Pensiya kapitalı vərəsələrə verilmir AÇIQLAMA

Mövzu yanlış anlaşılır, məsələ hüquqi müstəvidə tamam başqa məzmun daşıyır

Pensiya kapitalından istifadə imkanları son dövrlər ən çox müzakirə edilən mövzulardandır.

Millət vəkili və iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov da sosial media hesabında Azərbaycanda pensiya kapitalının istifadəsindən yazıb. Deputat qeyd edib ki, hazırda vəfat etmiş şəxsin pensiya kapitalı müəyyən hallarda vərəsələrinə ötürülə bilər: “Azərbaycanda dünyasını dəyişən şəxsin pensiya kapitalından bir sıra hallarda vərəsələrinin istifadəsi nəzərdə tutulub. Hazırda mövcud qanunvericiliyə əsasən vəfat etmiş ailə başçısının öhdəsində olan ailə üzvlərinin ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası hüququ var. Belə ki, vəfat etmiş şəxslərin 18 yaşına çatmamış,18 yaşına çatanadək əlilliyi müəyyən olunmuş 18 yaşından yuxarı əlilliyi olan şəxs və ya təhsil müəssisələrinin əyani şöbəsində təhsil alanlar, lakin ən çoxu 23 yaşına çatanadək övladları bu hüquqdan yararlana bilirlər. Eyni zamanda, ata, ana, ər, arvad pensiya yaşına çatmışdırsa, yaxud orqanizmin funksiyalarının 61-80 faiz və ya 81-100 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəyyən edilmiş şəxsdirsə, yaşından və əmək qabiliyyətindən asılı olmayaraq valideynlərdən biri və ya ər (arvad), yaxud baba, nənə, qardaş, bacı vəfat etmiş ailə başçısının 8 yaşına çatmamış uşaqlarına, qardaşlarına, bacılarına, nəvələrinə baxırsa və işləmirsə də, bu hüquq şamil olunur.

“Əmək pensiyaları haqqında" Qanuna əsasən, vəfat etmiş ailə başçısı yaşa və ya əlilliyə görə əmək pensiyaçısı olmuşdursa, ailə üzvləri üçün ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyasının sığorta hissəsinin məbləği vəfat etmiş ailə başçısına təyin edilmiş yaşa və ya əlilliyə görə əmək pensiyasının sığorta hissəsinin əmək qabiliyyətli olmayan ailə üzvlərinin sayına nisbəti şəklində müəyyənləşdirilir.

Qanunvericiliyə edilən yeni dəyişikliklərə əsasən, vəfat etmiş ailə başçısının vəfat etdiyi tarixə əmək pensiyasının yenidən hesablanmasında istifadə olunmamış pensiya kapitalı ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyasının təyinatı zamanı nəzərə alınır”.

Cəmiyyətdə pensiya kapitalının vərəsələrə verilməsi ilə bağlı müəyyən çaşqınlıq yarandığını vurğulayan iqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli isə Sherg.az-a açıqlamasında deyib ki, pensiya kapitalı vərəsələrə verilmir – mövzu yanlış anlaşılır: 

“Məsələ hüquqi müstəvidə tamam başqa məzmun daşıyır. Əvvəla onu deyim ki, Azərbaycanda vəfat etmiş şəxsin fərdi pensiya kapitalının birbaşa vərəsələrə ödənilməsi praktikası və hüquqi mexanizmi mövcud deyil. Məsələ tamamilə başqa – ailə başçısını itirməyə görə pensiya hüququ ilə bağlıdır. Yəni söhbət “Əmək pensiyaları haqqında” Qanunun 7-ci maddəsində qeyd olunan ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası hüququndan gedir.

Mövcud qanunvericiliyə əsasən, ailə başçısını itirmiş şəxslərdən yalnız əmək qabiliyyəti olmayan və ya qanunla müəyyən edilmiş sosial statusa malik olan ailə üzvləri bu hüquqdan istifadə edə bilərlər. Yəni vəfat etmiş və ya həlak olmuş ailə başçısının18 yaşına çatmamış, 18 yaşına çatanadək əlilliyi müəyyən olunmuş 18 yaşından yuxarı əlilliyi olan övladları, yaxud da təhsil müəssisələrinin əyani şöbəsində təhsil alanlar övladları 23 yaşına çatanadək ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası hüququna malikdirlər. Həmçinin də ata, ana, ər, arvad “Əmək pensiyaları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun (bundan sonra – Qanun) 7-ci maddəsinə uyğun olaraq müəyyən edilmiş pensiya yaşına çatmışdırsa, yaxud orqanizmin funksiyalarının 61-80 faiz və ya 81-100 faiz pozulmasına görə əlilliyi müəyyən edilmiş şəxsdirsə, yaşından və əmək qabiliyyətindən asılı olmayaraq valideynlərdən biri və ya ər (arvad), yaxud baba, nənə, qardaş, bacı vəfat etmiş və ya həlak olmuş ailə başçısının 8 yaşına çatmamış uşaqlarına, qardaşlarına, bacılarına, nəvələrinə baxırsa və işləmirsə, onlar da ailə başçısını itirməyə görə pensiya alırlar. Bu məsələnin vəfat edən şəxsin pensiya kapitalının hansısa formada vərəsələrinə verilməsi məsələsi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Burada əsas mexanizm vəfat etmiş şəxsin pensiya kapitalının bölüşdürülməsi deyil, onun sığorta stajı və pensiya hüququna əsasən ailə üzvlərinə müəyyən pay düşməsi prinsipidir".

 Qanunvericiliyə edilən son dəyişikliklərin izahını verən ekspert bildirib ki, ailə başçısının vəfat etdiyi tarixə qədər toplanmış, lakin istifadə olunmamış pensiya kapitalı ailə başçısını itirməyə görə pensiyanın hesablanmasında mənbə kimi nəzərə alınır:

 “Bu, kapitalın birbaşa vərəsəyə verilməsi deyil, sadəcə olaraq pensiya məbləğinin formalaşdırılmasına təsir göstərən texniki göstəricidir. Sözügedən kateqoriyaya aid olan şəxslər vəfat etmiş ailə başçısının pensiya hüququndan müəyyən nisbətdə faydalana bilirlər, yəni vəfat etmiş şəxsin pensiya kapitalının əsasında ailə üzvlərinə əmək pensiyası təyin olunur”.