Pezeşkianın səfəri: Azərbaycan İran münasibətlərində yeni dönəm

Məsud Pezeşkianın İranın Prezidenti vəzifəsində bu ay Azərbaycana ilk səfəri nəzərdə tutulub. Səfər barədə razılıq Prezident İlham Əliyevin martın 31-də iranlı həmkarı ilə telefon danışığı zamanı əldə edilib. Yayılan açıqlamada bildirilir ki, danışıq zamanı Pezeşkian bu səfər çərçivəsində iki qonşu xalq arasında münasibətlərin, eləcə də dostluq və qardaşlığın inkişafı və möhkəmləndirilməsinə yönəlmiş səmərəli və uğurlu məsləhətləşmələrin aparılacağını bildirib.

İlin əvvəlindən bəri baş tutan qarşılıqlı səfərlər, ikitərəfli münasibətlərdə müsbət tendensiyalar onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanla İran arasında soyuqluq, hətta gərginlik arxada qalıb. Ermənistanın işğalı dövründə İran qarşı tərəf üçün nəfəslik rolunu oynayıb və bunu hər iki tərəf də təsdiq edib. İkinci Qarabağ müharibəsində də bu münasibət təkrarlandı. Azərbaycan dəfələrlə bəyan edib ki, bütün qonşularla, o cümlədən İranla mehriban qonşuluq, iqtisadi, siyasi əlaqələrin möhkəmlənməsində maraqlıdır. Təqdirəlayiq hal ondan ibarətdir ki, Mahmud Pezeşkianın prezidentliyi müddətində müsbətə doğru addımların atıldığının şahidi oluruq. Düzdür, İran prezidenti Bakıda keçirilən COP-29-a qatılmasa da, tədbirdə vitse-prezidentlə təmsil olundu.

Bunların fonunda 2025-ci ilin ilk rübünü Azərbaycan-İran münasibətlərinin tarixində mühüm dəyişikliklər dövrü kimi xarakterizə etmək olar. Həqiqətən də, Azərbaycan-İran münasibətlərinin intensivliyi baxımından ilk üç ay əlamətdardır və proses davam edir. M.Pezeşkianın Novruz bayramı ilə bağlı Prezident İlham Əliyevə göndərdiyi təbrik məktubu bu baxımdan mühüm sayılır. Məktubda bildirilib ki, 2025-ci ilin ölkələrimizin dost münasibətlərinə müstəsna transformasiya gətirəcəyinə, xalqlarımızın rifah və firavanlığına xidmət edəcəyinə ümid edir. Elə Azərbaycan Prezidenti də dəfələrlə ölkələrimizin ortaq dəyərləri bölüşdüyünü, son dövrlərdə ikitərəfli qarşılıqlı səfərlərin dinamikasını müsbət qiymətləndirib.

M.Pezeşkianın Bakıya səfərindən sonra Azərbaycan-İran münasibətlərində müsbət irəliləyiş olacağı gözləniləndir. Proqnoz etmək olar ki, səfərdən sonra iki ölkə arasında münasibətlərdə köklü dəyişikliklərin şahidi olacağıq. Təsadüfi deyil ki, İranın yüksək rütbəli rəsmiləri azərbaycanlı həmkarları ilə keçirdikləri görüşlərdə ölkələr arasında iqtisadi, ticarət və humanitar sahələr üzrə Dövlət Komissiyasının müvafiq sahələr üzrə mövcud əməkdaşlıq imkanlarının müzakirəsi baxımından əhəmiyyətli platforma olduğunu diqqətə çatdırıblar.

Bunların fonunda Azərbaycanla İran regional və beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirə (AQEM), D-8 çərçivəsində əməkdaşlığı da xeyli gücləndiriblər.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi - Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyevin fevral ayında qonşu ölkəyə səfəri zamanı Məsud Pezeşkianla, onun siyasi məsələlər üzrə müşaviri Mehdi Sənayi ilə görüşü də münasibətlərin inkişafında mühüm rola oynayıb. Bu görüşlərdə Bakı-Tehran ikitərəfli əlaqələri və regional əməkdaşlıq məsələlərinə dair fikir mübadiləsi aparılıb. Azərbaycan dəfələrlə bəyan edib ki, İranla heç bir məhdudiyyət olmadan və qarşılıqlı fayda əsasında mehriban qonşuluq şəraitində siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələri inkişaf etdirməkdə maraqlıdır. Münasibətlərdə əsas məqam isə etimadın gücləndirilməsi və anlaşılmazlıqların aradan qaldırılmasıdır.

M.Sənayi də bildirib ki, Azərbaycan İran üçün təkcə mühüm və dəyərli qonşu deyil, iki ölkənin xalqları bir-birinə qohum və dostdurlar. Onun fikrincə, Azərbaycan-İran münasibətlərinin səviyyəsi sırf diplomatik formatdan kənara çıxmalı, digər dövlət və özəl sahələrə də yayılmalıdır: "İnsanlar arasında təmasların dərinləşməsi əməkdaşlığın inkişafına böyük təsir göstərəcək. İranın öz qonşuları, o cümlədən Azərbaycan ilə münasibətlərdə əsas məqsədi strateji əlaqələr qurmaq, istənilən gərginlikdən uzaq olmaqdır".

Aprelin 1-də Hikmət Hacıyev Sənayi ilə növbəti görüşündə də iki ölkənin dövlət başçılarının qoyduqları tapşırıqlara uyğun olaraq Azərbaycan və İran arasında ikitərəfli siyasi münasibətlərə dair geniş fikir mübadiləsi aparıb. Həmçinin 2025-ci ilin fevralında İrana səfəri zamanı aparılmış danışıqların davamı olaraq qarşılıqlı maraq doğuran beynəlxalq və regional əhəmiyyətli məsələlər müzakirə edilib.

İki ölkə arasında bir sıra, o cümlədən siyasi, iqtisadi, ticarət, enerji təhlükəsizliyi, nəqliyyat və kommunikasiya sahələri üzrə əməkdaşlığın perspektivlərini müzakirə edən tərəflər xüsusilə Azərbaycan və İran tərəfindən birgə icra olunan bir sıra layihələrin regionumuzdan keçən nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafında mühüm rol oynadığını qeyd ediblər.

Fevralda daha bir mühüm addım atıldı. Baş nazir Əli Əsədov Tehrana səfər etdi və Pezeşkian tərəfindən qəbul edildi. İşgüzar səfər çərçivəsində reallaşmış görüşdə Azərbaycan-İran əlaqələrinin dostluq və mehriban qonşuluq prinsipləri əsasında inkişaf etdirilməsi, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın yeni məzmunla zənginləşdirilməsi ilə bağlı məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparıldı. Nəqliyyat, energetika və neft-qaz sahələrində həyata keçirilən layihələrin icrası ilə bağlı məsələlər nəzərdən keçirildi.

Önəmli olan həm də odur ki, İranla Azərbaycan hərbi əməkdaşlığı genişləndirməklə də bağlı razılıq əldə ediblər. Məsələn, ötən ilin noyabrında İranın Ərdəbil vilayətinin Aslanduz yaşayış məntəqəsi yaxınlığında Azərbaycan Ordusu Quru Qoşunlarının və İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) Quru Qoşunlarının xüsusi təyinatlıları ilə "Araz - 2024" birgə taktiki təlimi keçirilib.

İqtisadi əməkdaşlığa gəldikdə, bu ilin yanvarında baş nazirin müavini Şahin Mustafayev Azərbaycanla İran arasında iqtisadi, ticarət və humanitar sahələrdə əməkdaşlıq üzrə Birgə Dövlətlərarası Komissiyasının 16-cı iclasında iştirak məqsədilə İranda səfərdə olub. Bakı-Tehran əlaqələrinin mövcud vəziyyəti və gələcək inkişaf pespektivləri müzakirə olunub.

Çox güman ki, İran prezidentinin apreldə nəzərdə tutulan səfəri zamanı regiondakı nəqliyyat bağlantılarının, o cümlədən, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi, Şərqi Zəngəzuru Naxçıvanla birləşdirəcək yol bağlantısı müzakirə olunacaq. Eyni zamanda, Ağbənd istiqamətində Araz çayı üzərində körpünün tikintisi prosesi ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılacaq.

Qeyd olunanlar onu deməyə əsas verir ki, İran Azərbaycanın regionda oynadığı rolu, sürətli inkişafını görür və qiymətləndirir. Təsadüfi deyil ki, M.Sənayi də Bakıda Azərbaycanın davamlı inkişafının şahidi olduğunu xüsusi vurğulayıb. Görünən də odur ki, İran qonşu dövlətlərlə, xüsusilə tarixi, dini, mədəni bağlılığı olan Azərbaycan ilə əlaqələrin inkişafına mühüm əhəmiyyət verməyə başlayıb.

"Report" İnformasiya Agentliyi