Pomidorun 400 illik qadağan tarixi: Niyə əsrlərlə “şeytan meyvəsi” sayıldı?

Aristokratları öldürən pomidor yox, boşqab idi

Hazırda xörəklərin, salatların əsas inqridiyentlərindən biri və süfrələrin yaraşığı olan pomidor uzaq keçmişdə “zəhərlənmiş alma” hesab edilib və insanlar ondan imtina edib. Səbəbi çox ilgincdir. Pomidorun məişətə gətirilməsi asteklərin adıyla bağlıdır. Asteklər tərəfindən "tomatı" adlandırdığı bu qırmızı tərəvəz 16-cı əsrdə ispan və portuqal kolonistləri tərəfindən Avropaya gətirilib. Lakin onun qırmızı rəngi Avropada güclü qərəz yaradıb. O dövrdə qırmızı günah və şeytani mənalarla əlaqələndirilirdi.

 “Sherg.az” “Milliyet.com.tr”yə istinadən bildirir ki, bu səbəbdən, pomidora "günahkar" və "fövqəltəbii" damğası vurulub. Pomidorun mənfi imicini dəyişdirən hadisə 1820-ci ildə baş verib. Polkovnik Robert Gibbon Consonun Salem qəsəbəsində camaatın gözü qarşısında bir səbət pomidor yediyi və bununla da, meyvənin zəhərli olmadığını sübut etdiyi deyilir. Bu cəsarətli hərəkət pomidorun taleyini dəyişdirən simvolik məqam hesab olunur. Lakin pomidorlar cəmiyyətin müəyyən bir təbəqəsi, xüsusən də aristokratlar tərəfindən yeyilirdi. Qəribə burasıdır ki, “zəhərli alma”nı yedikdən sonra aristokratlar ya xəstələnir, ya da ölürdülər. Lakin onların xəstəliyinə və ya ölümünə pomidor yox, qalay və qurğuşundan hazırlanmış boşqablar səbəb olurdu. Bu boşqabların tərkibində yüksək miqdarda qurğuşun var idi ki, bu da pomidorun təbii turşuluğu ilə qarışdıqda qurğuşun zəhərlənməsiylə nəticələnirdi. Beləliklə, 400 il Avropada pomidor istehlakı dayandırılıb. Qurğuşun və qalay boşqablar istehlakdan çıxarıldıqdan sonra pomidorlar mətbəxə “qayıdıb”. Uzun illər sonra italyanlar İngiltərədə bəzək bitkisi kimi yetişdirilən pomidorlara yeni yol açdılar. O vaxt İtaliyada artıq “pizza” mədəniyyəti yayılırdı. Əvvəlcə pizzalara yaşıl pomidor əlavə edən italyanlar "sevgi almaları" kimi tanınan qırmızı pomidorları istehlak etməyə başladılar və adını "qızıl alma" qoydular. Bəzi Avropa ölkələrində pomidora qarşı davam edən qərəz, problemin digər Avropa ölkələrində qablardan və onların təhlükəsiz istifadəsindən qaynaqlandığını etiraf etməklə sona çatdı. Pomidorun ABŞ-dən Avropaya səyahətində növbəti dayanacağı Osmanlı imperiyası idi. Tarixi məlumatlara görə, pomidor ilk dəfə Osmanlı İmperatorluğuna 1723-cü ildə Sultan III Əhmədin dövründə gətirilib. O dövrdə Osmanlı torpaqlarında pomidora “kavata” deyirdilər. Osmanlı İmperatorluğunda bu gün bildiyimiz iri pomidorlardan çox kiçik olan albalı pomidorları adi idi və hətta qırmızıya çevrilməmişdən əvvəl yaşıl rəngdə yeyilirdi. Qırmızı pomidordan qaçmağın iki səbəbi var idi: qırmızıya çevrildikcə rənginin getdikcə solacağına inanmaq və qırmızı pomidoru “şeytan meyvəsi” kimi qəbul etmək. Buna görə də qırmızı pomidorun geniş yayılması 19-cu əsrə qədər başlamadı. Pomidorlara qarşı qərəz getdikcə azalsa da, vaxtilə Avropada zəhərli və günahkar sayılan pomidorun pis reputasiyasından əl çəkməsi uzun illər çəkdi. Ancaq bu gün həm kiçik, həm böyük, həm yaşıl, həm də qırmızı bütün dünyada həzz alır. Tomat pastası və sousun hazırlanmasında istifadə edilən pomidor bir çox yeməklərin əsas tərkib hissəsidir.

Məlahət