Müəllimi və şagirdi yoran heç bir təhsil modeli uğurlu sayıla bilməz Günay Əkbərova

Bakı, 25 dekabr, AZƏRTAC

Son illər təhsil sahəsində aparılan müzakirələrdə tez-tez bir sual səslənir: “Hansı ölkənin təhsil modeli Azərbaycan üçün daha uyğundur?” Açığı, dünya təcrübəsinə baxanda bir həqiqət aydın görünür: təhsildə uğur hazır modeli kopyalamaqla yox, onu yerli reallığa uyğunlaşdırmaqla əldə olunur. Heç bir ölkə başqasının sistemini olduğu kimi götürüb uğur qazanmayıb. Bu baxımdan Azərbaycan üçün də “ideal model” axtarışındansa, uyğun nümunələrdən düzgün elementləri seçmək daha rasional yanaşmadır.

Bu fikirləri AZƏRTAC-a açıqlamasında Elm və Təhsil Nazirliyi Yanında İctimai Şuranın katibi Günay Əkbərova söyləyib.

Onun sözlərinə görə, ən çox istinad edilən modellərdən biri Finlandiyadır. Finlandiya təhsilinin əsas gücü müəllimə olan yüksək etimad və şagird rifahının ön planda tutulmasıdır. Burada müəllim icraçı deyil, qərarverən tərəfdir. Qiymətləndirmə sistemi uşağı sıxan yox, inkişaf etdirən mexanizm kimi qurulub. Azərbaycan üçün bu modelin tam köçürülməsi çətin olsa da, müəllimin nüfuzunun artırılması, lazımsız bürokratiyanın azaldılması və məktəbin daha insani mühitə çevrilməsi baxımından Finlandiya təcrübəsi dəyərli örnəkdir.

“Reallığımıza daha yaxın olan başqa bir nümunə isə Estoniyadır. Estoniya da sovet təhsil sistemindən çıxmış, lakin qısa müddətdə müasir və çevik model qura bilmiş ölkədir. Rəqəmsal təhsil, məktəblərin muxtariyyəti və müəllimlərin davamlı peşəkar inkişafı bu sistemin əsas dayaqlarıdır. Azərbaycanın da hələ keçid mərhələsində olması Estoniya təcrübəsini bizim üçün daha anlaşılan edə bilər.

Asiya ölkələrinə baxdıqda Cənubi Koreya nümunəsi diqqət çəkir. Burada təhsilə münasibət milli prioritet səviyyəsindədir. Zəhmətkeşlik, intizam və ailə-məktəb əməkdaşlığı yüksək səviyyədədir. Bu yanaşma Azərbaycan cəmiyyətinin mentalitetinə müəyyən qədər uyğundur. Amma Koreya modelindəki həddindən artıq akademik yüklənmə və psixoloji təzyiq bizim üçün riskli ola bilər. Yəni bu modeldən götürüləsi əsas dərs imtahan mərkəzli sərt sistem deyil, əməyə və məsuliyyətə münasibətdir”, - deyə müsahibimiz bildirib.

O bildirib ki, mədəni və sosial oxşarlıqlar baxımından isə Türkiyə təcrübəsi xüsusi yer tutur. Türkiyədə aparılan kurikulum islahatları, müəllim hazırlığı və xüsusilə peşə təhsilinin inkişafı istiqamətində atılan addımlar Azərbaycan üçün praktik əhəmiyyət daşıyır. Dil və mədəni yaxınlıq bu təcrübələrin adaptasiyasını daha asan edir.

“Nəticə etibarilə Azərbaycan üçün ən uyğun yol hibrid modeldir. Finlandiyadan müəllimə etimad və şagird rifahını, Estoniyadan rəqəmsallaşma və çevik idarəetməni, Cənubi Koreyadan zəhmət və məsuliyyət mədəniyyətini, Türkiyədən isə struktur və mədəni uyğunluq baxımından praktik yanaşmaları götürmək mümkündür. Əsas məsələ hansı ölkənin adını çəkmək deyil. Əsas məsələ Azərbaycan məktəbinin real ehtiyaclarını düzgün oxumaqdır. Sinif otağında işləməyən, müəllimi və şagirdi yoran heç bir model uğurlu sayıla bilməz. Təhsil islahatı vitrin üçün yox, uşaq və müəllim üçün olmalıdır.

Bir sözlə, dünyada hazır “ideal sistem” yoxdur. Amma düzgün seçim və uyğunlaşdırma ilə Azərbaycana uyğun güclü bir təhsil modeli qurmaq mümkündür və bu yol artıq başlayıb”, - deyə G.Əkbərova fikrini yekunlaşdırıb.