SABAH! Təbiətin görünməz divarı: Heyvanlar niyə Uolles xəttini keçmir?

İndoneziya adaları arasında yerləşən Uolles xətti təbiətin görünməz, lakin aşılmaz sərhədidir. Bu xəttin hər iki tərəfində tamamilə fərqli canlı aləmi formalaşıb və heyvanlar bu sərhədi keçə bilmir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu anlayışı ilk dəfə Alfred Uolles adlı alim irəli sürüb. 

O, gənc yaşlarından səyahət etməyi və dünyanın müxtəlif yerlərində təbiəti öyrənməyi arzulayıb. 14 yaşında muzeydə işləyərək heyvan və bitki nümunələri toplayıb, qazanclarını gələcək ekspedisiyası üçün yığıb. Arzusu 21 yaşında gerçəkləşdi - Uolles Malayya arxipelaqına səyahət edib və orada 8 il qalıb. Bu müddətdə o, yüzlərlə yeni növ heyvan və bitki nümunəsi toplayıb.

Elə həmin illərdə o, İndoneziyada – Bali və Lombok adaları arasında təbiətin qeyri-adi qanunauyğunluğunu müşahidə edib. Adalar bir-birinə yaxın olsa da, onların flora və faunası tam fərqlidir. Beləcə, alim "Uolles xətti” adlandırılan təbii sərhədi müəyyənləşdirib. Xətt Bali, Lombok, Kalimantan və Sulavesi adaları arasında uzanır. Onun coğrafi mövqeyini daha dəqiq müəyyən edən alim isə Filip Latli Skleyter olub.

Adalar arasındakı dəniz boğazının dərinliyi təxminən 1 400 metrdir. Bu, heyvanlar üçün keçilməz məsafə sayılır. Məsələn, Berinq boğazının dərinliyi cəmi 50 metrdir, buz dövrləri zamanı donaraq təbii "körpü" yaradıb və heyvanlar onu keçə bilib. Lakin Uolles xəttindəki sular heç vaxt donmur və hər zaman dərin okean uçurumu olaraq qalır. Üstəlik, burada güclü cərəyanlar mövcuddur ki, bu da heyvanların keçidini qeyri-mümkün edir.

Geoloji səbəblər də mühümdür: Avstraliya tektonik plitəsi ildə təxminən 7 santimetr sürətlə hərəkət edir, nəticədə yeni adalar yaranır və heyvanlar bu dəyişikliklərə uyğunlaşmağa macal tapmır. 35 milyon illik Asiya–Avstraliya toqquşması dövründə bəzi növlər miqrasiya etməyə cəhd göstərsə də, nəticələr bərabər olmayıb. Asiya növləri Avstraliyada nisbətən asanlıqla məskunlaşıb, lakin Avstraliya faunası Asiyanın tropik iqliminə dözə bilməyib.

Quşlar bu sərhədi sərbəst keçə bilir – onlar miqrasiya zamanı hər iki tərəfdə də yaşayış yerləri tapırlar. Bitkilərin toxumları da küləklə asanlıqla daşınır. Lakin quru heyvanları və balıqlar üçün bu mümkün deyil. Bununla belə, istisna da var – alimlərin "kontrabandist” adlandırdığı krab yeyən makak həm Balidə, həm də Lombokda yaşayır. O, yaxşı üzür, dözümlüdür və tez uyğunlaşır, buna görə də təkamül ərzində qonşu adaya keçə bilib.

Bu təbii sərhəd bu gün də biologiya və ekologiya üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Uolles xətti sayəsində alimlər müxtəlif adalarda faunanın təkamülünü izləyə, növlərin yayılmasını və ekosistemlərin qorunma strategiyalarını müəyyən edə bilirlər. Bu, planetin biocoğrafi tarixinə işıq salan unikal təbii hadisədir.

Aydın