Icma.az
close
up
RU
Menu

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

On dörd yaşlı futbolçu qız məktəbdəki zorakılığa görə intihar edib FOTO

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

Luvr muzeyində Azərbaycan nəfəsi: Parisdə gənc rəssam Diana Quliyevanın əsərləri sərgilənir Foto

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir: 50 yaşdan sonra bu qidalar məhdudlaşdırılmalıdır

Sofiya Universitetində “Azərbaycan suveren dövlətçilik yolunda” sərgisinin açılışı

Elmar Məmmədyarovdan açıqlama: “Kimin qarın ağrısı varsa, adımı hallandırır”

“İrəvan xalçalarında ilmələrin rəqsi”

“İrəvan xalçalarında ilmələrin rəqsi”

Icma.az, Xalq qazeti portalına istinadən məlumat verir.

Əsrlərin o üzündə adi kənd daxmalarında yaranan və tədricən incəsənətin ən mühüm növlərindən birinə çevrilən xalçaçılıq sənəti zənginliyi ilə seçilir. Qızların, gəlinlərin arzu ifadəsi, sabaha “məktub”ları olan bu zərif matahlar hər zamankı kimi, bu gün də göz-könül oxşayır. Təsadüfi deyil ki, Nizami Kino Mərkəzində “İrəvan xalçalarında ilmələrin rəqsi” bədii-sənədli filminin təqdimat mərasimi hər kəsi yetərincə duyğulandırdı.

Mərasimdən əvvəl foyedə təşkil edilmiş maraqlı sərgi ilə tanışlıq oldu. Sonra “Qeyd – Sosial Maarifləndirmə” İctimai Birliyinin baş katibi Aysel Tahirova layihənin İrəvan xalçaçılıq məktəbinin qorunması və tanıdılması baxımından önəmini vurğuladı. Əsas məqsədin İrəvan xalçaçılıq ənənələrinin qorunması, xalçalar üzərində əks olunan milli-mədəni dəyərlərin gələcək nəsillərə çatdırılması və bu sahəyə olan marağın artırılması olduğunu bildirdi.

Filmdən öncə çıxış edən Milli Məclis sədrinin müavini Musa Qasımlı İrəvanın tarixindən və Azərbaycan üçün onun irsinin öyrənilməsinin vacibliyindən danışdı: “Bizim millət dünya mədəniyyəti yarada bilən xalqdır. Hər millət bu gücə sahib deyil. Azərbaycan mədəniyyətinin beşiklərindən biri İrəvandır. Bu səbəbdən bu irsin öyrənilməsi Azərbaycan üçün həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan önəmlidir. Bu kimi layihələr erməni saxtakarlıqlarına qarşı mübarizədə də mühüm rol oynayır”.

...Bir müddət öncə erməni xalçasatanın bu sənətin Zəngəzur qoluna aid nümunəsini Amerika bazarında öz ulu nənəsinin əl işi kimi sırımaq istədiyi barədə məlumata rast gəldim. Əsas ornamenti qartal olan həmin xalçanın şəkli də verilmişdi. Saxtakar tacirin cəfəngiyyatında qartal qanadlı günəşin və guya, Urartu tanrısı Çaldın təsviri kimi təqdim olunurmuş. Bunu görən bir soydaşımız “Arsax-Sünik məktəbi” örnəyi kimi sırınan mənimsəmə malını baha qiymətə alaraq, əslində, Zəngəzur xalçası olduğunu söyləyib və haramzadə ermənini ifşa edib.

Bu kimi hallar çoxdur və hətta beynəlxalq sərgilərdə, muzeylərdə, kolleksiyalarda da mədəni irs nümunələrimiz erməni məhsulu kimi az tanıdılmayıb. Hay lobbisi Qarabağın işğalı dövründə bu sahədə daha da “qızışmışdı”. Yaxşı ki, 2010-cu ildə Azərbaycan xalçaları Şərq xalçaçılıq sənətinin bir qolu kimi UNESCO-nun “Qeyri-maddi Mədəni İrs” siyahısına salınıb. Bu sənət nümunələrimiz daha “İran xalçası”, “Qafqaz xalçası” və digər qondarma adlarla elə də çox təqdim olunmur.

Milli xalçaçılıq sənətinin İrəvan qoluna aid bənzərsiz ornament və ilmələrin sirli dünyasını sərgiləyən filmin kadrları bir-birini əvəz etdikcə mədəni irsimizin sorağının çox uzaq əsrlərdən gəldiyinin bir daha şahidi olduq. Gözlərimiz önündə qədim İrəvanın coğrafi, etnik, mədəni özəlliyi canlandı. Ulu türk-oğuz tayfalarının yaşadığı mahallar, bu ərazilərin böyük bir qismini erməni vandallarının məhv etdiyi tarixi abidələri – qala, saray, istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sərdabələr, eləcə də at, qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqlar xatırlandı. Əzəli-əbədi yurd yerlərimizin aborigen əhalisinin dünya duyumundan soraq verən mədəni irsimizlə, xalçaçılığın mifik görüşləri – mifoloji quşlar, semantik elementlərlə yenidən qürur duyduq.

Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, Qərbi Azərbaycan mahallarında yaşayan azərbaycanlı-türk xanımlar əsrlər boyu həm xovlu, həm də xovsuz texnika əsasında xalça və xalça məmulatları toxuyublar. Xalça sənətinin ibtidai dövrü olan ilk mərhələdə dəvə və qoyun yunundan, pambıqdan toxunan bəzəksiz, saya yerlikli palazlar və cecimlər ərsəyə gəlib. Həm texniki, həm də bədii cəhətdən nisbətən təkmilləşmə duyulan 2-ci mərhələdə sadə keçirtmə, dolama texnikası ilə yundan, pambıqdan, bəzən də ipəkdən toxunan kilimlər yaranıb. İrəvan dəst-xəttində kilimlərin üzərində romb, üçbucaq və trapesşəkilli naxışlar, ornamentlər öz əksini tapıb. Sonrakı dövr vərni (ipək və yun), şəddə (yun, ipək, pambıq), zili (yun, pambıq, ipək), ladı (yun və pambıq) kimi xovsuz xalça məmulatları ilə səciyyələnib. İrəvan şəddələri və vərniləri, əsasən, maldarlıqla məşğul olan əhalinin məişətində geniş istifadə edilirdi. Vərnilər şahmat damaları fonunda iri əjdaha təsvirlərindən ibarət olurdu. Qərbi Azərbaycan zililərinin bəzilərinin yerliyi palaz texnikası – sadə keçirtmə üsulu ilə naxışlanıb. Xalçaçılıq sənətinin bu mərhələsi, eyni zamanda, xovsuz məişət əşyalarının yaranması ilə də yadda qalıb. Məfrəş, xurcun, heybə, çuval, çul, yüküzü, sicim, çatı və s. kimi məişət əşyaları yaranıb.

Filmin kadrlarını elə heyranlıqla izlədik ki, bu mövzu sözün əsl mənasında, gözümüzü-könlümüzü məşğul etdi. Evə qayıdınca, müxtəlif mənbələrdən Qərbi Azərbaycan xalçaçılığı ilə bağlı məlumatlara nəzər saldıq. Öyrəndik ki, Ağbaba və Şörəyel mahalları ərazisində toxunmuş xalça məmulatları bu ərazinin təbiətindən irəli gələn çalarları ilə birgə, kompozisiya quruluşuna görə Qazax–Borçalı xalça qrupunun nümunələrinə yaxındır. Bu xalçalar ağır çəkisi, hündür xovu, yumşaq və parlaq yunu ilə seçilir. Loru və Pəmbək mahallarında toxunmuş xalçalar təbii rənglərlə məxsusi çalarlar qazanıb. Naxışları bədii sənətkarlığın mürəkkəb nümunəsi hesab olunub. Göyçədə yaşayan soydaşlarımızın toxuduğu xalçalar isə kompozisiya quruluşuna görə Qarabağ və Gəncə xalça qrupuna yaxındır. Tarixən naxışları yaddaşında yaşadan, onu sevgi ilə əriş-arğaclı ilmələrə köçürən toxucular Göyçə xalçalarına gözəllik bəxş ediblər. İrəvanla coğrafi yaxınlığı Zəngibasar bölgəsinin mədəni mühitinin formalaşmasına öz təsirini göstərib. Bölgənin Arbat, Aşağı Necilli, Qaraqışlaq, Dəmirçi, Zəngilər, Zəhmət, Rəncbər, Uluxanlı, Hacı Elləz, Şorlu kimi ellərində toxunan xalçalar öz incəliyi, zərifliyi ilə seçilib. Zəngəzur mahalının xalçaçılıq vərdişləri isə daha çox Qarabağ qrupunun ənənələrinə yaxındır. Buna səbəb Zəngəzurun tarixən Qarabağ xanlığı və burada yaşayan əhali ilə mədəni, iqtisadi yaxınlığı olub. Bu anlamda Zəngəzuru Qarabağdan ayırmaq mümkün deyil. Avropanın bir çox tarixi mənbələrində “Zaqafqaziyanın İsveçrəsi” adlandırılan Dərələyəz mahalının da Azərbaycanın xalçaçılıq sənətinin beşiklərindən biri olduğuna əminliyimiz daha da gücləndi.

Beləliklə, sənədli filmdən aldığımız təəssüratlar və mənbələrdən öyrəndiklərimiz İrəvan qrupu xalçalarının Azərbaycan dekorativ sənətinin ayrılmaz tərkib hissəsi, tarixi keçmişimizin əvəzsiz yadigarı olduğunu bir daha təsdiq elədi.

Ə.ƏLİYEV
XQ

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:106
embedMənbə:https://xalqqazeti.az
archiveBu xəbər 11 Aprel 2025 12:06 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see279

“Bu gün layiq olduğumuz qələbə əldə etdik”

19 Oktyabr 2025 19:14see184

Bakının bir çox yollarında nəqliyyatın sıxlığı müşahidə olunur SİYAHI

20 Oktyabr 2025 08:25see179

Rəştdən Həştərxana birbaşa uçuşlar başladı

19 Oktyabr 2025 19:10see141

Sarıkökün bu faydalarını çoxları bilmir

20 Oktyabr 2025 07:01see135

Tramp görüşü zamanı daim Zelenskiyə söyüş söyürdü

19 Oktyabr 2025 23:19see132

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see131

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see131

Körpələrdə genetik xəstəliklərin aşkarlanması üçün ölkəyə 300 mindən çox test gətiriləcək

19 Oktyabr 2025 20:14see130

On dörd yaşlı futbolçu qız məktəbdəki zorakılığa görə intihar edib FOTO

19 Oktyabr 2025 04:02see130

Tbilisidəki son etirazlara görə 14 nəfər saxlanıldı

19 Oktyabr 2025 18:49see129

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see129

Ərdoğandan Şimali Kiprdə keçirilən prezident seçkilərinin ilkin nəticələrinə reaksiya

20 Oktyabr 2025 00:57see129

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see129

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see128

Luvr muzeyində Azərbaycan nəfəsi: Parisdə gənc rəssam Diana Quliyevanın əsərləri sərgilənir Foto

19 Oktyabr 2025 09:10see127

“Mən ABŞ ı təhlükəyə ata bilmərəm...”

19 Oktyabr 2025 19:18see125

Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir: 50 yaşdan sonra bu qidalar məhdudlaşdırılmalıdır

19 Oktyabr 2025 07:08see122

Sofiya Universitetində “Azərbaycan suveren dövlətçilik yolunda” sərgisinin açılışı

19 Oktyabr 2025 06:45see121

Elmar Məmmədyarovdan açıqlama: “Kimin qarın ağrısı varsa, adımı hallandırır”

19 Oktyabr 2025 21:04see119
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri