən günahkar elan olunması ehtimalını artırır. Tramp Rusiyanı günahkar elan etsə, Ukraynaya dəstəyini kəskin şəkildə artıracaq.