Bəşəriyyət yeni təhlükə ilə üzüzə: Cinslərin müharibəsindən sağ çıxacağıqmı?

Son dövrlər mənəvi və iqtisadi cəhətdən ağır təzyiq altında qalmış və dağılmaqda olan ailə institutunun qorunmasına son dərəcə ciddi ehtiyac var. Çünki bu tendensiya sivilizasiyamızın sonunu gətirə bilər. Bu haqda Britaniyanın”UnHerd” nəşrində dərc edilmiş “Bəşəriyyət yeni təhlükə ilə üz-üzə” adlı yazısını oxucularımıza təqdim edirik.

Müasir cəmiyyətdə cinsi yaxınlıq və ailə həyatı getdikcə daha az populyarlaşır. Kişilər və qadınlar arasında siyasi baxışlardakı uçurum bu gün 25 il əvvəlkindən 5 dəfə çoxdur. Cinslərin müharibəsi sivilizasiyanın özünü təhdid edir,- məqalə müəllifi şikayətlənir.

Tarix boyu bütün bəşər sivilizasiyası kişi və qadının xoşbəxt ünsiyyəti və onun əlavə məhsulu olan uşaqlar tərəfindən idarə edilmişdir. Freyd özü də ailənin vazkeçilməz olduğunu hesab edirdi: “Eros və Ananke (sevgi və zərurət) bəşər sivilizasiyasının əcdadları oldu”-, o, “Mədəniyyətin narazılıqları” əsərində yazır.

Bu gün isə cinsi yaxınlığın və ailə həyatının ən elementar səviyyədə sarsıldığı cəmiyyətə doğru irəliləyirik. Nəticələr artıq tanışlıq nümunələrinin dəyişməsində və bütün evlilik, ailə və uşaq dünyaya gətirmə nisbətlərinin azalmasında aydın görünür. Üstəlik, bu xəstəlik təkcə Qərbə təsir etməyib: dünyada insanların əksəriyyəti doğum səviyyəsinin əvəzetmə səviyyəsindən xeyli aşağı olduğu ölkələrdə yaşayır. 2050-ci ilə qədər 61 ölkədə əhalinin azalması gözlənilir.

Müəyyən dərəcədə bu cins müharibəsinin kökləri iqtisadidir. Vəziyyəti həyat səviyyəsinin yüksək olması- gəlirlərə nisbətən mənzil qiymətlərinin artması, enerji xərclərinin artması və ərzaq səbətinin bahalaşması daha da ağırlaşdırır. Sabit karyera və ev sahibliyi ümidlərinin azalması ilə bir çox gənc evlilik və ailə ilə uyğun gəlməyən həyat tərzini seçir- əsasən ehtiyac üzündən.

Bu, ən çox Qərbdə özünü büruzə verdi- burada təkcə ailə deyil, heteroseksual münasibətlər də unudulub. Ancaq Şərqi Asiyada kişilər və qadınlar arasında münasibətlərin pozulması daha da irəli gedib. Beləliklə, bütün qitədə demoqrafik tendensiyaların xəbərçisi olan Yaponiyada 20-30 yaş arası gənclərin tam dörddə biri evli deyil və bakirədir. Üstəlik, yaponlarda hətta gənc kişilərin passiv, aseksual nəsli üçün xüsusi bir epitet var- "ot yeyənlər".

Eyni şey Çinə də aiddir: bir vaxtlar qohumbazlığı ilə məşhur olan ölkədə nə az, nə çox 200 milyon subay var. Bir vaxtlar demək olar ki, ağlasığmaz olan 17-36 yaşlı tənha çinlilərin nisbəti demək olar ki, 70%-ə çatıb. Z nəslinin (1997-ci ildən 2012-ci ilədək anadan olanlar, cəmiyyətin qlobal rəqəmsallaşması kontekstində belə çağrılır) bir Çin nümayəndəsinin dediyi kimi, “evlilik və uşaq doğurmaq, biz gənclər üçün demək olar ki, həyat stressinin sinonimi” halına gəlib.

Və bu demoqrafik böhran istər-istəməz siyasi xarakter alır. Vətəndaş həyatının ciddi şəkildə idarə olunduğu Çin və Rusiya kimi mühafizəkar cəmiyyətlərdə cinslərin hazırkı müharibəsinin bütün siyasi nəticələrini bilə bilmərik. Lakin ABŞ-da yeni bölünmə xətləri getdikcə daha çox görünür. Göründüyü kimi, qadınlar, xüsusən də subay qadınlar “mütərəqqi” siyasətin lokomotivinə çevriliblər. Kanadada da eynidir, burada 2020-ci il sorğuları qadınların “Liberallar”a ikiyə bir nisbəti ilə səs verdiyini, kişilərin isə “Mühafizəkarlar”a üstünlük verdiyini göstərdi.

Siyasətdə gender fərqinin özü yeni bir şey deyil, lakin Gallup-un son sorğularına görə, bu, 2000-ci ildəkindən 5 dəfə artıqdır. Sorğunun nəticələrinə görə, 1999-2013-cü illərdə 18-29 yaş arası qadınların təxminən 30%-i özlərini liberal hesab edirdilər. 2023-cü ilə qədər onların payı 40%-ə yüksəlib. Daha da əhəmiyyətlisi, Gallup elit kolleclərdə liberalizmə doğru xüsusilə dramatik dəyişikliklər tapıb.

Bu, getdikcə daha çox sağa meyl edən kişilərlə necə bir təzad təşkil edir- xüsusən də fəhlə sinfindən! Donald Trampı getdikcə daha çox dəstəkləyən gənc amerikalıların ardınca yaşı 30-dan aşağı olan avropalı kişilər də getdikcə sağa doğru hərəkət edirlər. Cənubi Koreyalı gənclərin sağa keçidi o qədər güclü olub ki, prezidentliyə açıq bir “anti-feminist” yerləşdirilib.

"Postseksual" Qərb cəmiyyəti cəlbedici olmayacaq. Birincisi, cinsi münasibətlərin pozulması ailələrdə sərvət toplamağa ənənəvi vurğunu pozur. Təəccüblü deyil ki, Birləşmiş Ştatlarda ev sahiblərinin 77%-i evli cütlüklərdir- axırda onlar resursları birlikdə xərcləyə bilərlər. Lakin bu ənənəvi vurğunun zəiflədiyi bir cəmiyyətdə dövlət dəstəyinə tələb hədsiz dərəcədə arta bilər.

Gənc ailələrin perspektivlərini gücləndirmək əvəzinə, icarə subsidiyalarının və hətta birbaşa dəstəyin genişləndirilməsi çağırışları artır. Bu yaxınlarda Atlantada 10 min tərəfdarı qarşısında keçirilən mitinqdə Kamala Harris korporativ ev sahiblərini "cilovlamağa" və "ədalətsiz" kirayə artımlarını cilovlamağa söz verdi. Bayden yarışdan çıxmazdan əvvəl Harris X-də (əvvəlki Twitter) "hər bir amerikalının əlverişli mənzilə layiq olduğuna" dərin inamını bildirmişdi.

Bu, Bayden administrasiyasının 50 və ya daha çox vahidi olan ev sahibləri üçün kirayə haqqının 5% artırılması çağırışına aiddir- əks halda onlar federal vergi güzəştlərini itirəcəklər. O, həmçinin yaşlıların sağlamlığına xidmət proqramını bütün Amerika əhalisi üçün genişləndirməyə və əslində işəgötürən əsaslı sığorta ilə əvəz etməyə çağırdı, lakin sonradan bu qeyri-populyar ideyadan imtina etdi.

Çoxları üçün ailə həmrəyliyi, hətta düşüncədə belə, əsas dəstək mənbəyi olmaqdan çıxıb. Vəd edilən “tərəqqi” əvəzinə cinslərin müharibəsi və qohumluğun çöküşü, əksinə, cəmiyyətin tənəzzülünü sürətləndirəcək. Bəzi hesablamalara görə, əhalinin 15%-ə qədərinin subay olduğu və klassik ailə dəyərlərinin teoloji mübahisələrə yol açdığı bir növ yeni Orta əsrlər yaşayırıq. Künc yazarı Riçard Reevesin qeyd etdiyi kimi, "Siz mədəni sahədə yan təsirləri yaşamadan 12 min illik sosial nizamı alt-üst edə bilməzsiniz".

Görünür, ABŞ-ın Baş cərrahının dediyi kimi, gələcək tam birliksizliyə və “tənhalıq epidemiyasına” qalib gələcək olanlara məxsusdur. 2020-ci ildə ABŞ-dakı bütün ev təsərrüfatlarının 28%-i subay insanlardan ibarət idi, 1940-cı ildə bu rəqəm cəmi 8% idi. Üç il sonra “Pew Center” müəyyən etdi ki, amerikalıların 10%-nin yaxın dostları yoxdur və ya heç vaxt olmayıb.

Və bu təkcə Amerika faciəsi deyil. Yaponiya, Tayvan, Cənubi Koreya, Sinqapur, Honq-Konq, indi isə Çin oxşar şəkildə inkişaf edir. Yaponiyada subayların nisbətinin 2040-cı ilə qədər 40%-ə çatacağı gözlənilir. Onsuz da Yaponiyada müxtəlif hesablamalara görə, hər həftə 4 minə qədər insan tənha ölür.

Cinsi münasibətlərdə dəyişiklik qaçılmazdır və müəyyən mənada insanı azad edir. Lakin daha geniş mənada cinslərin müharibəsi sivilizasiyanın özü üçün kritik bir təhlükədir. Sinqapurda aparılan mühüm tədqiqatlardan birində qeyd edildiyi kimi, ailə təkcə cəmiyyəti dəstəkləmir, həm də vətəndaşlar üçün “emosional, iqtisadi və maliyyə dəstəyinin əsas mənbəyi”, eləcə də “bütün cəmiyyəti mənfi təsirlərdən qorumağın ən yaxşı yolu” kimi xidmət edir. Həm də, bu, rəqabətədavamlı iqtisadiyyatdır”. Güclü qohumluq bağları olmasa, başıboş qalan insanlar maddi ləzzətlərdə, dövlət dəstəyində və virtual aləmlərdə təsəlli axtarmağa məcbur olacaqlar.

Əgər həll edilməzsə, ailələrin azalması son dərəcə qaranlıq gələcək vəd edir- yalnız yaşlı əhalinin artdığı, uşaqlı ailələrin isə azaldığı və artan təzyiq altında olduğu distopiya. Hökumətlər- istər Amerikada, istər Fransada, istər Yaponiyada, istərsə də Skandinaviyada - hələ də bu prosesi dayandırmaq üçün effektiv iş görmürlər.

Bəlkə də məsələ ondadır ki, bu, mənəviyyat məsələsidir- təkcə iqtisadi stimullar kifayət etmir. Romantik sevgini yenidən kəşf etmək və övlad yetişdirməyin böyük dəyərini dərk etmək lazımdır. Freyd, ola bilsin, ailə həyatının problemlərini üzə çıxarıb, lakin o, hər hansı bir uğurlu sivilizasiyanın təməlində bunun dayandığını anlayırdı.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb