Dövlət qaibdən kəsilən tələbələrə kəsir pulunun ödənişi üçün yardım edə bilərmi? AÇIQLAMA

Tələbələrin qaib səbəbindən kəsildiyi dərslərə görə əlavə ödəniş etməsi, xüsusən də aşağı gəlirli ailələrdən olan tələbələr üçün ciddi maliyyə yükü yaradır. Bu ödənişlər tələbələrin təhsilə davamiyyətini çətinləşdirə, hətta onların ali təhsilini yarımçıq qoymasına səbəb ola bilər. Bəs görəsən belə hallarda dövlətin müəyyən müdaxiləsi və dəstək mexanizmlərinin tətbiqi mümkündürmü?

Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov Sonxeber.az – a açıqlama verib:

"Qaib səbəbindən yaranan ödənişlər təhsil müəssisələrinin daxili qaydaları ilə tənzimlənir və məqsədi tələbələrin dərslərə davamiyyətini artırmaqdır. Lakin bu sistemin bəzi mənfi cəhətləri mövcuddur. İlk növbədə, qaib səbəbindən kəsilən dərslərə görə ödənilən vəsaitlər bəzən tələbənin real maliyyə vəziyyətini nəzərə almadan tətbiq edilir. Bu, tələbələrin əlavə işlərə girməsinə və ya təhsil xərclərini ödəmək üçün borclanmasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə, ödənişlərin məbləği əksər hallarda tələbələrin maliyyə vəziyyətinə uyğunlaşdırılmır və bu da sosial ədalətsizlik yaradır.

Belə hallarda dövlətin dəstək mexanizmləri tətbiq etməsi tələbələrin həm maliyyə, həm də akademik baxımdan çətinliklərini yüngülləşdirə bilər. Dövlətin bu məsələyə müdaxilə etməsi həm sosial ədalət prinsipinə uyğun olar, həm də təhsilin əlçatanlığını artırar. Tələbələr üçün güzəştlər və ya ödəniş dəstəyi mexanizmləri aşağıdakı yollarla təmin edilə bilər:

Birincisi, qaib səbəbindən yaranan ödənişlərin məbləğinin ailə gəlirinə əsasən tənzimlənməsi vacibdir. Aztəminatlı ailələrdən olan tələbələr üçün bu ödənişlər tamamilə ləğv edilə və ya minimum səviyyəyə endirilə bilər. Bu, həm tələbələrin maliyyə yükünü yüngülləşdirər, həm də onların təhsilinə davam etmə motivasiyasını artırar.

İkincisi, qaib səbəbindən yaranan əlavə dərslər üçün dövlət tərəfindən xüsusi subsidiya mexanizmi tətbiq edilə bilər. Dövlət təhsil müəssisələrinə əlavə vəsait ayıraraq, qaib səbəbindən yaranan maliyyə yükünün bir hissəsini öz üzərinə götürə bilər. Bu, xüsusilə dövlət universitetlərində daha effektiv tətbiq edilə bilər.

Üçüncüsü, tələbələrin qaib səbəbindən yaranan ödənişləri müəyyən müddətə kredit şəklində ödənilə bilər. Bu kreditlər faizsiz və ya aşağı faizli ola bilər və tələbə məzun olduqdan sonra qaytarılması nəzərdə tutulmalıdır. Bu yanaşma tələbələrin dərslərə davam etməsinə mane olan maliyyə baryerini azaldar.

Dördüncüsü, tələbələr üçün qaib səbəbindən yaranan vəziyyətlərdə alternativ həllər təqdim etmək mümkündür. Məsələn, dərslərə davamiyyət məsələsində daha elastik qaydaların tətbiqi, tələbələrin dərsləri onlayn şəkildə izləyə bilməsi və ya müəyyən mövzuları özəl şəkildə təkrarlaması təmin edilə bilər. Bu, tələbələrin dərslərə tam qatılmasına şərait yaradacaq, qaib səbəbindən yaranan əlavə maliyyə yükünü isə azaldacaq.

Beşincisi, qaib səbəbindən yaranan əlavə ödənişlərin səbəbləri daha dərindən araşdırılmalı və bu hallar əsaslandırılmalıdır. Bəzi hallarda tələbələrin dərslərdə iştirak edə bilməməsinin səbəbləri subyektiv deyil, obyektiv ola bilər (məsələn, sağlamlıq problemi, ailəvi çətinliklər və s.). Belə hallarda ödənişlərin tətbiq edilməsi əvəzinə, tələbələrə akademik dəstək proqramları təqdim edilməlidir.

Dövlətin təhsilə müdaxiləsi yalnız maliyyə dəstəyi ilə məhdudlaşmamalıdır. Təhsil sistemində davamiyyət məsələlərini tənzimləyən mexanizmlər, tələbələrin akademik müvəffəqiyyətini artırmaq üçün yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Məqsəd tələbələri cəzalandırmaq deyil, onların təhsilə davam etməsini və akademik nəticələrini yaxşılaşdırmaq olmalıdır.

Nəticə etibarilə, qaib səbəbindən yaranan ödənişlərin tələbələr üçün problem yaratmaması və təhsil prosesinə mənfi təsir etməməsi üçün dövlət və təhsil müəssisələri birlikdə çalışmalıdır. Bu məsələyə həssas yanaşma tələbələrin təhsildə daha fəal iştirakını təmin edər və onların təhsil hüquqlarının qorunmasına kömək edər. Təhsil, yalnız bilik öyrənmək deyil, həm də sosial və iqtisadi maneələri aradan qaldıraraq hər bir fərdin inkişafına imkan yaratmaqdır. Bu prinsip dövlətin və cəmiyyətin əsas məqsədlərindən biri olmalıdır".
Çiçək Sadatova